Dưa lưới: Giá trị dinh dưỡng và các tác dụng với sức khỏe

Dưa lưới không chỉ là món tráng miệng thanh mát được ưa chuộng mà còn là nguồn cung cấp dinh dưỡng tuyệt vời cho cơ thể. Với thành phần giàu vitamin A, C, kali, chất xơ và chất chống oxy hóa, dưa lưới góp phần tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ tiêu hóa, làm đẹp da và bảo vệ tim mạch. Vậy ăn dưa lưới có tốt không và dưa lưới mang lại những lợi ích gì cho sức khỏe? Hãy cùng khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây.

Đặc điểm và thành phần dinh dưỡng của dưa lưới

Dưa lưới (Cucumis melo var. reticulatus) thuộc họ Bầu bí, có nguồn gốc từ khu vực Châu Phi và Ấn Độ, nổi bật với vỏ xanh vàng với vân trắng như lưới, thịt màu vàng cam hoặc đỏ cam. Dưa lưới có vị ngọt thanh, giòn và thơm, được ưa chuộng trong các món tráng miệng hoặc nước ép.

Đặc điểm hình dạng của dưa lưới

Dưa lưới có hình tròn, trọng lượng trung bình từ 1,5 đến 3,5 kg/quả. Vỏ ngoài có màu xanh hoặc vàng nhạt, bao phủ bởi các đường gân trắng xám đan xen như một lớp lưới đặc trưng, đây chính là đặc điểm giúp phân biệt dưa lưới với các loại dưa khác. 

Khi chín, lớp vỏ thường chuyển sang màu xanh vàng nhạt và phát ra hương thơm nhẹ. Phần thịt quả có màu cam sáng, vàng nhạt hoặc xanh nhạt tùy theo giống, với kết cấu mọng nước, mềm mịn và vị ngọt thanh mát.

Giá trị dinh dưỡng của dưa lưới

Trong 100g dưa lưới có khoảng 34 calo, 0.2g chất béo, 0.9g chất xơ, 0.8g protein, 2mg beta-carotene, 36.7mg vitamin C, 267mg kali, 9mg canxi và các vitamin A, B6, B9, cùng magie, sắt, kẽm, photpho – giúp bổ sung vi chất và tăng cường sức khỏe.

Dưa lưới là nguồn cung cấp phong phú các vitamin và khoáng chất thiết yếu cho cơ thể. Cụ thể, thành phần dinh dưỡng trong dưa lưới gồm:

• Beta-caroten: Là tiền chất của vitamin A, có tác dụng hỗ trợ thị lực, làm đẹp da và tăng cường sức đề kháng.
• Vitamin C: Giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ sản sinh collagen và có đặc tính chống oxy hóa mạnh.
• Folate (Axit folic): Giúp ngăn ngừa dị tật ống thần kinh ở thai nhi.
• Kali: Hỗ trợ điều hòa huyết áp, ổn định nhịp tim và duy trì chức năng cơ bắp.
• Chất xơ: Giúp cải thiện tiêu hóa, phòng ngừa táo bón và hỗ trợ kiểm soát cân nặng.
• Magie, canxi, sắt: Tham gia vào các hoạt động chuyển hóa và tăng cường sức khỏe xương khớp.

Dưa lưới có hàm lượng calo thấp và lượng đường tự nhiên vừa phải, phù hợp với cả người ăn kiêng, người mắc bệnh tiểu đường hoặc người cần kiểm soát cân nặng.

Các loại dưa lưới phổ biến

Trên thị trường hiện nay, dưa lưới được chia thành nhiều loại khác nhau dựa vào hình dạng, màu sắc ruột và độ ngọt. Một số giống phổ biến gồm:

• Dưa lưới Tú Thanh
• Dưa lê trắng
• Dưa lưới giống Nhật Taki
• Dưa lưới ruột đỏ
• Dưa lưới Hoàng Kim
• Dưa lưới dài

Mỗi loại dưa đều có hương vị và giá trị dinh dưỡng riêng, tuy nhiên đều mang lại lợi ích cho sức khỏe khi sử dụng thường xuyên và đúng cách.

