Cẩn trọng với hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh

Hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh thường xảy ra ở những trẻ sinh non khi phổi của bé chưa phát triển đầy đủ. Trẻ sinh càng sớm, nguy cơ mắc suy hô hấp càng cao. Nếu không được xử lý kịp thời, trẻ có thể đối mặt với nguy cơ tử vong hoặc gặp những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe sau này.

Tìm hiểu về hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh

Thai kỳ bình thường sẽ kéo dài khoảng 40 tuần. Trong giai đoạn này, tất cả các cơ quan quan trọng trong cơ thể như não, tim, gan, thận và phổi của trẻ sẽ hình thành và phát triển. Nếu trẻ chào đời trước 40 tuần, các cơ quan trong cơ thể có thể chưa phát triển đầy đủ, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, trong đó có hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh.

Khái niệm hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh

Suy hô hấp ở trẻ sơ sinh còn được gọi là bệnh màng trong (viết tắt là RDS) là bệnh lý phổ biến ở trẻ sinh non. Dấu hiệu nhận biết là trẻ sinh ra bị khó thở, tím tái, cần được chăm sóc đặc biệt để cấp đủ oxy. Nếu trẻ sinh non (trước thời điểm tuần thai 37) thì 2 lá phổi vẫn chưa hoàn thiện cấu trúc, chưa thể hoạt động bình thường và sẽ gây suy hô hấp ở trẻ.

Khi trẻ sơ sinh bị suy hô hấp, các phế nang (tức túi khí trong phổi) sẽ xẹp lại. Điều này làm phổi mất đi sự co giãn và trở nên cứng hơn. Bên cạnh đó, có những phế nang không thể kiểm soát được mức giãn nở, dẫn tới vỡ, khí bị tràn ra trung thất và màng phổi. Lúc này, dù trẻ cố gắng thở, chức năng hô hấp vẫn bị cản trở và suy yếu.

Dấu hiệu nhận biết trẻ sơ sinh bị suy hô hấp

Thông thường, ngay khi mới chào đời, các triệu chứng suy hô hấp sẽ xuất hiện ngay. Tuy nhiên, đôi khi trong sau 24 giờ đầu, trẻ mới biểu hiện triệu chứng. Các dấu hiệu nhận biết trẻ sơ sinh bị suy hô hấp gồm:

• Rên khi thở;
• Thở nhanh, thở gấp;
• Co rút lồng ngực;
• Thở phập phồng ở cánh mũi;
• Da tím tái;
• Thậm chí có thể ngưng thở.

Cơ chế bệnh sinh của hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh

Để giúp quá trình hô hấp của trẻ diễn ra dễ dàng, các phế nang cần chứa đầy không khí. Theo cấu tạo bình thường, các tế bào ở phổi sẽ sản sinh ra một chất hoạt động bề mặt. Nhờ có chất này bao bọc, các phế nang có thể ổn định sức căng bề mặt, duy trì trạng thái mở suốt quá trình hô hấp. Khi mắc hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh, bé bị thiếu hụt chất hoạt động bề mặt, phổi không thể hoạt động bình thường, dẫn tới khó thở.

Từ tuần thai thứ 24 trở đi là thời điểm thai nhi bắt đầu tiết ra chất hoạt động bề mặt. Từ 34 - 36 tuần tuổi, phổi của thai nhi mới tích trữ đủ chất này. Vì vậy, nếu trẻ càng sinh thiếu tháng thì chất ổn định sức căng bề mặt túi khí càng ít, nguy cơ suy hô hấp sau sinh càng cao.

Không chỉ phổ biến ở trẻ sinh non, hội chứng suy hô hấp cũng xuất hiện ở trẻ có những đặc điểm sau đây:

• Trẻ sinh đủ tháng hoặc gần đủ tháng nhưng mẹ mắc tiểu đường thai kỳ và không kiểm soát tốt trong quá trình mang thai;
• Anh/chị/em ruột của bé cũng mắc suy hô hấp ở giai đoạn sơ sinh;
• Sản phụ sinh mổ khi chưa xuất hiện dấu hiệu chuyển dạ;
• Mẹ mang đa thai;
• Trẻ bị hạ thân nhiệt, trẻ không được ủ ấm sau khi chào đời;
• Trẻ bị giảm tưới máu hoặc thiếu oxy trong khi sinh.

