Amip ăn não: Nhận biết nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và cách phòng ngừa

Amip ăn não người mặc dù là một căn bệnh hiếm gặp nhưng lại vô cùng nguy hiểm. Căn bệnh không chỉ có tên gọi đáng sợ mà còn khiến người nhiễm tử vong chỉ trong một tuần tính từ sau khi nhiễm bệnh bởi ký sinh trùng ăn não Naegleria fowleri. Vậy amip ăn não là bệnh gì? Bệnh này có triệu chứng như thế nào? Tất cả đều có trong bài viết dưới đây!

Bệnh amip ăn não là gì?

Amip ăn não người có tên khoa học là Naegleria fowleri, đây cũng là tên của một loại ký sinh trùng. Có thể thấy, loại ký sinh trùng này khá hiếm gặp, tuy nhiên, chúng có thể gây tử vong cho người bệnh khi tham gia các môn bơi, thể thao dưới nước tại các hồ nước ngọt, sông hay suối nước nóng.

Ký sinh trùng Naegleria fowleri đi từ mũi lên não và gây ra các tổn thương cực kỳ nghiêm trọng ở não và khiến cho người nhiễm bệnh tử vong chỉ trong vòng một tuần.

Mặc dù có hàng triệu người tiếp xúc với loại ký sinh trùng ăn não này mỗi năm nhưng chỉ có một số ít người bị bệnh. Đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa lý giải được nguyên nhân của điều này.

Nguyên nhân của bệnh amip ăn não là gì?

Như đã đề cập, amip ăn não người do nhiễm ký sinh trùng Naegleria fowleri, loại ký sinh trùng này thường được tìm thấy ở các hồ nước ngọt hay trong đất. Bệnh sẽ thường xuất hiện vào mùa hè, khi nhiệt độ tăng lên.

Ký sinh trùng ăn não sẽ xâm nhập vào cơ thể thông qua đường mũi khi mũi vô tình tiếp xúc với nước hay bụi bẩn, sau đó đi đến não thông qua các dây thần kinh dẫn truyền khứu giác.

Theo các chuyên gia nghiên cứu, chỉ một tỷ lệ rất nhỏ trong số hàng triệu người tiếp xúc với Naegleria fowleri mắc bệnh amip ăn não. Mặc dù con số không lớn nhưng bệnh lại vô cùng nguy hiểm khi khiến người bệnh tử vong chỉ sau một tuần nhiễm bệnh.

Bệnh amip ăn não biểu hiện bằng những triệu chứng gì?

Khi nhiễm ký sinh trùng ăn não Naegleria fowleri, người bệnh sẽ mắc một căn bệnh gọi là viêm màng não tiên phát do amip (Primary amebic meningoencephalitis) với hai triệu chứng là viêm não và phá hủy mô não.

Thông thường, bắt đầu từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 15 sau khi nhiễm amip, người bệnh sẽ gặp các triệu chứng như: Có sự thay đổi về khứu giác hay vị giác, sốt, hoặc đau đầu dữ dội và đột ngột, cổ cứng đờ, trở nên nhạy cảm với ánh sáng, thường xuyên xuất hiện cảm giác buồn nôn và nôn ói, cơ thể mất cần bằng, hay bị nhầm lẫn, buồn ngủ, động kinh, thậm chí xuất hiện ảo giác. Đặc biệt, các triệu chứng này sẽ tiến triển vô cùng nhanh chóng và khiến người bệnh tử vong chỉ trong một tuần.

Ai là người có nguy cơ mắc bệnh amip ăn não?

Theo số liệu thống kê, hàng năm, tại Hoa Kỳ có hàng triệu người tiếp xúc với amip gây nhiễm trùng Naegleria nhưng lại cực kỳ ít người mắc bệnh này. Trong suốt 10 năm từ năm 2007 đến 2017, chỉ xuất hiện 40 trường hợp mắc amip ăn não người.

