Chỉ định truyền máu được thực hiện trong những trường hợp nào?

Tùy thuộc vào tình trạng lâm sàng cụ thể và mức độ mất máu của bệnh nhân, bác sĩ sẽ quyết định xử trí bằng cách truyền máu hoặc các chế phẩm máu cấp cứu một cách hợp lý. Điều này nhằm mục đích giúp bệnh nhân vượt qua tình trạng nguy kịch và duy trì sự sống. Vậy bác sĩ chỉ định truyền máu trong những tình huống như thế nào?

Truyền máu là gì?

Truyền máu là quá trình nhận máu hoặc các chế phẩm máu, bao gồm hồng cầu, tiểu cầu, và huyết tương từ người hiến. Máu sẽ được lưu trữ trong túi nhựa và truyền vào cơ thể người nhận qua dây truyền có kim tiêm gắn vào tĩnh mạch cánh tay. Mặc dù hoạt động truyền máu không tạo ra cảm giác đau đớn nhưng người nhận có thể trải qua một số cảm giác không thoải mái. Mỗi đơn vị máu thường mất khoảng từ 2 đến 4 giờ để truyền hết.

An toàn trong quá trình truyền máu là một quy trình khép kín, bao gồm nhiều bước, từ việc tìm người hiến máu, kiểm tra y tế, thăm khám lâm sàng, xét nghiệm sàng lọc, thu thập máu, sản xuất chế phẩm máu, lưu trữ và phân phối,... Chỉ khi đã qua các giai đoạn này mới đến chỉ định truyền máu và thực hiện truyền máu trên cơ thể người nhận.

Ngày nay, máu và các sản phẩm máu được dùng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực y học như nội khoa, ngoại khoa, sản khoa, nhi khoa và các chuyên ngành khác. Mục tiêu của việc này là bồi hoàn lại thể tích và thành phần máu thiếu hụt hoặc hỗ trợ bệnh nhân hồi sức khi dùng thuốc hóa trị ảnh hưởng đến tủy xương. Đặc biệt, một trong những biến chứng nguy hiểm là sản phụ bị chảy máu nghiêm trọng khi chuyển dạ và sinh nở (băng huyết sau sinh), có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng nếu không được can thiệp truyền máu và hồi sức kịp thời.

Chỉ định truyền máu được thực hiện trong những trường hợp nào?

Truyền máu kịp thời là giải pháp hiệu quả có thể cứu lấy mạng sống của nhiều người. Dưới đây là những trường hợp cần được bác sĩ chỉ định truyền máu.

Thiếu máu cấp

Bác sĩ sẽ chỉ định việc truyền máu cho bệnh nhân khi xảy ra tình trạng thiếu máu cấp ở mức độ nặng hoặc thiếu máu cấp ở mức độ trung bình nhưng máu vẫn chảy không thể cầm hoặc vẫn còn hiện tượng tán huyết. Chi tiết về mức độ thiếu máu cấp được phân loại như sau:

• Mất máu cấp độ nhẹ: Bệnh nhân mất máu ít hơn 500ml và không có tình trạng tán huyết. Mạch và huyết áp bình thường, bệnh nhân tỉnh táo và tiếp xúc tốt.
• Mất máu cấp độ trung bình: Mất máu từ 500ml đến 1000ml. Mạch đập 100 đến 120 lần/phút, huyết áp có thể cao hơn 90 mmHg. Bệnh nhân mệt mỏi, không tỉnh táo và nước tiểu ít hơn bình thường.
• Mất máu cấp độ nặng: Mất máu trên 1000ml. Dấu hiệu bao gồm mạch đập hơn 120 lần/phút, đôi khi không thể bắt mạch và huyết áp có thể bằng 0. Bệnh nhân có biểu hiện choáng, thiểu niệu và thậm chí vô niệu.

Thiếu máu mạn tính

Đối với bệnh nhân mắc tình trạng thiếu máu mạn tính, bác sĩ sẽ chỉ định việc truyền máu khi bệnh nhân ở trạng thái thiếu máu nặng không bù trừ và truyền máu chỉ cần nâng hemoglobin lên để cải thiện triệu chứng, không nhất thiết phải đạt mức bình thường.

Truyền máu được thực hiện với các chế phẩm máu như thế nào?

Chỉ định cho truyền máu toàn phần và truyền các chế phẩm của máu được thực hiện như sau:

Máu toàn phần

Máu toàn phần là máu được lấy từ người hiến máu, không qua xử lý và nó được lưu trữ trong điều kiện tiêu chuẩn. Tuy nhiên hiện nay, việc chỉ định cho truyền máu toàn phần rất ít được thực hiện để đảm bảo sức khỏe cho người bệnh. Phần lớn những trường hợp được chỉ định cho truyền máu toàn phần là những trường hợp mất máu cấp ở mức độ nặng có kèm với biểu hiện tụt huyết áp, thiếu máu tán huyết ở trẻ sơ sinh hay ở những bệnh nhân phải truyền thay máu.

