Chân bẹt là gì? Nguyên nhân nào gây ra chứng bàn chân bẹt?

Bàn chân là nền tảng nâng đỡ toàn bộ cơ thể, giúp chúng ta di chuyển, giữ thăng bằng và hấp thụ lực khi vận động. Tuy nhiên, không phải ai cũng có cấu trúc bàn chân giống nhau. Một số người có lòng bàn chân phẳng hơn bình thường, còn gọi là chân bẹt. Tình trạng này tưởng chừng đơn giản nhưng thực tế có thể ảnh hưởng đến tư thế, dáng đi và sức khỏe xương khớp nếu không được nhận biết đúng cách.

Chân bẹt là gì?

Chân bẹt (hay còn gọi là bàn chân bẹt, bàn chân phẳng) là tình trạng lòng bàn chân bị phẳng, không có vòm cong tự nhiên như bình thường. Ở người có bàn chân khỏe mạnh, phần giữa lòng bàn chân hơi cong lên, giúp hấp thụ lực khi đi lại và phân tán trọng lượng cơ thể. Với người bị chân bẹt, phần cong này gần như biến mất, khiến toàn bộ lòng bàn chân chạm đất khi đứng.

Bàn chân bẹt có thể xuất hiện ngay từ khi sinh ra (bẩm sinh), hoặc hình thành theo thời gian do chấn thương, thừa cân, hoặc lão hóa gân cơ. Tình trạng này thường không nguy hiểm, nhưng nếu kéo dài, có thể dẫn đến đau nhức, mỏi chân và ảnh hưởng đến khớp cổ chân, đầu gối, hông và lưng.

Ở trẻ nhỏ, bàn chân bẹt khá phổ biến do vòm bàn chân chưa phát triển hoàn thiện. Phần lớn trẻ sẽ có vòm chân rõ hơn khi lớn lên. Tuy nhiên, nếu sau khoảng 6 tuổi mà bàn chân vẫn phẳng, hoặc trẻ than đau khi đi lại, cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa để kiểm tra.

Bệnh bàn chân bẹt gây ra những triệu chứng gì?

Không phải ai bị bàn chân bẹt cũng có triệu chứng rõ ràng. Một số người chỉ phát hiện khi đi đo bàn chân hoặc kiểm tra sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, các dấu hiệu thường gặp bao gồm:

Đau và mỏi chân khi đi lại hoặc đứng lâu

Người bị chân bẹt thường đau ở gan bàn chân, cổ chân hoặc bắp chân. Nguyên nhân là do lực phân bố không đều khiến gân và cơ phải hoạt động quá sức để giữ thăng bằng.

Lệch dáng đi

Do không có vòm chân nâng đỡ, người bị chân bẹt dễ đi khom trong hoặc khom ngoài, khiến dáng đi mất cân đối. Lâu dần, tình trạng này có thể dẫn đến đau gối, hông và lưng.

Giảm khả năng vận động

Bàn chân bẹt làm giảm độ linh hoạt, khiến người bệnh cảm thấy khó chạy, nhảy hoặc chơi thể thao. Những hoạt động cần phản xạ nhanh như chạy bộ hay bóng đá dễ gây đau chân.

Đau khớp gối và lưng dưới

Bàn chân là nền tảng của cơ thể. Khi bàn chân bị phẳng, các khớp ở trên như gối và cột sống phải điều chỉnh theo, dẫn đến lệch trục và đau nhức kéo dài.

Ngoài ra, một số người bị chân bẹt có thể bị chai chân, phồng rộp hoặc mỏi bàn chân sau khi đi bộ lâu. Những dấu hiệu này tuy nhỏ nhưng là lời cảnh báo sớm cần được quan tâm.

Nguyên nhân nào gây ra chứng bàn chân bẹt?

Bàn chân bẹt có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là những yếu tố phổ biến nhất:

Bẩm sinh (di truyền)

Một số người sinh ra đã không có vòm bàn chân, hoặc có cấu trúc xương khác biệt. Nếu trong gia đình có người bị chân bẹt, khả năng di truyền sẽ cao hơn.

Do phát triển chưa hoàn thiện ở trẻ nhỏ

Ở trẻ dưới 6 tuổi, bàn chân phẳng là điều bình thường vì mô mỡ còn dày và hệ thống cơ – gân chưa phát triển đầy đủ. Tuy nhiên, nếu tình trạng này không cải thiện theo thời gian, đó có thể là dấu hiệu bất thường.

