Cách chăm sóc bệnh nhân mệt mỏi để họ khỏe mạnh hơn

Khi bệnh nhân có biểu hiện mệt mỏi, thầy thuốc thường phải đặt ra nhiều nguyên nhân với nhiều khía cạnh khác nhau của vấn đề này. Khả năng chẩn đoán trở nên khó khăn do sự hiện diện của yếu tố chủ quan và sự nhầm lẫn giữa cảm giác cá nhân và mệt mỏi thực sự do bệnh lý. Cách chăm sóc bệnh nhân mệt mỏi cũng phải sát sao hơn. Hãy cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu kỹ hơn về vấn đề này thông qua bài viết sau đây.

Tổng quan về tình trạng mệt mỏi

Mệt mỏi là một vấn đề phổ biến trong cộng đồng, chiếm ít nhất 20% trong số bệnh nhân tới gặp bác sĩ. Dữ liệu từ các cuộc điều tra cộng đồng cho thấy đến 50% người được hỏi đã bày tỏ triệu chứng mệt mỏi.

Hậu quả của vấn đề này là khoảng 7 triệu lượt khám bệnh hàng năm, với chi phí lên đến 1 tỷ đô la Mỹ. Valdini và đồng nghiệp đã phát hiện rằng 58% bệnh nhân tới thăm thầy thuốc, chủ yếu với phàn nàn về mệt mỏi và tình trạng này vẫn tiếp diễn sau một năm kể từ lần khám đầu tiên. Mệt mỏi mãn tính kéo dài hơn 6 tháng, chiếm tỷ lệ từ 1775/100.000 đến 6321/100.000 dân.

Nhiều triệu chứng lâm sàng được coi là nguyên nhân của mệt mỏi như cơn sốt nhẹ, suy nhược thần kinh, suy kiệt thần kinh, hội chứng DaCosta, Brucella mạn tính, hạ đường huyết, hội chứng dị ứng toàn thể, bệnh nấm Candida và nhiễm virus Epstein-Barr mạn tính.

Năm 1987, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) đã đưa ra định nghĩa lâm sàng cho hội chứng mệt mỏi, và định nghĩa tương tự cũng được áp dụng tại Úc. Các bảng phân loại như vậy hy vọng sẽ hỗ trợ trong việc xác định nguyên nhân và điều trị hiệu quả chứng bệnh này.

Đặc điểm của những bệnh nhân đến gặp bác sĩ phân bố hai đỉnh tuổi, một ở khoảng 15 - 24 tuổi và một ở 60 tuổi. Đối với nữ giới, tỷ lệ gặp vấn đề này nhiều gấp hai lần so với nam giới.

Nguyên nhân gây mệt mỏi

Mệt mỏi do các tình trạng bệnh lý

Mệt mỏi có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có một số bệnh lý tiềm ẩn. Tuy nhiên, chỉ khoảng 10% trong số những người mắc mệt mỏi mãn tính có những bệnh lý cơ bản là nguyên nhân chính gây ra triệu chứng của họ.

Trong các nghiên cứu phòng thí nghiệm, quá trình đánh giá nên bao gồm công thức máu, xét nghiệm hóa học (bao gồm điện giải, glucose, xét nghiệm chức năng gan và thận), đo lường hormone kích thích tuyến giáp (TSH), và xét nghiệm creatine kinase nếu có triệu chứng đau hoặc yếu cơ. Sàng lọc cũng nên được thực hiện để phát hiện nhiễm virus viêm gan C và tầm soát HIV. Những xét nghiệm này giúp xác định khả năng có sự xuất hiện của các tình trạng bệnh lý phổ biến gây mệt mỏi.

Rối loạn chuyển hoá, như suy giáp và đái tháo đường là những ví dụ của các vấn đề nội tiết gây mệt mỏi. Ngoài ra, mệt mỏi cũng có thể liên quan đến nhiều rối loạn nội tiết và chuyển hoá khác như suy sinh dục, cường cận giáp với tăng calci huyết, suy tuyến thượng thận, cường giáp, thiếu hụt hormone tăng trưởng và kháng glucocorticoid.

Bệnh nhiễm trùng mãn tính, như viêm nội tâm mạc, bệnh lao, tăng bạch cầu đơn nhân, viêm gan, bệnh ký sinh trùng, nhiễm HIV và cytomegalovirus, cũng có thể gây mệt mỏi. Xét nghiệm bổ sung có thể cần thiết để phát hiện những rối loạn này.

Trong trường hợp của rối loạn tự miễn dịch, mệt mỏi thường là một triệu chứng chính, xuất hiện trong nhiều bệnh như viêm khớp dạng thấp, lupus, bệnh viêm ruột, đa xơ cứng, đái tháo đường tuýp 1, hội chứng Guillain-Barre và nhiều bệnh khác.

Người mắc ung thư cũng thường trải qua mệt mỏi mãn tính, đặc biệt là trong giai đoạn cuối bệnh. Mệt mỏi có thể là một triệu chứng đầu tiên hoặc liên quan đến các yếu tố như thiếu máu, lo lắng và tác dụng phụ của điều trị.

