Cua độc: Tác hại cho sức khỏe, cách phân biệt và cách xử trí khi ăn phải

Cua biển là một trong những loại hải sản có hương vị ngon và chứa nhiều chất dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, không phải loại cua biển nào cũng có thể ăn được do có chứa độc tố gây hại. Hãy tham khảo bài viết sau để tìm hiểu về các loại cua độc hiện có ở Việt Nam.

Các loại cua độc ở Việt Nam

Hiện ở Việt Nam, có 4 loại cua biển được phát hiện có chứa độc tố, có thể gây chết người, cụ thể gồm:

Cua mặt quỷ

Cua mặt quỷ có tên khoa học là Zosimus aeneus, là một trong những loài cua độc sinh sống ở vùng biển Việt Nam, được tìm thấy nhiều từ Đà Nẵng đến Vũng Tàu. Cua mặt quỷ thường ẩn mình ở vùng triều thấp, các vùng cạn. Chúng rất khó nhận diện vì có màu gần giống với màu san hô.

Theo Viện Hải dương học Nha Trang, phần vỏ ngực của cua mặt quỷ rộng nhất khoảng gần 90 mm, chiều dài khoảng 55 mm. Không giống các loài cua biển khác, mai cua mặt quỷ có màu xanh da trời pha xanh lá cây với những nốt màu trắng, nâu và vàng và có nhiều u lồi dẹt. Phần chân và càng cua mặt quỷ có màu nâu đen.

Các chất độc tương tự trong cá nóc chứa trong thịt, trứng và hai càng của cua mặt quỷ gồm saxitoxin, neurotoxin và tetrodotoxin. Nguồn thức ăn chính của loài cua này là các loại tảo trong rạn san hô đã hình thành nên chất độc, gây tê liệt hệ thần kinh và ức chế hô hấp. Loại độc tố này cực mạnh với hệ thần kinh, chỉ cần tiêu thụ 0,5mg đã có thể gây tử vong cho người lớn.

Cua quạt

Loài cua này thuộc họ Xanthidae (cua rạn Xanthid), có tên khoa học là Demania reynaudii. Cua quạt thường sống trong các rạn san hô tại vùng biển nhiệt đới Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, là loài giáp xác biển, sống đáy.

Các nhà khoa học hiện đã xác định gần 300 loài cua quạt sống ở biển, trong đó, một số loài chứa độc tố gây ngộ độc tử vong cho người nếu ăn phải là saxitoxin hoặc tetrodotoxin. 

Độc tố tetrodotoxin có tính bền axit, bền nhiệt nên không bị phân hủy ở nhiệt độ cao khi nấu chín. Thậm chí, độc tố này có thể tồn tại trong các sản phẩm đã được chế biến, đóng hộp, cấp đông.

Độc tố này làm ngưng quá trình truyền dẫn tín hiệu thần kinh do tác động vào hệ thần kinh trung ương của người và động vật bậc cao.

Khoảng 30 phút sau khi ăn, triệu chứng ngộ độc sẽ xuất hiện, bao gồm tê môi, tê lưỡi, chóng mặt, đau đầu, đau thắt vùng bụng, buồn nôn, nôn, nuốt khó, nói khó, mất cân bằng vận động,... Trường hợp nặng, nạn nhân bị sùi bọt mép, co giật, hôn mê và có thể tử vong.

Cua hạt

Cua hạt có tên khoa học là Platypodia granulosa cũng độc như cua mặt quỷ. Cua hạt có thân hình bầu dục, vỏ đầu ngực có dạng nửa vòng tròn, chiều dài nhất khoảng 30 mm, chiều rộng nhất khoảng 40 mm, được phủ kín bởi các u lồi dạng hạt.

Cua hạt còn sống có màu xanh lá cây đậm hơi ngả vàng, đôi khi màu nâu vàng hoặc hơi đỏ tía và có màu đen ở đốt ngón các chân kìm. Loại cua hạt thường có mặt trên rạn san hô sống, ở độ sâu khoảng 3m, tại Hòn Tằm - Nha Trang.

Người ta thường nhầm chúng với loài cua Florida thường thấy.

Cua Florida

Theo Viện Y khoa Quốc gia Mỹ, cua Florida có tên khoa học là Atergastis floridus, thân hình bầu dục, mai khá hẹp, bề mặt nhẵn, lưng trơn láng. Toàn thân cua Florida có màu xanh nâu đến nâu sẫm, trên lưng có các đốm vàng lớn.

