Anaesthesia là gì? Tìm hiểu về các loại gây mê và ứng dụng trong y khoa

Trong lĩnh vực y học, anaesthesia đóng vai trò vô cùng quan trọng khi liên quan đến các thủ thuật phẫu thuật và điều trị y tế. Nó không chỉ giúp giảm đau mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các bác sĩ thực hiện ca phẫu thuật một cách an toàn và hiệu quả. Vậy anaesthesia là gì và nó hoạt động ra sao?

Anaesthesia là gì?

Anaesthesia, hay gây mê, là một quy trình y tế được sử dụng để ngăn chặn cảm giác đau hoặc mất cảm giác tại một phần hoặc toàn bộ cơ thể trong quá trình phẫu thuật và điều trị. 

Mục tiêu của anaesthesia là tạo ra một trạng thái mà bệnh nhân không cảm nhận được đau đớn hoặc có thể không còn ý thức, tùy thuộc vào loại gây mê sử dụng. Điều này cho phép các bác sĩ tiến hành các thủ thuật phẫu thuật một cách an toàn và thoải mái, đồng thời giảm thiểu nguy cơ và căng thẳng cho bệnh nhân. Có ba yếu tố chính trong anaesthesia:

• Mất cảm giác đau: Đây là yếu tố quan trọng nhất, ngăn chặn sự truyền tín hiệu đau đến não.
• Mất ý thức (trong trường hợp gây mê toàn thân): Bệnh nhân không nhận thức được quá trình phẫu thuật.
• Thư giãn cơ bắp: Đối với nhiều loại phẫu thuật, cần làm giãn cơ để dễ dàng thực hiện các thao tác.

Phân loại các hình thức gây mê

Anaesthesia được chia thành nhiều loại, tùy thuộc vào cách thức và mục tiêu sử dụng. Các loại gây mê chính bao gồm:

• Gây mê toàn thân (General Anaesthesia): Đây là loại gây mê phổ biến nhất trong các ca phẫu thuật lớn. Bệnh nhân sẽ hoàn toàn mất ý thức, không cảm nhận được bất kỳ điều gì và không còn phản ứng với các kích thích bên ngoài. Gây mê toàn thân thường được áp dụng trong các ca phẫu thuật phức tạp, đòi hỏi thời gian dài và sự can thiệp sâu vào cơ thể.
• Gây mê cục bộ (Local Anaesthesia): Loại gây mê này chỉ làm mất cảm giác tại một khu vực nhỏ của cơ thể, thường được sử dụng cho các thủ thuật nhỏ như nhổ răng hoặc khâu vết thương. Bệnh nhân vẫn hoàn toàn tỉnh táo và nhận thức được xung quanh, nhưng khu vực được gây mê sẽ không có cảm giác đau.
• Gây tê tủy sống (Spinal Anaesthesia): Gây tê tủy sống là một dạng của gây mê vùng, trong đó thuốc tê được tiêm vào dịch não tủy trong cột sống, làm mất cảm giác ở phần dưới cơ thể. Phương pháp này thường được sử dụng trong các ca phẫu thuật vùng chậu hoặc chân, chẳng hạn như sinh mổ.
• Gây tê ngoài màng cứng (Epidural Anaesthesia): Giống với gây tê tủy sống, gây tê ngoài màng cứng được tiêm vào vùng lưng nhưng không xuyên vào dịch não tủy. Đây là phương pháp phổ biến trong giảm đau khi sinh hoặc trong các ca phẫu thuật vùng dưới cơ thể.

Ứng dụng của anaesthesia trong y tế

Anaesthesia có một loạt các ứng dụng trong y tế, đặc biệt là trong các quy trình phẫu thuật và can thiệp y khoa. Một số ứng dụng chính của anaesthesia bao gồm:

• Phẫu thuật lớn: Trong các ca phẫu thuật lớn như phẫu thuật tim, cấy ghép nội tạng hoặc phẫu thuật não, gây mê toàn thân là phương pháp tiêu chuẩn để đảm bảo bệnh nhân không cảm nhận đau đớn và bác sĩ có thể làm việc với sự chính xác cao.
• Thủ thuật ngoại khoa nhỏ: Gây mê cục bộ thường được sử dụng trong các thủ thuật ngoại khoa nhỏ, không cần phải làm mất cảm giác ở toàn bộ cơ thể. Ví dụ như lấy mẫu mô (sinh thiết), xử lý vết thương hoặc thủ thuật nha khoa.
• Chăm sóc sau chấn thương: Gây tê vùng có thể được áp dụng sau khi chấn thương để giúp giảm đau lâu dài mà không cần dùng nhiều thuốc giảm đau có thể gây tác dụng phụ.
• Giảm đau khi sinh: Gây tê ngoài màng cứng là lựa chọn phổ biến giúp các bà mẹ giảm đau trong quá trình sinh mà vẫn tỉnh táo để theo dõi quá trình sinh nở.

Cơ chế hoạt động của anaesthesia là gì?