Bệnh hệ thần kinh bao gồm các tình trạng như đột quỵ, bệnh đa xơ cứng và bệnh Parkinson cũng có thể gắn liền với mệt mỏi. Ngoài ra, rối loạn thần kinh cơ như ALS, hội chứng sau bại liệt, MG cũng có thể xuất hiện triệu chứng mệt mỏi. Đối với bệnh nhân mệt mỏi mãn tính, đánh giá kỹ lưỡng các dấu hiệu và triệu chứng của các rối loạn nói trên là quan trọng.

Mệt mỏi do nguyên nhân về tâm lý

Mệt mỏi có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó lo lắng và trầm cảm là những nguyên nhân phổ biến. Tình trạng mệt mỏi thường kéo dài và đa dạng về mức độ.

Có đến 3/4 bệnh nhân bị mệt mỏi cũng trải qua rối loạn tâm trạng hoặc lo âu. Có quan điểm cho rằng mệt mỏi có thể được coi là một dạng không điển hình của lo âu hoặc trầm cảm. Một số người mắc trầm cảm thậm chí có thể trải qua tình trạng thiếu năng lượng hoàn toàn, được mô tả là 'đau anergia'.

Bằng chứng chỉ ra rằng trạng thái trầm cảm có thể dẫn đến mệt mỏi, trong khi ngược lại, mệt mỏi và trầm cảm có mối liên hệ với nhau. Mối liên kết này một phần là do những yếu tố rủi ro chung khiến cho cả hai tình trạng có thể xuất hiện. Dù cho sự mệt mỏi có thể xuất hiện trước hoặc sau trầm cảm, tuy nhiên, đa số thì biểu hiện của chúng có thể không rõ ràng.

Mệt mỏi do thuốc

Mệt mỏi được xem là một tác dụng phụ phổ biến của nhiều loại dược phẩm thông thường, bao gồm cả thuốc mua tự do và thuốc kê đơn.

Các loại thuốc điều trị cao huyết áp thường được liên kết với triệu chứng mệt mỏi. Cũng như vậy, thuốc giảm cholesterol như statin có thể gây ra tình trạng mệt mỏi. Statin là một loại thuốc được sử dụng rộng rãi để kiểm soát cholesterol, đã được biết đến với khả năng gây đau cơ và yếu cơ ở một số người.

Thuốc kháng histamine thường được sử dụng để điều trị dị ứng, cũng được biết đến là nguyên nhân của mệt mỏi.

Các liệu pháp bằng benzodiazepine, thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần cũng có thể gắn liền với tình trạng mệt mỏi. Tương tự, thuốc opioid thường được sử dụng để giảm đau, cũng có thể tạo ra tình trạng mệt mỏi.

Cách chăm sóc bệnh nhân mệt mỏi

Bệnh nhân mệt mỏi kéo dài đòi hỏi sự chăm sóc và quản lý hệ thống từ phía thầy thuốc và gia đình. Nguyên tắc cơ bản trong quá trình điều trị bao gồm:

• Quan tâm và tìm hiểu về nguyên nhân của tình trạng mệt mỏi: Thầy thuốc cần đặc biệt quan tâm đến nguyên nhân của mệt mỏi đối với cuộc sống của bệnh nhân.
• Giải thích về nguyên nhân: Thầy thuốc nên giải thích rằng trầm cảm và vấn đề tâm lý thường là nguyên nhân chủ yếu gây mệt mỏi, và cần thảo luận với bệnh nhân về tình trạng tâm lý của họ.
• Thảo luận với bệnh nhân về nguyên nhân khác: Nên tạo cơ hội để bệnh nhân suy nghĩ và tìm hiểu về các nguyên nhân khác của mệt mỏi và tái khám thường xuyên để tìm ra nguyên nhân chính xác.

• Trong mỗi lần khám tiếp theo, thầy thuốc nên quay lại đề cập đến gia đình, nghề nghiệp, tâm lý, tình dục và tác nhân gây nghiện để đảm bảo việc đánh giá toàn diện.
• Xem xét triệu chứng từ góc độ tâm lý: Thầy thuốc có thể xem xét việc triệu tập gia đình để hiểu thêm về thái độ và ý kiến của các thành viên trong gia đình.
• Hỗ trợ bằng thông tin: Đưa cho bệnh nhân các bài báo về mệt mỏi có thể giúp họ hiểu rõ hơn về tình trạng của mình.
• Sự hỗ trợ của chuyên gia tư vấn: Nếu cần, thầy thuốc có thể chuyển bệnh nhân tới chuyên gia tư vấn, nhưng việc này cần được thảo luận và được hẹn trước để đảm bảo chất lượng.
• Nghiên cứu và tiếp cận chẩn đoán tâm sinh lý học: Trong trường hợp mệt mỏi kéo dài, đặc biệt nếu tình trạng tâm lý chiếm ưu thế, thầy thuốc gia đình có thể xem xét việc thực hiện sát sinh y học từ từ và có kế hoạch tiếp cận theo từng bước.

Tóm lại, việc xử trí mệt mỏi kéo dài đòi hỏi sự quan tâm đầy đủ và một phương pháp tiếp cận toàn diện từ phía thầy thuốc gia đình.

Xem thêm: 

• Vì sao mất cân bằng nội tiết tố lại gây ra mệt mỏi kéo dài?
• Hội chứng mệt mỏi mạn tính: Nguyên nhân và triệu chứng