Biểu đồ tăng trưởng của trẻ, hướng dẫn theo dõi và những yếu tố ảnh hưởng

Thực sự, trong quá trình nuôi con, người mẹ không nhất thiết phải theo chuẩn mực của bất kỳ biểu đồ theo dõi nào. Tuy nhiên, biểu đồ tăng trưởng của trẻ vẫn luôn được coi như là một tài liệu tham khảo tiêu chuẩn cho sự phát triển của bé và được tin tưởng bởi đội ngũ bác sĩ nhi khoa uy tín, dày dặn kinh nghiệm.

Biểu đồ tăng trưởng của trẻ là gì?

Như đã nói, biểu đồ tăng trưởng của trẻ đã được sử dụng khắp nơi trên toàn thế giới. Mặc dù mỗi quốc gia có thể sẽ khác ở một số chi tiết nhưng thông tin cơ bản là như nhau. Trong khoảng thời gian gần đây, biểu đồ tăng trưởng này đã được cải thiện rõ rệt hơn trước về mặt nội dung lẫn hình thức.

Trước đây, các bác sĩ đã sử dụng mẫu biểu đồ của Trung tâm liên hiệp quốc về kiểm soát bệnh tật. Nay, biểu đồ đó được gọi là bảng xếp hạng phần trăm của CDC (trung tâm kiểm soát bệnh dịch). Gần đây, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra biểu đồ tăng trưởng riêng, phản ánh chính xác hơn về sự tăng trưởng của trẻ bú sữa mẹ. Lý do là bởi trẻ bú sữa mẹ có xu hướng tăng cân khác so với trẻ uống sữa công thức. Tuy nhiên cũng có thể áp dụng biểu đồ này cho trẻ uống sữa công thức. 

Biểu đồ tăng trưởng của bé trai

Cụ thể, em bé bú sữa mẹ sẽ tăng cân nhanh trong 3 tháng đầu và những tháng sau đó thì quá trình tăng cân sẽ dần ổn định lại. Trong khi, bé uống sữa công thức thì tăng cân đều đặn hơn. Từ sự khác biệt đó, có thể ảnh hưởng đến cách các chuyên gia sức khỏe đọc biểu đồ tăng trưởng của trẻ. Khi thấy quá trình tăng cân ổn định ở bé bú sữa mẹ, thay vì bình thường hóa chuyện này thì mọi người lại ép em bé bú nhiều hơn. 

Hiện nay, ở Việt Nam có 2 loại biểu đồ được in trên 2 mặt của 1 tờ biểu đồ và được theo dõi song song. Đó là biểu đồ cân nặng theo tuổi và biểu đồ chiều dài nằm/chiều cao đứng theo tuổi. Đối với trẻ dưới 24 tháng tuổi, chiều cao của bé được đo nằm trên thước đo nằm. Còn trẻ trên 24 tháng tuổi, chiều cao sẽ được đo bằng thước đo đứng. Bên cạnh đó, biểu đồ tăng trưởng của bé gái sẽ có màu hồng và bé trai có màu xanh.

Hướng dẫn theo dõi biểu đồ tăng trưởng của trẻ

Thông thường, trong sổ sức khỏe đều có in biểu đồ tăng trưởng của trẻ. Nhờ đó, sẽ giúp mẹ thuận tiện hơn trong việc theo dõi và đánh giá sự tăng trưởng của con. Mẹ chỉ cần tiến hành đo cân nặng, chiều cao và chỉ số BMI, chu vi vòng đầu của con theo định kỳ 1,2,3 hay 6 tháng rồi đánh dấu chỉ số vào biểu đồ ở vị trí tháng tương ứng. Trung bình điểm tham chiếu cân nặng và chiều cao sẽ nằm trong giới hạn 10 - 90% percentile. 