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng Naegleria có thể kể đến như:

• Đi bơi ở hồ, ao hay các bể bơi nước ngọt: Hầu hết những người bị bệnh cho biết, họ đã bơi ở các hồ nước ngọt 2 tuần trước khi xuất hiện các triệu chứng bệnh.
• Amip có xu hướng phát triển khá mạnh ở những vùng có nước ấm hoặc nóng. Nhiệt độ lý tưởng cho loại ký sinh trùng ăn não này vào khoảng 35 độ C. Naegleria fowleri phát triển nhiều hơn vào mùa hè khi nhiệt độ nước tăng lên. Tại Việt Nam, nhiều người quan niệm tắm ở những vùng có nước ấm hay nóng rất có lợi cho sức khỏe. Tuy nhiên, đây cũng là nơi tiềm ẩn nguy cơ mắc amip ăn não bởi nước nóng hoặc ấm là nơi thuận lợi để ký sinh trùng ăn não sinh sôi.
• Trẻ em và vị thành niên là hai nhóm tuổi dễ ảnh hưởng bởi ký sinh trùng ăn não nhất. Điều này có thể đến từ nguyên nhân những đối tượng này thường có xu hướng ngâm nước lâu hơn, hoạt động dưới nước nhiều hơn nên tạo điều kiện cho amip có thời gian để di chuyển từ mũi lên não.

Bệnh amip ăn não người không có dấu hiệu lây từ người hay người hay từ người bệnh sang nguồn nước. Các bể bơi khi được làm sạch và khử trùng đúng cách sẽ có thể loại bỏ ký sinh trùng Naegleria fowleri.

Cách phòng ngừa bệnh amip ăn não

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) đã gợi ý một số biện pháp nhằm giảm nguy cơ nhiễm Naegleria fowleri như sau:

• Hạn chế bơi hay nhảy xuống nhưng hồ nước ngọt, đặc biệt là nước ấm;
• Nên bịt mũi hoặc sử dụng các loại kẹp mũi khi nhảy hay lặn vào những vùng có nước ấm;
• Tuyệt đối không làm xáo trộn trầm tích lắng ở các hồ, bể bơi hay ao nếu bơi ở những vùng nước ấm và nông.

Chẩn đoán bệnh amip ăn não bằng cách nào?

Bệnh amip ăn não có thể được chẩn đoán bằng chụp cắt lớp vi tính (hay còn gọi là CT) hoặc chụp cộng hưởng từ ( chụp MRI), bởi 2 phương pháp này có thể nhìn thấy được vết sưng và chảy máu bên trong não:

• Chụp CT: Trong quá trình kết hợp với tia X ở nhiều hướng khác nhau để tạo ra hình ảnh cắt ngang các chi tiết của não có thể nhìn thấy được các vị trí bị tổn thương.
• Chụp MRI: Máy MRI sử dụng sóng radio cũng như từ trường khá mạnh để tạo ra các hình ảnh rất chi tiết về các mô mềm như não nên có thể nhìn thấy tổn thương một cách dễ dàng.

Ngoài ra, amip ăn não cũng có thể được chẩn đoán bằng cách chọc dò tủy sống bởi Naegleria fowleri có thể được nhìn thấy dưới kính hiển vi ở phương pháp này. Bác sĩ sẽ tiến hành chọc hút dịch não tủy ở vị trí đốt sống L2 - S2. Trong quá trình chọc hút này, bác sĩ cũng sẽ đồng thời đo áp lực dịch não tủy để đánh giá xem liệu người bệnh có tăng áp lực nội sọ hay không.

Cách điều trị bệnh amip ăn não

Trên thực tế, có khá ít người nhiễm amip ăn não có thể hồi phục kể cả khi đã được điều trị. Tuy nhiên, việc phát hiện, chẩn đoán và điều trị sớm vẫn rất quan trọng cho sự sống còn của bệnh nhân. Một số phương pháp điều trị bệnh amip ăn não có thể kể đến như:

• Phương pháp điều trị chính cho căn bệnh này là sử dụng thuốc kháng nấm amphotericin B tiêm vào tĩnh mạch hoặc tiêm ở vùng tủy sống để tiêu diệt amip.
• Bên cạnh đó, có một loại thuốc khác đang được thử nghiệm là miltefosine dùng để điều trị khẩn cấp các trường hợp nhiễm trùng Naegleria fowleri. Điều đáng mừng là khi sử dụng loại thuốc này kèm với một số loại thuốc khác cũng như kiểm soát tình trạng phù não có thể tăng khả năng sống sót cho người bệnh.

Trên đây là những nội dung liên quan đến bệnh amip ăn não. Mặc dù đây không phải là một căn bệnh phổ biến nhưng lại gây ra hậu quả rất nặng nề bởi ký sinh trùng ăn não Naegleria fowleri. Quý độc giả đừng quên theo dõi website của Nhà thuốc Long Châu để cập nhật thêm nhiều kiến thức phòng bệnh và điều trị bệnh nhé! 

Xem thêm:

• Áp xe não do amip có triệu chứng là gì?
• Dấu hiệu nhiễm ký sinh trùng thường gặp
• Tổn thương não có dấu hiệu gì, cách điều trị ra sao