Khối hồng cầu

Việc truyền khối hồng cầu đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc tăng cường nồng độ hemoglobin trong máu, đồng thời gia tăng khả năng vận chuyển oxy. Những trường hợp truyền hồng cầu được đề xuất bao gồm bệnh nhân mất máu mạn tính, có nguy cơ quá tải hệ thống tuần hoàn và những trường hợp cần bổ sung hemoglobin để hỗ trợ quá trình vận chuyển oxy nhưng phải hạn chế việc tăng thể tích máu.

Cụ thể, những tình huống thích hợp cho việc truyền hồng cầu bao gồm trẻ em và người già, bệnh nhân mắc bệnh tim, những người sắp phải trải qua phẫu thuật, bệnh nhân có xuất huyết tiêu hóa gây mất mát máu lên đến 25% thể tích, những người mắc bệnh thận và thiếu máu mạn tính nhưng không thể được điều trị bằng các chất kích thích tạo máu cũng như những bệnh nhân đang trải qua tình trạng chảy máu nặng do chấn thương,...

Khối hồng cầu rửa

Tình trạng khối hồng cầu đã được rửa bằng dung dịch nước muối đẳng trương và loại bỏ hoàn toàn huyết tương, đồng thời được bổ sung thêm dung dịch muối sinh lý được gọi là khối hồng cầu rửa. Thủ thuật này thường được áp dụng cho những bệnh nhân có tiền sử dị ứng với huyết tương hoặc những trường hợp mà bệnh nhân trước đó đã từng phải đối mặt với bệnh tan máu miễn dịch (huyết tán kháng thể lạnh IgM), thiếu hụt bẩm sinh IgA hay đã từng trải qua tình trạng ban xuất huyết sau khi mất máu và tiếp tục được truyền máu.

Khối hồng cầu loại bỏ bạch cầu

Đó là khối hồng cầu đã được loại bỏ bạch cầu, được sử dụng chủ yếu trong các tình huống phòng ngừa phản ứng sốt, run, lạnh, do xuất phát từ kháng nguyên hệ HLA và để ngăn chặn bệnh truyền qua bạch cầu. Nó thường được ứng dụng trong các trường hợp như bệnh nhân truyền tiểu cầu mà không đạt được hiệu quả mong muốn, bệnh nhân có nguy cơ phản ứng thải mảnh ghép khi phải thực hiện ghép tạng và các tình huống khác có thể gặp trong quá trình điều trị và phòng ngừa bệnh lý.

Khối tiểu cầu

Khối tiểu cầu là một chế phẩm từ máu phù hợp cho những tình trạng bệnh nhân có số lượng và chất lượng tiểu cầu đang giảm. Trong lĩnh vực nội khoa, việc truyền khối tiểu cầu có thể ngăn chặn tình trạng xuất huyết ở những người mới bị giảm tiểu cầu mà chưa thấy có biểu hiện lâm sàng bất thường. Ở lĩnh vực ngoại khoa, quyết định truyền khối tiểu cầu thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng và tình trạng bệnh lý của bệnh nhân. Trong trường hợp có nguy cơ xuất huyết, đặc biệt là ở những bệnh nhân phải trải qua gây tê tủy sống, phẫu thuật phần sau của mắt hoặc liên quan đến hệ thống thần kinh thì cần truyền tiểu cầu.

Trong lĩnh vực sản khoa, bác sĩ thường chỉ định truyền khối tiểu cầu trong một số trường hợp sinh thường hay sinh mổ lấy thai nhằm đảm bảo an toàn cho bà mẹ và thai nhi.

Huyết tương tươi đông lạnh

Huyết tương tươi đông lạnh sẽ giữ được chất lượng trong vòng 1 năm khi được bảo quản ở điều kiện lý tưởng, khoảng âm 20 độ C. Việc lựa chọn huyết tương tươi đông lạnh cần tuân theo nhóm máu của bệnh nhân và chỉ được đề xuất trong các trường hợp như bệnh nhân mắc các bệnh lý về đông máu, thiếu hụt các yếu tố đông máu, xuất huyết cấp tính nghiêm trọng hoặc xuất huyết do thiếu vitamin K ở trẻ sơ sinh.

Máu tủa lạnh

Chế phẩm máu này được sản xuất từ huyết tương tươi đông lạnh và được rã đông ở nhiệt độ 40 độ C. Chế phẩm này được ứng dụng đặc biệt cho những bệnh nhân mắc các bệnh như Willebrand, Hemophilia, thiếu hụt fibrinogen bẩm sinh và bệnh đông máu rải rác trong lòng mạch.

Bài viết trên đây đã giải đáp thắc mắc về chỉ định truyền máu. Đây là một biện pháp y tế quan trọng và không thể thiếu trong nhiều tình huống khẩn cấp và điều trị bệnh lý. Việc chỉ định cho bệnh nhân truyền máu đòi hỏi sự đánh giá cẩn thận về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và nhu cầu cụ thể của họ.

Xem thêm:

• Tại sao phải xét nghiệm máu trước khi truyền?
• Tai biến truyền máu thường gặp và cách xử trí