Các dạng tự kỷ thường gặp và cách nhận biết tự kỷ sớm ở trẻ

Việc phân biệt và nhận biết sớm các dạng tự kỷ là rất quan trọng, bởi vì sự can thiệp sớm có thể cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của trẻ em mắc tự kỷ và gia đình của họ. Bài viết này sẽ trình bày các dạng tự kỷ thường gặp và cung cấp những thông tin hữu ích về cách nhận biết sớm các dấu hiệu của tự kỷ ở trẻ em.

Định nghĩa bệnh tự kỷ?

Tự kỷ, hay rối loạn phổ tự kỷ (ASD), là một rối loạn phát triển thần kinh phức tạp và suốt đời, ảnh hưởng đến cách mà một người giao tiếp, tương tác xã hội, và hành vi. Tự kỷ không phải là một bệnh đơn lẻ mà là một nhóm các tình trạng có những đặc điểm chung nhưng khác nhau về mức độ và biểu hiện. Các dấu hiệu chính của tự kỷ bao gồm khó khăn trong việc giao tiếp và tương tác xã hội, hạn chế và lặp lại các hành vi, và thường có những mối quan tâm hoặc hoạt động cụ thể.

Các triệu chứng của tự kỷ thường xuất hiện trong giai đoạn đầu của cuộc đời, thường là trước khi trẻ lên 3 tuổi. Tuy nhiên, một số trẻ có thể phát triển bình thường trong một khoảng thời gian trước khi xuất hiện các dấu hiệu tự kỷ. Do tính chất phức tạp và đa dạng của tự kỷ, mỗi trẻ có thể có những biểu hiện và mức độ nghiêm trọng khác nhau, từ nhẹ đến nặng và từ đó cũng xuất hiện các dạng tự kỷ khác nhau.

Các dạng tự kỷ thường gặp

Tuỳ vào biểu hiện khác nhau ở trẻ, các dạng tự kỷ thường gặp được phân loại dựa trên triệu chứng và mức độ nghiêm trọng của rối loạn. Việc phân loại các dạng tự kỷ giúp cho việc hỗ trợ và điều trị cho người bệnh được tốt nhất.

Rối loạn phổ tự kỷ (Autistic Disorder)

Một dạng phổ biến là rối loạn phổ tự kỷ (Autistic Disorder), thường được chẩn đoán từ những năm đầu đời. Trẻ mắc dạng này có thể gặp khó khăn rõ rệt trong giao tiếp, tương tác xã hội và thực hiện các hành vi lặp đi lặp lại. Các dấu hiệu đặc trưng bao gồm khó khăn trong việc diễn đạt cảm xúc, thiếu giao tiếp bằng mắt và không tham gia vào các hoạt động xã hội.

Hội chứng Asperger (Asperger Syndrome)

Hội chứng Asperger (Asperger Syndrome) là một dạng tự kỷ nhẹ hơn, thường được nhận diện khi trẻ có khả năng ngôn ngữ và trí tuệ bình thường hoặc vượt trội. Trẻ mắc hội chứng Asperger thường gặp khó khăn trong việc hiểu và sử dụng tín hiệu xã hội mặc dù ngôn ngữ phát triển bình thường. Các đặc điểm bao gồm sở thích mãnh liệt vào các chủ đề cụ thể và sự cứng nhắc trong hành vi, cùng với khó khăn trong tương tác xã hội.

Rối loạn phổ tự kỷ không đặc hiệu

Rối loạn phổ tự kỷ không đặc hiệu (Pervasive Developmental Disorder - Not Otherwise Specified - PDD-NOS) được chẩn đoán khi trẻ có triệu chứng của tự kỷ nhưng không hoàn toàn khớp với các tiêu chí của các dạng tự kỷ khác. Trẻ em mắc PDD-NOS có thể gặp khó khăn trong một số lĩnh vực phát triển, chẳng hạn như giao tiếp hoặc hành vi xã hội, nhưng các triệu chứng không đủ nghiêm trọng để chẩn đoán là rối loạn phổ tự kỷ hoặc hội chứng Asperger.

Hội chứng Kanner (Kanner Syndrome)

Hội chứng Kanner (Kanner Syndrome), một thuật ngữ cũ, đã được sử dụng để chỉ dạng tự kỷ điển hình (rối loạn phổ tự kỷ). Hiện nay, thuật ngữ này ít được dùng do các tiêu chí chẩn đoán đã được cập nhật và chuẩn hóa theo DSM-5.