Vỏ đầu ngực của cua Florida gần giống hình elip ngang. Mặt lưng của vỏ cua láng phẳng, hơi lồi, khó xác định các vùng. Các ngón chân kìm có màu sậm.

Càng cua lớn, bằng nhau và nhẵn với phần đầu càng hình thìa, màu đen. Càng cua đực thường lớn hơn so với càng cua cái. Mai cua có hình dạng vuông vức, chiều rộng là 8 - 10cm, khá dày. 

Cua Florida thường hoạt động nhiều hơn vào ban đêm, xuất hiện ở phía đông Ấn Độ Dương, khu vực Đông Nam Á, Úc, phía tây Thái Bình Dương.

Thịt của loài cua Florida rất độc gồm các chất độc như tetrodotoxin và saxitoxin do vi khuẩn thuộc giống vibrio sống cộng sinh trên cua sản sinh ra. Các chất độc này giống độc của cá nóc, là yếu tố chính gây nên các trường hợp ngộ độc ở động vật có vỏ.

Tác hại của cua độc

Nếu trúng phải hai loại độc tố cực mạnh là saxitonin và tetrodotoxin từ cua độc sau khi ăn từ 20 phút đến 3 giờ, cơ thể sẽ có triệu chứng như sau:

• Tê, rát bỏng ở đầu lưỡi, môi.
• Đau bụng, buồn nôn.
• Nôn rất dữ dội.
• Tê bì tay chân, đi đứng loạng choạng.
• Chóng mặt, đau đầu, rối loạn ý thức.
• Hôn mê sâu.

Nếu ăn trúng cua độc mà không được cấp cứu kịp thời, bạn có thể bị sưng phù cổ họng, suy hô hấp cấp, trụy tim và dẫn đến tử vong chỉ trong vòng 30 phút đến 8 giờ.

Cách phân biệt cua độc

Để tránh mua nhầm và ăn trúng cua độc, bạn đừng nên ăn những loài cua không biết rõ tên, có hình dạng kỳ lạ, nhất là có mai vỏ xù xì và màu sắc sặc sỡ. Vì đa số những loài cua chứa độc tố thường có những đặc điểm này. Người mua cua cũng nên tránh ăn những loài cua sinh sống ở rạn san hô. Vì nhiều loại cua thường, không chứa độc nhưng nếu sống ở vùng rạn san hô, ăn phải tảo độc thì cũng có thể gây ngộ độc cho chúng ta.

Tuy nhiên, cũng có những loài cua có hình dạng đẹp mắt nhưng không chứa độc nhưng cũng làm nhiều người e ngại, ví dụ như cua mặt trăng. Loài cua này có hình dạng bắt mắt, màu sắc đẹp nhưng đây lại là đặc sản ở các vùng gần biển. 

Bạn nên chọn những loại cua lành, chắc thịt. Nếu mua cua biển, bạn nên chọn lớp vỏ màu xám đục, yếm to, phần mai có độ nhẵn bóng, hiện rõ màu xanh đen, phần bụng căng đầy, trắng sạch. Tránh những con cua càng mọng nước vì đó là cua xốp, không ngon.

Ngoài ra bạn cũng nên tránh ăn những loại cua quen thuộc bị chết hoặc gần chết, vì loại cua này sẽ sinh sôi nhiều vi khuẩn, gây hại cho sức khỏe.

Làm gì khi ăn phải cua có độc?

Khi ăn phải các loại hải sản có độc, chẳng hạn như cua độc, đầu tiên người trúng độc phải tìm mọi cách để nôn toàn bộ thức ăn ra, uống thật nhiều nước nhằm làm loãng chất độc, kéo dài thời gian hấp thu và có thể nôn chất độc ra dễ dàng.

Để hút các chất độc của cua trong dạ dày, nên sử dụng bột than hoạt tính pha với nước.

Kế tiếp, người trúng độc cần đến ngay bệnh viện gần nhất để được các bác sĩ cấp cứu.

Tóm lại, cua là một loại hải sản có vị thơm ngon đặc trưng khiến nhiều người ưa thích. Để đảm bảo cho sức khỏe của bạn và gia đình, bạn hãy lưu ý những điều cần tránh khi chọn mua cua nhằm tránh mua và ăn trúng loại cua độc có thể gây ngộ độc. Hy vọng với những thông tin trong bài viết trên giúp bạn biết cách phân biệt các loại cua.