Có thể sẽ có đợt đo bị lệch so với mức trung bình. Thế nhưng, không quan trọng bằng đường cong biểu thị sự phát triển theo thời gian. Nếu đường cong không đi lên hoặc đi xuống trong một khoảng thời gian dài thì đó là dấu hiệu đáng báo động. Trẻ sẽ cần được đánh giá kỹ hơn bởi các chuyên gia, đồng thời cần nhiều thay đổi trong chế độ ăn cũng như sinh hoạt. Đối với trẻ sinh non, mẹ cũng có thể áp dụng biểu đồ tăng trưởng cho trẻ tính theo tuổi điều chỉnh (không phải tuổi kể từ khi sinh).

Biểu đồ tăng trưởng của bé gái

Yếu tố ảnh hưởng đến cân nặng và chiều cao của trẻ

Ảnh hưởng đến cân nặng và chiều cao của trẻ sẽ có 23% yếu tố di truyền từ cha mẹ. Bên cạnh đó, cũng có một số yếu tố khác như:

• Tuổi thai: Nếu em bé của sinh ra quá ngày dự sinh, có thể sẽ lớn hơn mức trung bình. Ngược lại, nếu sinh non, bé có thể nhỏ hơn mức trung bình. Bởi những bé nhẹ cân thường được sinh ra sớm và có xu hướng nhỏ hơn.
• Tình trạng sức khỏe của người mẹ trong lúc mang thai: Nếu người mẹ ăn uống kém hoặc hút thuốc trong khi mang thai, sẽ có nhiều khả năng sinh con nhỏ hơn. Hoặc nếu mẹ tăng cân quá nhiều hay mắc bệnh tiểu đường thai kỳ, cũng có khả năng sinh em bé to hơn.
• Giới tính: So với bé trai, bé gái thường nhỏ một chút (chiều dài và cân nặng). Do đó, mới có 2 biểu đồ tăng trưởng của trẻ khác nhau.
• Trẻ bú sữa mẹ hoặc uống sữa công thức: Trong những năm đầu tiên, bé bú sữa mẹ sẽ tăng cân chậm hơn trẻ uống sữa công thức. Tuy nhiên, đến 2 tuổi, kể cả trẻ bú sữa mẹ hay trẻ uống sữa công thức cũng sẽ có cân nặng tương đương nhau.
• Nội tiết tố: Nếu bé nhà bạn bị mất cân bằng hormone, ví dụ như lượng hormone tuyến giáp hoặc hormone tăng trưởng thấp thì có thể làm bé chậm phát triển.
• Thuốc: Một số loại thuốc như corticosteroid - nếu sử dụng thường xuyên, có thể khiến trẻ chậm phát triển.
• Các vấn đề sức khỏe: Nếu trẻ mắc bệnh mãn tính như ung thư, thận, xơ năng… hoặc bất kỳ rối loạn nào ảnh hưởng đến khả năng ăn hoặc hấp thụ chất dinh dưỡng của của bé (chẳng hạn như đường tiêu hóa) thì sự phát triển của trẻ cũng bị chậm lại. 
• Yếu tố di truyền: Ngoài cấu trúc di truyền chung của trẻ, việc mắc một số tình trạng di truyền nhất định như hội chứng Down, hội chứng Turner, Noonan… cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của bé.
• Giấc ngủ: Trẻ sơ sinh sẽ lớn lên sau khi ngủ. Vì thế, nếu bé có những giấc ngủ đủ thì sẽ phát triển một cách tốt nhất.

Yếu tố ảnh hưởng chiều cao và cân nặng của bé

Trên đây là tất tần tật những thông tin chia sẻ chi tiết về biểu đồ tăng trưởng của trẻ, hướng dẫn cách theo dõi và bật mí một số yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao, cân nặng của bé. Mong rằng, từ đó các bạn sẽ có thêm nhiều kiến thức hữu ích, mới mẻ để chăm sóc bé con của mình một cách tốt nhất.

Phiến Trần

Nguồn tham khảo: WHO