Chỉ số glucose trong nước tiểu khi mang thai cảnh báo gì về sức khỏe mẹ và bé?

Trong suốt thai kỳ, cơ thể người phụ nữ trải qua nhiều thay đổi lớn về nội tiết và chuyển hóa để nuôi dưỡng thai nhi. Một trong những xét nghiệm quen thuộc nhưng thường bị bỏ qua là kiểm tra glucose trong nước tiểu. Đây lại là một chỉ số có giá trị cảnh báo sớm các rối loạn chuyển hóa đường, đặc biệt ở giai đoạn tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba. Bài viết này sẽ giải thích chi tiết về chỉ số glucose trong nước tiểu khi mang thai, giúp bạn hiểu tại sao nó quan trọng, khi nào cần lo lắng và cách xử lý nếu chỉ số bất thường.

Chỉ số glucose trong nước tiểu khi mang thai là gì?

Chỉ số glucose trong nước tiểu khi mang thai phản ánh lượng đường được bài tiết qua thận trong quá trình lọc máu. Ở người khỏe mạnh không mang thai, glucose trong nước tiểu thường rất thấp hoặc không đáng kể, vì thận sẽ tái hấp thu gần hết lượng đường này. Tuy nhiên, khi mang thai, cơ thể thay đổi khiến chỉ số này có thể tăng nhẹ trong một số trường hợp.

Cụ thể, nếu chỉ số glucose vượt quá ngưỡng sinh lý (thường > 15 mg/dL), đây có thể là dấu hiệu cần chú ý. Theo các nghiên cứu y khoa, sự xuất hiện của glucose trong nước tiểu khi mang thai đôi khi liên quan đến tiểu đường thai kỳ - một tình trạng ảnh hưởng đến khoảng 7-14% phụ nữ mang thai trên toàn cầu. Các triệu chứng kèm theo như khát nước nhiều, đi tiểu thường xuyên hoặc tăng cân bất thường càng làm tăng khả năng này. Vậy tại sao lại có hiện tượng này? Chúng ta sẽ tìm hiểu ngay sau đây.

Tại sao có glucose trong nước tiểu khi mang thai?

Glucose xuất hiện trong nước tiểu khi mang thai có thể bắt nguồn từ hai nguyên nhân chính: Thay đổi sinh lý bình thường hoặc dấu hiệu của bệnh lý cần cảnh giác.

Thay đổi sinh lý ở thai phụ

Khi mang thai, cơ thể tăng cường hoạt động của thận để đáp ứng nhu cầu thải độc và cung cấp dinh dưỡng cho thai nhi. Điều này làm tăng tốc độ lọc cầu thận, dẫn đến việc một lượng nhỏ glucose có thể “tràn” vào nước tiểu mà không được tái hấp thu hết. Ngoài ra, các hormone thai kỳ như progesterone và hCG cũng làm giảm nhạy cảm với insulin, gây tăng nhẹ đường huyết - một hiện tượng sinh lý bình thường ở nhiều mẹ bầu.

Dấu hiệu bệnh lý cần cảnh giác

Tuy nhiên, nếu glucose niệu thường xuyên hoặc ở mức cao, đây có thể là dấu hiệu của tiểu đường thai kỳ (Gestational Diabetes Mellitus - GDM). Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC, 2022), khoảng 8% phụ nữ mang thai tại Mỹ mắc GDM, và tỷ lệ này thậm chí cao hơn ở phụ nữ châu Á. Glucose trong nước tiểu là một chỉ điểm sớm để sàng lọc GDM trước khi thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu như nghiệm pháp dung nạp glucose (OGTT).

Khi nào chỉ số glucose trong nước tiểu trở thành dấu hiệu cảnh báo?

Không phải lúc nào sự xuất hiện của glucose trong nước tiểu cũng là điều đáng lo ngại. Trên thực tế, trong thời kỳ mang thai, do sự thay đổi sinh lý và nội tiết, một lượng nhỏ glucose có thể được thải qua nước tiểu mà không gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, điều quan trọng là mẹ bầu cần hiểu rõ: Mức độ nào là bình thường và khi nào dấu hiệu này có thể là lời cảnh báo về một rối loạn chuyển hóa nguy hiểm hơn - đặc biệt là tiểu đường thai kỳ (GDM).

Mức độ bình thường và bất thường

Mức bình thường: Trong các xét nghiệm nước tiểu định kỳ, chỉ số glucose được coi là bình thường nếu ở mức rất thấp, thường dưới 15 mg/dL, hoặc cho kết quả âm tính. Mức này phản ánh hiện tượng "glucose niệu sinh lý", xảy ra thoáng qua do thận tăng lọc, không đáng lo nếu không kèm theo triệu chứng khác.

