Cà đắng - Loại quả dân dã mang đến lợi ích sức khỏe bất ngờ

Cà đắng là một loại cà mọc hoang được người dân ở nhiều vùng như Tây Bắc hay Tây Nguyên sử dụng vừa như một loại rau dại, vừa như một vị thuốc tự nhiên. Hãy cùng khám phá những lợi ích mà cà đắng mang lại cho sức khỏe qua bài viết dưới đây bạn nhé!

Giới thiệu tổng quan về cà đắng

Cà đắng là tên gọi dân gian của một số loài thuộc chi Solanum (họ Solanaceae). Một số mẫu thu hái tại Việt Nam đã được xác định là Solanum incanum L., tuy nhiên trong thực tế, tên “cà đắng” có thể được dùng cho nhiều loài khác nhau trong cùng chi.

Loài cây này mọc hoang khá phổ biến ở khu vực Tây Nguyên, miền Trung và một số tỉnh miền núi phía Bắc như Sơn La, Điện Biên, Gia Lai, Đắk Lắk…

Cây cà đắng có chiều cao trung bình 1 - 2 m, thân có gai nhỏ, lá màu xanh đậm, mặt dưới có lông mịn. Quả thường nhỏ, hình tròn; khi non có màu xanh, khi già hoặc chín có thể chuyển sang vàng hoặc tím nhạt. Hương vị đặc trưng là đắng nhẹ và hơi chát, được đồng bào nhiều dân tộc sử dụng trong các món ăn truyền thống như canh cà đắng nấu cá khô, cà đắng kho thịt, cà đắng giã mắm ớt.

Hiện nay, chưa có dữ liệu đầy đủ về thành phần dinh dưỡng chính xác của cà đắng tại Việt Nam. Tuy nhiên, các nghiên cứu sơ bộ cho thấy thực vật thuộc chi Solanum thường chứa nhiều hợp chất thực vật có lợi như:

• Flavonoid;
• Alkaloid;
• Tanin;
• Polyphenol.

Những hợp chất này được quan tâm vì tiềm năng chống oxy hóa và bảo vệ tế bào, nhưng các giá trị dinh dưỡng chi tiết vẫn cần thêm nghiên cứu để xác nhận.

Tác dụng của cà đắng đối với sức khỏe

Không chỉ là món ăn dân dã, cà đắng còn được người dân địa phương xem như một loại “rau thuốc” của rừng, với nhiều lợi ích cho sức khỏe như:

Hỗ trợ chức năng gan và giảm stress oxy hóa

Một số nghiên cứu sơ bộ trên chi Solanum, bao gồm loài cà đắng (Solanum incanum L.), đã phát hiện sự hiện diện của các hợp chất như alkaloid, flavonoid và polyphenol – những chất có hoạt tính chống oxy hóa, giúp trung hòa các gốc tự do. Điều này có thể hỗ trợ bảo vệ tế bào gan trước tổn thương do stress oxy hóa, vốn là yếu tố góp phần vào nhiều bệnh lý gan mạn tính.

Tuy nhiên, chưa có bằng chứng lâm sàng đủ mạnh chứng minh việc tiêu thụ cà đắng có khả năng “giải độc gan” hay thanh nhiệt” như cách hiểu phổ biến trong dân gian. Việc sử dụng cà đắng nên được xem là một nguồn bổ sung thực phẩm có hoạt chất thực vật có lợi, hơn là một liệu pháp điều trị gan.

Hỗ trợ tiêu hóa và làm dịu cảm giác đầy bụng

Vị đắng tự nhiên trong cà đắng có thể kích thích nhẹ bài tiết dịch vị, từ đó hỗ trợ quá trình tiêu hóa, đặc điểm này đã được ghi nhận trong y học cổ truyền. Đồng thời, hàm lượng chất xơ thô trong loại quả này cũng có thể góp phần tăng cường nhu động ruột, hỗ trợ giảm táo bón và cảm giác đầy hơi.

Dù chưa có nghiên cứu cụ thể trên cà đắng trong hỗ trợ tiêu hóa ở người, việc dùng với liều lượng vừa phải, đặc biệt là sau các bữa ăn nhiều dầu mỡ, có thể tạo cảm giác dễ chịu nhờ tính chất thô, ít béo và mùi vị thanh đắng đặc trưng.

Giúp kiểm soát đường huyết và mỡ máu

Alkaloid trong cà đắng có thể giúp điều hòa lượng đường trong máu, góp phần phòng ngừa biến chứng của bệnh tiểu đường. Ngoài ra, các hợp chất flavonoid và saponin trong cà đắng giúp hạn chế hấp thu cholesterol xấu (LDL), nhờ đó bảo vệ tim mạch và cải thiện tuần hoàn máu. Người bị tiểu đường hoặc mỡ máu cao có thể dùng cà đắng luộc hoặc nấu canh nhạt, tránh thêm nhiều muối để tối ưu lợi ích sức khỏe.

