Phương pháp Floortime là gì? Cách thực hiện như thế nào?

Phương pháp Floortime - phương pháp giáo dục đặc biệt dành cho trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ tự kỷ. Phương pháp này không chỉ giúp trẻ phát triển các kỹ năng xã hội mà còn khuyến khích sự tương tác tự nhiên giữa trẻ và người lớn. Cùng tìm hiểu sâu hơn về Floortime và cách áp dụng phương pháp này hiệu quả.

Phương pháp Floortime (DIR) là gì?

Phương pháp Floortime, hay còn gọi là DIR (Developmental, Individual-difference, Relationship-based), là một phương pháp can thiệp và trị liệu dành cho trẻ em, đặc biệt những trẻ gặp khó khăn trong phát triển, như rối loạn phổ tự kỷ. Phương pháp này tập trung vào việc xây dựng kỹ năng giao tiếp, xã hội và cảm xúc của trẻ thông qua các hoạt động vui chơi có tính tương tác với người lớn.

Phương pháp này yêu cầu người lớn (thường là cha mẹ, nhà trị liệu) cùng tham gia các hoạt động vui chơi với trẻ, ngồi xuống sàn để ở cùng tầm với trẻ (do đó có tên gọi "Floortime"). Trong quá trình này, người lớn sẽ:

• Tạo động lực cho trẻ: Khuyến khích trẻ tham gia vào hoạt động giao tiếp hoặc tương tác, chẳng hạn như chơi đồ chơi hoặc kể chuyện. Người lớn sẽ không chỉ dẫn dắt mà còn theo dõi và phản ứng lại sự hứng thú của trẻ.
• Tương tác theo sở thích của trẻ: Thay vì yêu cầu trẻ làm theo kế hoạch cố định, Floortime khuyến khích người lớn điều chỉnh hoạt động theo hướng mà trẻ quan tâm, tạo ra không gian phát triển tự nhiên.
• Phát triển các kỹ năng giao tiếp và xã hội: Thông qua việc chơi đùa và tương tác, Floortime giúp trẻ phát triển các kỹ năng quan trọng như giao tiếp mắt, chia sẻ cảm xúc, giải quyết vấn đề và tự điều chỉnh cảm xúc.

Các yếu tố chính trong phương pháp Floortime 

DIR là một mô hình dựa trên ba yếu tố chính:

• Developmental (Phát triển): Tập trung vào các giai đoạn phát triển của trẻ, từ việc tạo sự gắn kết cảm xúc đến phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy logic và tương tác xã hội.
• Individual-difference (Sự khác biệt cá nhân): Nhận biết rằng mỗi đứa trẻ có những đặc điểm riêng biệt về sinh lý, thần kinh và hành vi. Do đó, Floortime điều chỉnh các hoạt động phù hợp với đặc điểm cá nhân của từng trẻ.
• Relationship-based (Dựa trên mối quan hệ): Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng mối quan hệ tin cậy, an toàn giữa trẻ và người lớn (cha mẹ, giáo viên, chuyên gia trị liệu) để tạo điều kiện cho trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp và xã hội.

Ưu và nhược điểm của phương pháp Floortime là gì?

Phương pháp Floortime (DIR) đã và đang trở thành một lựa chọn phổ biến trong can thiệp cho trẻ tự kỷ, đặc biệt là khi phối hợp với các liệu pháp khác như ABA. Tuy nhiên, như bất kỳ liệu pháp nào, Floortime cũng có những ưu và nhược điểm riêng.

Ưu điểm

Floortime là một phương pháp can thiệp linh hoạt và tập trung vào toàn bộ sự phát triển của trẻ, đặc biệt chú trọng đến nhu cầu cảm xúc và xã hội. Các kế hoạch được điều chỉnh theo tình trạng cụ thể của từng trẻ, giúp phụ huynh dễ dàng hiểu và thực hiện. Bằng cách khuyến khích sự tương tác tự nhiên qua hoạt động vui chơi, Floortime tạo sự hứng thú cho trẻ thay vì áp đặt các chỉ dẫn cứng nhắc, giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội và giao tiếp một cách thoải mái hơn.

Ngoài ra, phương pháp này yêu cầu thời gian chơi khoảng 3-5 giờ mỗi ngày, với mỗi lần chỉ kéo dài khoảng 30 phút, cho phép phụ huynh linh hoạt sắp xếp thời gian. Nhiều nghiên cứu và phản hồi từ phụ huynh đã cho thấy sự cải thiện tích cực trong sự phát triển của trẻ, đặc biệt là khi được can thiệp sớm.

Nhược điểm

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, phương pháp Floortime vẫn chưa được chứng minh hoàn toàn bằng các nghiên cứu khoa học khách quan. Nó không thể hoạt động độc lập mà phải kết hợp với nhiều liệu pháp khác như trị liệu ngôn ngữ và hành vi để đạt hiệu quả tối ưu. 

Chi phí cho việc tham gia các chương trình Floortime cũng khá cao, khiến nhiều gia đình gặp khó khăn khi theo đuổi liệu pháp này trong thời gian dài. Cuối cùng, hiệu quả của Floortime còn phụ thuộc vào sự nhạy bén của phụ huynh và khả năng đáp ứng của trẻ, dẫn đến kết quả không đồng đều.

Các bước thực hiện DIR

Floortime tập trung vào việc phát triển các kỹ năng cảm xúc, xã hội và giao tiếp thông qua hoạt động vui chơi và tương tác tự nhiên. Để thực hiện phương pháp này, cần tuân theo các bước cơ bản sau:

• Quan sát trẻ: Tìm hiểu sở thích và nhu cầu của trẻ thông qua việc theo dõi hành vi và phản ứng của trẻ trong các hoạt động hàng ngày.
• Tham gia vào thế giới của trẻ: Nhập vai vào các trò chơi mà trẻ thích, giúp trẻ cảm thấy thoải mái và an toàn.
• Tạo mối liên kết cảm xúc: Sử dụng giọng điệu thân thiện, ánh mắt và ngôn ngữ cơ thể để xây dựng mối liên hệ với trẻ.
• Khuyến khích giao tiếp: Tạo cơ hội cho trẻ bày tỏ cảm xúc và yêu cầu, từ đó phát triển ngôn ngữ và giao tiếp.
• Mở rộng tương tác: Đưa ra các câu hỏi và gợi ý để khuyến khích trẻ tham gia nhiều hơn vào trò chơi, đồng thời tăng cường kỹ năng giải quyết vấn đề.
• Tăng dần thử thách: Điều chỉnh các hoạt động theo khả năng của trẻ, tạo ra những thử thách nhỏ để giúp trẻ phát triển kỹ năng mới.
• Duy trì sự kiên nhẫn: Theo dõi phản ứng của trẻ và điều chỉnh phương pháp khi cần thiết, đảm bảo trẻ cảm thấy thoải mái trong quá trình học tập và phát triển.

Phương pháp Floortime (DIR) là một công cụ hữu ích trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ phát triển kỹ năng giao tiếp, xã hội và cảm xúc thông qua tương tác chơi đùa tự nhiên. Dù còn tồn tại một số hạn chế và yêu cầu sự kiên nhẫn từ phụ huynh và người chăm sóc, nhưng phương pháp này vẫn mang lại nhiều hy vọng cho sự phát triển toàn diện của trẻ.