Hội chứng Rett (Rett Syndrome)

Hội chứng Rett (Rett Syndrome) là một rối loạn di truyền nghiêm trọng chủ yếu ảnh hưởng đến nữ giới. Thường xuất hiện sau giai đoạn phát triển bình thường, hội chứng Rett có các đặc điểm như mất khả năng sử dụng tay, các vấn đề về vận động và trí tuệ. Trẻ mắc hội chứng này thường thể hiện sự phát triển trí tuệ chậm lại cùng với các triệu chứng khác như cử động tay lặp đi lặp lại và vấn đề về hô hấp.

Cách nhận biết tự kỷ sớm ở trẻ

Nhận biết sớm các dấu hiệu của tự kỷ ở trẻ em là rất quan trọng để can thiệp kịp thời, hỗ trợ sự phát triển và cải thiện chất lượng cuộc sống của trẻ. Trong giai đoạn sơ sinh (0-6 tháng tuổi), các dấu hiệu đầu tiên của tự kỷ có thể bao gồm khó khăn trong việc giao tiếp bằng mắt, khi trẻ không thường xuyên nhìn vào mắt người khác, hoặc thiếu phản ứng với tiếng động như không quay đầu về phía nguồn âm thanh hoặc không bị đánh thức bởi tiếng ồn. Thêm vào đó, việc thiếu cười xã hội, tức là trẻ không cười hoặc không phản ứng với nụ cười của người khác, cũng có thể là một dấu hiệu cảnh báo.

Khi trẻ bước vào giai đoạn sớm (6 - 12 tháng tuổi), các dấu hiệu tự kỷ có thể trở nên rõ ràng hơn. Trẻ có thể không đáp ứng khi được gọi tên, không quay đầu hay phản ứng với tiếng gọi. Một dấu hiệu quan trọng khác là thiếu cử chỉ xã hội, chẳng hạn như trẻ không chỉ tay, vẫy tay, hoặc không thực hiện các hành động giao tiếp cơ bản. Khả năng bắt chước hành động của người lớn hoặc bạn bè cũng có thể bị hạn chế, điều này ảnh hưởng đến sự phát triển kỹ năng giao tiếp và xã hội của trẻ.

Vào giai đoạn 1 - 2 tuổi, trẻ có thể gặp khó khăn trong việc phát triển ngôn ngữ, ví dụ như không nói được từ đơn trước 16 tháng tuổi hoặc không kết hợp từ thành cụm từ hai từ trước 24 tháng tuổi. Thiếu khả năng tham gia vào các trò chơi giả tưởng và hành vi lặp lại như xoay người hoặc sắp xếp đồ chơi theo cách cụ thể cũng có thể xuất hiện. Những hành vi này không chỉ làm hạn chế khả năng tương tác xã hội mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển kỹ năng chơi và học tập của trẻ.

Khi trẻ tiếp tục phát triển và bước vào giai đoạn 2 - 3 tuổi, dấu hiệu của tự kỷ có thể bao gồm khó khăn trong việc tương tác xã hội, chẳng hạn như không chơi cùng bạn bè hoặc không biết cách giao tiếp và tương tác xã hội cơ bản. Trẻ cũng có thể thiếu quan tâm đến cảm xúc và hành động của người khác, dẫn đến thiếu phản ứng phù hợp với cảm xúc của người khác. Hành vi cứng nhắc và dễ bị căng thẳng khi có thay đổi trong thói quen hoặc môi trường cũng có thể xuất hiện.

Ngoài những dấu hiệu này, trẻ mắc tự kỷ có thể có những mối quan tâm đặc biệt và hẹp, chẳng hạn như xoay bánh xe của xe đồ chơi hoặc sắp xếp đồ vật theo hàng dài, mà không chú ý đến cách chơi thông thường. Trẻ cũng có thể phản ứng không bình thường với các kích thích cảm giác như ánh sáng, âm thanh, hoặc cảm giác xúc giác, chẳng hạn như phản ứng quá mức hoặc ít phản ứng với các cảm giác này.

Mỗi dạng tự kỷ có những đặc điểm riêng biệt và mức độ nghiêm trọng khác nhau, vì vậy việc hiểu rõ các dạng này giúp phụ huynh và chuyên gia y tế đưa ra các chiến lược hỗ trợ và can thiệp phù hợp để hỗ trợ sự phát triển của trẻ.

Nhận diện sớm và hiểu rõ các dạng tự kỷ là bước quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển và cải thiện chất lượng cuộc sống của trẻ em mắc rối loạn này. Mỗi dạng tự kỷ, từ rối loạn phổ tự kỷ điển hình, hội chứng Asperger, đến các dạng không đặc hiệu như PDD-NOS và hội chứng Rett, đều có những đặc điểm và mức độ nghiêm trọng riêng. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của tự kỷ giúp phụ huynh và chuyên gia y tế có thể đưa ra các chiến lược can thiệp phù hợp, từ đó hỗ trợ trẻ trong việc phát triển kỹ năng giao tiếp, xã hội và hành vi.