Chẩn đoán u kết mạc qua sinh thiết tổ chức kết mạc

Kết mạc đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bề mặt nhãn cầu thông qua các đặc tính cơ học và miễn dịch. Nhiều rối loạn bề mặt mắt có thể làm tổn thương kết mạc, viêm kết mạc và nhiễm trùng mắt. Và khi các tế bào kết mạc phân chia bất thường và tạo ra nhiều tế bào mới quá mức sẽ hình thành nên “khối u” thì sinh thiết tổ chức kết mạc là phương pháp có độ chính xác cao để chẩn đoán khối u đó có phải ác tính không.

Cấu trúc và chức năng của kết mạc

Cấu trúc kết mạc

Kết mạc là một màng nhầy mỏng trong suốt, mềm và mịn. Nó bao phủ mặt trước của nhãn cầu ngoài giác mạc, bao quanh trên và dưới, các lớp trong cùng của mí mắt trên và dưới. Kết mạc bao phủ bề mặt của mắt, với các lỗ bên ngoài ở mép mí mắt trên và dưới, tạo thành một cấu trúc giống như túi gọi là túi kết mạc.

Kết mạc có thể được chia thành ba phần:

• Kết mạc mí mắt;
• Kết mạc cùng đồ;
• Kết mạc nhãn cầu.

Chức năng của kết mạc

Kết mạc có bề mặt nhẵn và kết cấu trong suốt, bao phủ bề mặt trong của mí mắt và bề mặt nhãn cầu. Kết mạc có cấu trúc hoàn chỉnh có tác dụng bảo vệ và rào cản đối với nhãn cầu, ngăn chặn sự xâm nhập của vi sinh vật gây bệnh, đồng thời loại bỏ và xử lý các chất lạ trong túi kết mạc; các chất tiết của tuyến kết mạc có tác dụng làm ẩm và bảo vệ kết mạc và giác mạc; kết mạc có chức năng phòng vệ miễn dịch mạnh mẽ; kết mạc bao ngoài đóng vai trò quan trọng trong chuyển động của mắt. Do kết mạc giao tiếp với thế giới bên ngoài nên nhiều loại vi sinh vật, dị vật, bụi, tia cực tím,... có thể gây ra các bệnh về kết mạc.

U kết mạc là gì?

U kết mạc là sự phát triển bất thường của các tế bào kết mạc hoặc do khối u di căn đến. Các khối u kết mạc được chia thành các khối u lành tính kết mạc và các khối u ác tính kết mạc

• Các khối u lành tính: Nevus kết mạc, u nhú kết mạc, u mỡ kết mạc và u máu kết mạc,... Hầu hết là bẩm sinh.
• Các khối u kết mạc ác tính: Ung thư hạch, loạn sản nặng, ung thư kết mạc, u ác tính tiền ung thư và u ác tính kết mạc,... Những tổn thương này rất hiếm nhưng có thể nghiêm trọng và cần điều trị sớm thích hợp.

Ung thư biểu mô tế bào vảy kết mạc là loại u ác tính thường gặp nhất, ở giai đoạn muộn, nó có thể làm hỏng nhãn cầu, chức năng thị giác và xâm lấn toàn bộ mí mắt, hốc mắt và các xoang cạnh mũi, gây ra các khiếm khuyết mô cục bộ nghiêm trọng.

Chẩn đoán mô bệnh học bằng sinh thiết tổ chức kết mạc

U kết mạc nằm trên bề mặt, thường ảnh hưởng đến thị lực và rất dễ được người bệnh và gia đình phát hiện. Người bệnh có thể sờ thấy cục u ở vùng lộ của khe mi, gần rìa giác mạc. Nó có dạng nhú hoặc dạng gel, phát triển chậm và thường kèm theo tình trạng viêm nhẹ và các bất thường về mạch máu ở mức độ khác nhau. Nếu đến bệnh viện, bác sĩ có thể dùng kính lúp để quan sát tổn thương rõ hơn. Kiểm tra hình ảnh như siêu âm, CT hay MRI là rất cần thiết và có thể cung cấp vị trí và kích thước của khối u.

Tuy nhiên, một số tổn thương ác tính khó chẩn đoán ở giai đoạn đầu nếu chỉ dựa vào kinh nghiệm, triệu chứng lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh thôi chưa đủ. Bác sĩ sẽ đề nghị phẫu thuật sinh thiết và chẩn đoán bệnh lý. Sinh thiết tổ chức kết mạc thông qua chọc hút bằng kim nhỏ là phương pháp ít xâm lấn hơn nhưng có thể lấy mẫu tế bào học để hỗ trợ chẩn đoán. Một số trường hợp cần phải phẫu thuật sinh thiết để kiểm tra bệnh lý nhằm xác định chẩn đoán và hướng dẫn điều trị.

Các loại sinh thiết tổ chức kết mạc

Tùy thuộc vào chẩn đoán ban đầu cũng như kích thước và mức độ tổn thương, việc quản lý khối u kết mạc có thể bao gồm quan sát nối tiếp, liệu pháp áp lạnh, hóa trị, xạ trị,... thì sinh thiết vết mổ, sinh thiết cắt bỏ được lựa chọn đa phần vì tính an toàn cao.

Sinh thiết vết mổ

Sinh thiết vết mổ được dành riêng cho các khối u lớn có triệu chứng hoặc nghi ngờ là ác tính. Các ví dụ bao gồm ung thư biểu mô tế bào vảy lớn, bệnh hắc tố mắc phải nguyên phát, khối u ác tính và sự xâm lấn kết mạc do ung thư biểu mô tuyến bã nhờn. Sinh thiết vết mổ cũng thích hợp cho các tình trạng được điều trị lý tưởng bằng xạ trị, hóa trị hoặc các loại thuốc bôi khác. Những tổn thương này bao gồm các khối u bạch huyết, khối u di căn, bệnh u nhú lan rộng và một số trường hợp ung thư biểu mô tế bào vảy và bệnh hắc tố mắc phải nguyên phát.

Tuy nhiên nên tránh sinh thiết bằng vết mổ đối với các khối u hắc tố, đặc biệt là khối u ác tính, vì điều này có thể làm tăng nguy cơ tái phát nhiều khối u.

Sinh thiết cắt bỏ

Sinh thiết cắt bỏ ban đầu thích hợp cho các khối u tương đối nhỏ hơn có triệu chứng hoặc nghi ngờ là ác tính. Trong những tình huống này, sinh thiết cắt bỏ được ưu tiên hơn sinh thiết vết mổ để tránh vô tình tạo ra khối u. Ví dụ về các tổn thương lành tính và ác tính được quản lý lý tưởng bằng sinh thiết cắt bỏ bao gồm u bì vùng rìa có triệu chứng, u màng đệm xương biểu mô, u hạt sinh mủ kháng steroid, ung thư biểu mô tế bào vảy và u ác tính.

Tóm lại, sinh thiết tổ chức kết mạc là phương pháp xâm lấn tối thiểu giúp bác sĩ đánh giá được có phải u kết mạc ác tính không, loại tế bào ung thư, giai đoạn tiến triển của ung thư,... Dựa vào đó mà bác sĩ có thể đưa ra phương án điều trị tiếp theo. Có hai phương thức sinh thiết tổ chức kết mạc là sinh thiết vết mổ và sinh thiết cắt bỏ, cả hai đều phù hợp với từng tình trạng riêng và bác sĩ sẽ là người cân nhắc lựa chọn phương pháp phù hợp cho từng bệnh nhân.

Xem thêm: Quy trình sinh thiết trung thất dưới cắt lớp vi tính