Dưa lưới có tác dụng gì?

Dưa lưới giúp tăng cường miễn dịch, hỗ trợ tiêu hóa, làm đẹp da, bổ mắt, điều hòa huyết áp, tốt cho tim mạch, tóc và thai kỳ. Nhờ chứa nhiều vitamin C, A, beta-carotene, kali, folate, chất xơ và nước, dưa lưới là loại trái cây rất tốt cho sức khỏe.

Hỗ trợ chức năng tiêu hóa khỏe mạnh

Dưa lưới chứa hàm lượng chất xơ không hòa tan dồi dào, giúp kích thích nhu động ruột, cải thiện tình trạng táo bón và tăng hiệu quả hấp thu dinh dưỡng tại ruột non. Enzyme tiêu hóa tự nhiên trong dưa lưới cũng góp phần làm dịu niêm mạc dạ dày, hỗ trợ người có hội chứng ruột kích thích hoặc viêm loét dạ dày - tá tràng.

Tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên

Là nguồn cung cấp vitamin C và β‑carotene phong phú, dưa lưới giúp tăng cường hệ miễn dịch thông qua cơ chế chống oxy hóa, hỗ trợ chức năng của bạch cầu trung tính và tế bào lympho. Các dưỡng chất này giúp cơ thể tăng sức đề kháng và chống lại các tác nhân gây bệnh.

Bảo vệ và duy trì sức khỏe thị lực

Beta-caroten trong dưa lưới được chuyển hóa thành vitamin A – vi chất cần thiết cho sức khỏe mắt, đặc biệt là duy trì lớp biểu mô giác mạc và thị lực ban đêm. Bổ sung thực phẩm giàu carotenoid như dưa lưới có thể giúp làm chậm tiến triển của thoái hóa điểm vàng do tuổi tác.

Cải thiện làn da, chống lão hóa

Vitamin C trong dưa lưới hỗ trợ tổng hợp collagen – một protein thiết yếu giúp duy trì độ săn chắc và đàn hồi của da. Ngoài ra, hoạt tính chống oxy hóa của vitamin C và β‑carotene giúp giảm tổn thương tế bào da do tia cực tím và gốc tự do.

Hỗ trợ giảm cân lành mạnh

Dưa lưới có hàm lượng calo thấp, lại chứa nhiều nước và chất xơ, giúp tăng cảm giác no và hạn chế ăn quá mức. Đây là lựa chọn phù hợp trong các chế độ ăn giảm cân và kiểm soát cân nặng.

An toàn cho người đái tháo đường

Dưa lưới có chỉ số đường huyết ở mức thấp đến trung bình (GI khoảng 65), nếu ăn với khẩu phần hợp lý (~½–1 chén) vẫn có thể phù hợp với người đái tháo đường type 2. Ngoài ra, hàm lượng kali cao trong dưa lưới còn có tác dụng hỗ trợ điều hòa huyết áp.

Giảm nguy cơ viêm mạn tính

Dưa lưới chứa β‑carotene, vitamin C và flavonoid – các chất chống oxy hóa có thể giúp giảm stress oxy hóa, từ đó hỗ trợ làm giảm nguy cơ viêm mạn tính liên quan đến bệnh tim mạch, tiểu đường type 2 và thoái hóa khớp.

Một số công dụng cần được nghiên cứu thêm

Bên cạnh những lợi ích sức khỏe đã được xác thực, dưa lưới còn được dân gian truyền tai với một số công dụng khác như hỗ trợ giảm rối loạn kinh nguyệt, cải thiện giấc ngủ hay giúp cai thuốc lá. Tuy nhiên, hiện chưa có đủ bằng chứng khoa học từ các tổ chức y tế lớn xác nhận các tác dụng này. Do đó, người dùng nên cân nhắc và không nên xem đây là những công dụng chính của dưa lưới cho đến khi có thêm các nghiên cứu khoa học rõ ràng hỗ trợ.