Hỗ trợ chống viêm, chống oxy hóa

Cà đắng là nguồn cung cấp dồi dào vitamin C, polyphenol và tanin, giúp tăng sức đề kháng và chống lại quá trình oxy hóa tế bào. Nhờ khả năng chống viêm tự nhiên, loại quả này còn giúp giảm đau khớp nhẹ, hỗ trợ hồi phục khi cảm cúm, đồng thời làm chậm quá trình lão hóa của cơ thể.

Hỗ trợ kiểm soát cân nặng

Cà đắng là một loại thực phẩm có hàm lượng chất béo thấp và chứa chất xơ thực vật, điều này có thể giúp tạo cảm giác no và hỗ trợ kiểm soát khẩu phần ăn trong bữa chính. Mặc dù chưa có nghiên cứu lâm sàng cụ thể chứng minh rằng cà đắng có tác dụng giảm cân trực tiếp, nhưng việc thay thế các món ăn nhiều dầu mỡ bằng các thực phẩm giàu xơ, ít năng lượng như cà đắng có thể góp phần hỗ trợ chế độ ăn lành mạnh và kiểm soát cân nặng.

Có thể hỗ trợ sức khỏe tim mạch và huyết áp

Cà đắng có chứa một số hợp chất chống oxy hóa như flavonoid và polyphenol, vốn được nghiên cứu là có khả năng giảm stress oxy hóa – một yếu tố nguy cơ trong các bệnh tim mạch. Ngoài ra, các loại thực phẩm giàu kali tự nhiên thường được khuyến khích trong chế độ ăn hỗ trợ ổn định huyết áp. Tuy nhiên, hiện chưa có dữ liệu định lượng chính xác về hàm lượng kali trong cà đắng, cũng như chưa có nghiên cứu lâm sàng trực tiếp đánh giá tác động của cà đắng lên huyết áp hay xơ vữa động mạch.

Do đó, cà đắng có thể được xem như một thực phẩm hỗ trợ trong bữa ăn lành mạnh, chứ không nên coi là phương pháp điều trị hoặc phòng bệnh tim mạch.

Lưu ý quan trọng khi sử dụng cà đắng

Dù cà đắng mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng bạn cần chế biến và sử dụng đúng cách để tránh gây hại cho cơ thể. Dưới đây là những lưu ý quan trọng bạn cần biết:

Mẹo giảm vị đắng gắt nhưng vẫn giữ dưỡng chất

Để giảm bớt vị đắng, bạn có thể ngâm cà trong nước muối loãng khoảng 10 - 15 phút, luộc sơ rồi rửa lại bằng nước lạnh trước khi nấu. Các món từ cà đắng không nên nấu quá lâu, vì nhiệt độ cao có thể làm mất vitamin C và enzyme tự nhiên, khiến giá trị dinh dưỡng của cà đắng giảm đi đáng kể. Khi nấu canh hoặc kho, bạn có thể thêm vài lát ớt hoặc ít gừng để trung hòa vị đắng, giúp món ăn hấp dẫn hơn.

Không ăn quá nhiều

Cà đắng chứa alkaloid, nếu dùng quá mức có thể gây buồn nôn, chóng mặt hoặc ảnh hưởng đến hệ thần kinh. Người trưởng thành chỉ nên ăn 2 - 3 lần mỗi tuần, mỗi lần khoảng 100 - 150g cà đắng đã chín là phù hợp.

Đối tượng cần hạn chế ăn cà đắng

Người bị bệnh dạ dày, viêm ruột nên hạn chế ăn cà đắng, vì vị đắng có thể kích thích tiết acid dạ dày, gây khó chịu. Cà đắng chứa kali, một khoáng chất có lợi cho sức khỏe tim mạch nhưng nếu tiêu thụ quá nhiều có thể gây ảnh hưởng đến những người có bệnh thận. Do tính hàn của cà đắng, người có cơ thể yếu hoặc đang bị cảm lạnh, tiêu chảy nên tránh ăn cà đắng vì có thể làm tình trạng trở nên tồi tệ hơn.

Không ăn cà đắng sống

Cà đắng chứa một lượng nhỏ solanine, chất có thể làm rối loạn tiêu hóa, gây buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy hoặc ngộ độc nhẹ và có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh nếu ăn phải số lượng lớn. Tuy nhiên, khi nấu chín, nhiệt độ sẽ giúp phá vỡ phần lớn lượng solanine, làm giảm nguy cơ gây hại.

Dù là một loại rau hoang dại nhưng cà đắng lại mang đến những lợi ích sức khỏe bất ngờ. Giống như các thực phẩm có vị đắng khác, cà đắng có tác dụng kích thích tiêu hóa, hỗ trợ sức khỏe gan, cải thiện sức khỏe tim mạch, ngừa viêm và chống oxy hóa. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa giá trị dinh dưỡng, bạn nên ăn với lượng vừa phải và chế biến cà đắng đúng cách.