Cha mẹ không nên xem nhẹ bệnh màng trong vì nếu không được can thiệp kịp thời, hội chứng này có thể đe dọa đến tính mạng của trẻ. Ngay cả khi được cứu sống, nguy cơ biến chứng về sau cũng rất cao. Trẻ có thể bị mù lòa, loạn sản phế quản phổi, máu chảy vào phổi hoặc não, khí phế thũng mô kẽ, thiểu năng trí tuệ, suy thận,…

Điều trị hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh thế nào?

Sau khi chào đời, nếu trẻ có dấu hiệu suy hô hấp, bác sĩ sẽ đưa bé đến phòng chăm sóc đặc biệt ngay lập tức (NICU). Tại đây, trẻ sẽ được áp dụng những biện pháp điều trị tích cực để hạn chế tối đa di chứng và cải thiện chức năng hô hấp. Dưới đây là 3 phương pháp điều trị quan trọng, được áp dụng cho hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh.

Biện pháp cho trẻ thở áp lực dương liên tục qua mũi (NCPAP)

Phương pháp thở áp lực dương liên tục qua mũi là biện pháp giúp các túi khí (phế nang) duy trì trạng thái mở trong suốt quá trình trao đổi khí. Phương pháp này thích hợp cho những em bé có thể tự thở được.

Liệu pháp oxy điều trị hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh

Nếu bị thiếu oxy, không chỉ hệ hô hấp mà toàn bộ các cơ quan khác trong cơ thể cũng không hoạt động bình thường được. Do đó, liệu pháp oxy thường được chỉ định để đưa oxy từ phổi đi các cơ quan khác. Trong trường hợp này, trẻ cần có sự hỗ trợ của máy thở hoặc NCPAP. Nếu trẻ bị suy hô hấp ở tình trạng nhẹ thì chưa cần dùng đến NCPAP mà chỉ cần được thở oxy là đủ.

Liệu pháp thay thế chất hoạt động bề mặt điều trị suy hô hấp

Do trẻ sinh non thường thiếu chất hoạt động bề mặt nên bé cần được bổ sung chất này vào phổi. Bác sĩ sẽ sử dụng một ống thông chuyên dụng để đưa chất hoạt động bề mặt vào tới phổi của trẻ. Sau đó, trẻ sẽ được cung cấp thêm oxy nhờ vào máy thở. Tần suất thực hiện liệu pháp này phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Phòng ngừa hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh

Để phòng tránh nguy cơ mắc hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh, cha mẹ nên giảm đến mức tối đa tỷ lệ sinh non nhờ các biện pháp sau:

• Mẹ duy trì cân nặng phù hợp trong thai kỳ theo khuyến cáo của bác sĩ;
• Sàng lọc trước khi sinh và khám thai định kỳ;
• Hạn chế ăn uống đồ ngọt, tuân thủ chế độ dinh dưỡng hợp lý để phòng nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ;
• Tránh xa khói thuốc lá, không sử dụng đồ uống có cồn, chất cấm, chất kích thích và không lạm dụng các thuốc kê đơn. Nếu bị ốm hoặc gặp các vấn đề về sức khỏe thì nên đi khám, không tự ý dùng thuốc;
• Kiểm soát chặt chẽ các bệnh mạn tính như: Tiểu đường, huyết áp cao, trầm cảm, bệnh tuyến giáp,...
• Mẹ tuân thủ lịch tiêm chủng để phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như: Thủy đậu, rubella, uốn ván, cúm…

Nếu bác sĩ dự đoán mẹ bầu có thể sẽ sinh non thì hãy cân nhắc biện pháp tiêm mũi trưởng thành phổi. Loại thuốc này giúp kích thích phổi của trẻ phát triển nhanh để kịp thời sản sinh ra chất hoạt động bề mặt, ngăn ngừa hội chứng suy hô hấp cho thai nhi trước khi sinh.

Trẻ ra đời bằng phương pháp sinh mổ thường có khả năng mắc hội chứng này cao hơn so với trẻ sinh thường. Do đó, các mẹ bầu chỉ sinh mổ khi bác sĩ chỉ định chứ không nên tự đề xuất sinh theo phương pháp này.

Trên đây là những thông tin quan trọng về hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh. Việc nắm bắt các dấu hiệu nhận biết, cách điều trị và phòng ngừa hội chứng này có ý nghĩa rất quan trọng đối với các bậc cha mẹ trước khi đón bé yêu chào đời. Sự chuẩn bị tốt sẽ giúp kéo giảm tỷ lệ mắc không chỉ hội chứng suy hô hấp mà còn nhiều loại bệnh nguy hiểm khác đối với trẻ sơ sinh.

Xem thêm: Hội chứng Patau: Nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp chẩn đoán