Mức bất thường cần theo dõi: Khi chỉ số glucose dao động trong khoảng từ 15 đến 30 mg/dL hoặc cao hơn, và xuất hiện nhiều lần trong các lần xét nghiệm kế tiếp, đó có thể là một dấu hiệu bất thường. Trong trường hợp này, thai phụ nên được chỉ định làm thêm các xét nghiệm máu kiểm tra đường huyết, như đường huyết lúc đói, sau ăn hoặc nghiệm pháp dung nạp glucose (OGTT), để loại trừ nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ hoặc các rối loạn chuyển hóa glucose khác.

Tần suất kiểm tra khuyến cáo

Theo hướng dẫn từ các chuyên gia sản khoa và các tổ chức y tế lớn như Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA), phụ nữ mang thai nên được xét nghiệm nước tiểu định kỳ trong mỗi lần khám thai, đặc biệt là trong giai đoạn từ tuần thai thứ 24 đến 28 - đây là thời điểm nguy cơ phát triển tiểu đường thai kỳ cao nhất.

Đối với những thai phụ thuộc nhóm nguy cơ cao, bác sĩ có thể chỉ định kiểm tra sớm hơn hoặc kiểm tra thường xuyên hơn so với lịch khám thông thường:

• Có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao trước mang thai (béo phì);
• Có người thân trong gia đình từng mắc bệnh tiểu đường;
• Tiền sử từng sinh con nặng cân (trên 4kg);
• Từng có kết quả xét nghiệm glucose niệu bất thường trong các lần khám trước.

Việc tầm soát sớm giúp phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường và điều chỉnh lối sống, chế độ dinh dưỡng hoặc điều trị phù hợp, từ đó giảm thiểu rủi ro cho cả mẹ và thai nhi.

Mối liên hệ của chỉ số glucose trong nước tiểu khi mang thai và tiểu đường thai kỳ

Tiểu đường thai kỳ không chỉ ảnh hưởng đến mẹ mà còn tác động đến thai nhi. Nếu không được kiểm soát, tiểu đường thai kỳ có thể gây sinh non, tiền sản giật, thai to (macrosomia) hoặc hạ đường huyết ở trẻ sơ sinh. Về lâu dài, mẹ bầu mắc tiểu đường thai kỳ cũng có nguy cơ cao hơn mắc tiểu đường tuýp 2 sau sinh.

Xét nghiệm glucose trong nước tiểu không thay thế nghiệm pháp OGTT, nhưng là một công cụ sàng lọc đơn giản, không xâm lấn. Khi kết hợp với xét nghiệm đường huyết lúc đói và sau ăn, bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác GDM. Các tài liệu từ Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA, 2024) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2013) đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc theo dõi chỉ số này trong thai kỳ.

Mẹ bầu cần làm gì khi glucose trong nước tiểu bất thường?

Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy chỉ số glucose trong nước tiểu cao hơn bình thường, mẹ bầu không nên quá lo lắng. Đây chưa hẳn là dấu hiệu chắc chắn của tiểu đường thai kỳ, nhưng lại là lời nhắc quan trọng để bạn chủ động theo dõi sức khỏe kỹ lưỡng hơn. Dưới đây là những bước cần thực hiện để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé:

• Thực hiện xét nghiệm bổ sung: Xét nghiệm đường huyết lúc đói và sau ăn để đánh giá mức đường trong máu thực tế. Nghiệm pháp dung nạp glucose (OGTT) - thường thực hiện vào tuần 24-28 để kiểm tra nguy cơ tiểu đường thai kỳ (GDM).
• Điều chỉnh lối sống khoa học: Hạn chế đồ ngọt, tăng rau xanh và thực phẩm giàu đạm như cá, đậu; tập luyện nhẹ nhàng, đi bộ hoặc tập yoga bầu 30 phút mỗi ngày giúp kiểm soát đường huyết; theo dõi cân nặng, tăng cân theo hướng dẫn bác sĩ, tránh tăng quá nhanh.

Phát hiện sớm và thay đổi kịp thời sẽ giúp mẹ bầu phòng ngừa hiệu quả biến chứng và bảo vệ sức khỏe thai nhi.

Chỉ số glucose trong nước tiểu khi mang thai có thể giúp mẹ bầu phát hiện sớm nguy cơ tiểu đường thai kỳ và các biến chứng liên quan. Dù không đủ để chẩn đoán chính xác GDM, sự xuất hiện thường xuyên hoặc ở mức cao của chỉ số này là dấu hiệu cần theo dõi sát sao. Hãy chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ, điều chỉnh lối sống khoa học và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé trong suốt thai kỳ!