Do yếu hoặc rách gân nâng đỡ vòm chân

Gân nâng đỡ vòm bàn chân có vai trò giữ cho lòng bàn chân cong tự nhiên. Khi gân này yếu, viêm hoặc bị tổn thương, vòm chân sẽ sụp xuống, gây bàn chân bẹt mắc phải.

Do tuổi tác

Người trung niên và cao tuổi dễ bị chân bẹt do lão hóa gân cơ và dây chằng, làm giảm khả năng nâng đỡ vòm bàn chân.

Do thừa cân hoặc đứng lâu

Trọng lượng cơ thể lớn tạo áp lực lên bàn chân. Nếu phải đứng hoặc đi bộ trong thời gian dài, vòm bàn chân sẽ bị ép xuống, dẫn đến bàn chân bẹt.

Do chấn thương hoặc bệnh lý khác

Một số chấn thương ở cổ chân, bàn chân hoặc các bệnh mạn tính như tiểu đường, viêm khớp có thể làm thay đổi cấu trúc gân, xương và khớp, gây ra bàn chân bẹt thứ phát.

Có thể chữa được bàn chân bẹt không?

Phần lớn các trường hợp chân bẹt có thể cải thiện hoặc kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Phương pháp điều trị sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân, độ tuổi và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Điều chỉnh lối sống và tập luyện

Đây là phương pháp đơn giản và hiệu quả nhất cho những trường hợp nhẹ. Một số bài tập giúp tăng cường cơ bàn chân và cải thiện vòm chân bao gồm:

• Nhón gót chân: Đứng thẳng, từ từ nhón gót để dồn lực lên các ngón chân, giữ vài giây rồi hạ xuống.
• Cuộn khăn hoặc nhặt vật nhỏ bằng ngón chân: Giúp kích hoạt cơ ở gan bàn chân.
• Đi chân trần trên cát hoặc thảm mềm: Kích thích các cơ nâng đỡ tự nhiên của bàn chân.

Duy trì luyện tập đều đặn 10 - 15 phút mỗi ngày sẽ giúp cải thiện vòm chân và giảm đau mỏi.

Sử dụng miếng lót chỉnh hình (lót giày nâng vòm)

Miếng lót này có tác dụng nâng đỡ vòm bàn chân nhân tạo, giúp phân bố lực tốt hơn khi đi lại. Có thể chọn loại làm sẵn hoặc đặt riêng theo kích thước bàn chân để đạt hiệu quả tối ưu.

Kiểm soát cân nặng

Giảm cân nếu thừa cân giúp giảm áp lực lên bàn chân, hỗ trợ quá trình điều chỉnh dáng chân và hạn chế tiến triển nặng hơn.

Chọn giày phù hợp

Nên sử dụng giày có phần đế chắc chắn, hỗ trợ vòm chân và hấp thụ lực tốt. Tránh giày cao gót, giày đế mềm hoặc đã mòn, vì chúng làm tăng nguy cơ đau và biến dạng bàn chân.

Vật lý trị liệu

Bác sĩ có thể chỉ định các bài tập kéo giãn, xoa bóp hoặc trị liệu bằng sóng để giảm viêm, tăng cường sức mạnh gân cơ quanh bàn chân.

Phẫu thuật (trong trường hợp nặng)

Phẫu thuật chỉ áp dụng khi các phương pháp khác không mang lại hiệu quả và bàn chân gây đau nghiêm trọng. Mục tiêu là tái tạo lại vòm chân hoặc chỉnh trục xương để khôi phục cấu trúc bình thường. Sau phẫu thuật, người bệnh cần tuân thủ chương trình phục hồi chức năng để đạt kết quả tốt.

Hiểu rõ chân bẹt là gì giúp bạn nhận biết sớm và chủ động chăm sóc sức khỏe bàn chân. Dù phần lớn không nguy hiểm, nhưng nếu để lâu, bàn chân bẹt có thể ảnh hưởng đến dáng đi, khớp và chất lượng sống. Việc tập luyện đúng cách, lựa chọn giày phù hợp và kiểm soát cân nặng là những yếu tố quan trọng giúp bảo vệ đôi chân khỏe mạnh mỗi ngày.