Anaesthesia hoạt động bằng cách can thiệp vào các tín hiệu thần kinh, ngăn chặn khả năng truyền thông tin về cảm giác đau từ các bộ phận cơ thể đến não. Tùy thuộc vào loại gây mê, cơ chế hoạt động có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể (gây mê toàn thân) hoặc chỉ một khu vực cụ thể (gây mê cục bộ hoặc gây tê vùng). Các loại thuốc gây mê tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương để ngăn chặn sự nhận thức hoặc cảm giác đau, từ đó giúp bệnh nhân không còn cảm nhận đau đớn trong quá trình phẫu thuật.

Cách thức hoạt động của thuốc gây mê trong cơ thể:

• Thuốc gây mê toàn thân: Thuốc này thường được đưa vào cơ thể thông qua tiêm tĩnh mạch hoặc qua đường hô hấp (khí mê). Khi thuốc thẩm thấu vào hệ tuần hoàn, nó sẽ tác động trực tiếp đến não và hệ thần kinh trung ương, làm giảm hoặc loại bỏ hoàn toàn cảm giác và nhận thức của bệnh nhân. Thuốc gây mê toàn thân ngăn chặn các tín hiệu thần kinh tại các khu vực quan trọng như vùng vỏ não, vùng xử lý nhận thức và cảm giác, làm cho bệnh nhân không còn cảm nhận đau hay tỉnh táo trong suốt quá trình phẫu thuật.
• Gây mê cục bộ và gây tê vùng: Đối với các loại gây mê cục bộ hoặc gây tê vùng, thuốc được tiêm hoặc bôi trực tiếp lên một khu vực cụ thể của cơ thể. Thuốc này hoạt động bằng cách ngăn chặn các kênh ion natri trên dây thần kinh, làm gián đoạn khả năng truyền tín hiệu điện từ vùng bị ảnh hưởng đến não. Điều này khiến cho khu vực đó bị tê liệt và không còn cảm giác đau. Trong các loại gây mê này, bệnh nhân vẫn có thể hoàn toàn tỉnh táo và nhận thức về môi trường xung quanh nhưng không cảm nhận được đau đớn tại khu vực phẫu thuật.

Các biến chứng và rủi ro liên quan đến anaesthesia

Thủ thuật này dù mang nhiều lợi ích y học, nhưng vẫn tồn tại một số biến chứng và rủi ro nhất định. 

Các biến chứng phổ biến khi thực hiện anaesthesia là gì?

Các biến chứng có thể xảy ra như:

• Buồn nôn và nôn sau khi gây mê (Postoperative Nausea and Vomiting - PONV): Buồn nôn và nôn là biến chứng phổ biến nhất sau khi gây mê, đặc biệt là gây mê toàn thân. Nguyên nhân chính có thể là do tác động của thuốc mê lên hệ tiêu hóa và trung tâm thần kinh trong não.
• Đau đầu và mệt mỏi: Điều này thường xảy ra khi gây tê tủy sống hoặc gây mê toàn thân. Các triệu chứng này có thể kéo dài trong vài giờ hoặc vài ngày, tùy thuộc vào mức độ phản ứng của cơ thể với thuốc.
• Đau họng hoặc khô miệng: Đau họng và khô miệng thường xảy ra sau khi rút ống và có thể kéo dài trong một khoảng thời gian ngắn.

Một số rủi ro khác nghiêm trọng nhưng hiếm gặp bao gồm:

• Phản ứng dị ứng với thuốc gây mê: Hay gọi là sốc phản vệ. Đây là tình trạng nguy hiểm có thể gây ra các triệu chứng như khó thở, hạ huyết áp đột ngột và thậm chí là tử vong nếu không được xử lý kịp thời.
• Tổn thương thần kinh: Dù hiếm gặp, tổn thương thần kinh có thể xảy ra khi kim tiêm hoặc ống dẫn được đặt không chính xác hoặc khi dây thần kinh bị nén trong quá trình gây mê.
• Suy hô hấp: Điều này xảy ra khi thuốc gây mê làm suy yếu hoặc làm ngừng hoạt động của các cơ hô hấp, khiến bệnh nhân không thể thở được một cách tự nhiên.
• Tỉnh dậy trong khi phẫu thuật (Anaesthetic Awareness): Một trong những rủi ro hiếm gặp nhưng gây ám ảnh cho bệnh nhân là tỉnh dậy trong khi phẫu thuật mà vẫn không thể di chuyển hoặc nói chuyện. Điều này có thể xảy ra khi liều lượng thuốc gây mê không đủ hoặc do sự cố kỹ thuật.

Anaesthesia đóng vai trò then chốt trong y học hiện đại, đảm bảo sự an toàn và giảm thiểu đau đớn cho bệnh nhân trong quá trình phẫu thuật. Tuy nhiên, việc hiểu rõ về anaesthesia là gì cũng như những rủi ro liên quan là rất quan trọng để có cái nhìn đúng đắn về quá trình này. Thông qua bài viết, hy vọng bạn đã có cái nhìn tổng quan về gây mê và tầm quan trọng của nó trong y khoa.