Giảm rối loạn kinh nguyệt và đau bụng kinh

Vitamin C trong dưa lưới giúp điều hòa nội tiết, giảm đau bụng kinh và cải thiện lưu lượng máu trong chu kỳ.

Hỗ trợ quá trình cai thuốc lá hiệu quả

Dưa lưới cung cấp các dưỡng chất như vitamin A, giúp phục hồi mô tổn thương do khói thuốc, đồng thời hỗ trợ giảm cảm giác thèm nicotine.

Làm dịu căng thẳng, cải thiện giấc ngủ

Enzyme superoxide dismutase (SOD) cùng các chất điện giải như kali, magie trong dưa lưới giúp điều hòa hoạt động thần kinh, làm dịu lo âu và cải thiện chất lượng giấc ngủ. 

Ai không nên ăn dưa lưới?

Dù dưa lưới chứa nhiều vitamin và khoáng chất có lợi cho sức khỏe, song không phải ai cũng thích hợp sử dụng loại trái cây này. Một số đối tượng dưới đây cần cân nhắc hoặc hạn chế ăn dưa lưới:

• Phụ nữ sau sinh: Theo y học cổ truyền, dưa lưới có tính hàn, dễ gây lạnh bụng, đầy hơi, ảnh hưởng tiêu hóa ở cả mẹ và bé thông qua sữa mẹ. Do đó, phụ nữ đang trong thời kỳ hậu sản nên hạn chế loại thực phẩm này để tránh làm rối loạn khí huyết và tiêu hóa.
• Người đang bị cảm lạnh, sốt: Do đặc tính giải nhiệt và hạ nhiệt, dưa lưới có thể làm trầm trọng thêm tình trạng hàn khí trong cơ thể, khiến các triệu chứng cảm sốt kéo dài hoặc nghiêm trọng hơn.
• Người mắc các bệnh lý về tiêu hóa mạn tính, gan hoặc thận: Một số thành phần trong dưa lưới, đặc biệt là hàm lượng kali và chất xơ cao, có thể làm tăng chuyển hóa đối với gan và thận. 

Một số món ăn từ dưa lưới

Dưa lưới không chỉ là loại trái cây bổ dưỡng mà còn được chế biến thành nhiều món ăn giúp hỗ trợ sức khỏe tổng thể và tăng cường đề kháng. Một số món ăn phổ biến từ dưa lưới có thể kể đến như:

• Chè dưa lưới: Là sự kết hợp giữa dưa lưới tươi, bột báng và nước cốt dừa, món chè này có khả năng thanh nhiệt, hỗ trợ tiêu hóa và cung cấp nguồn chất xơ, vitamin C tự nhiên giúp tăng cường chức năng miễn dịch.
• Kem và bingsu dưa lưới: Với vị ngọt mát tự nhiên, kem và bingsu từ dưa lưới không chỉ giúp làm dịu thân nhiệt mà còn bổ sung chất chống oxy hóa, hỗ trợ làm đẹp da và bảo vệ tế bào khỏi tác nhân gây hại.
• Salad dưa lưới rau củ: Dưa lưới kết hợp với các loại rau củ như dưa leo, cà chua, hành tây và phô mai giúp cung cấp lượng lớn vitamin, khoáng chất, hỗ trợ kiểm soát lipid máu và phòng ngừa các bệnh chuyển hóa.
• Nước ép, sinh tố, sữa chua dưa lưới: Các dạng đồ uống này không chỉ giải khát mà còn cung cấp enzyme tiêu hóa và lợi khuẩn, góp phần cải thiện hệ vi sinh đường ruột và nâng cao sức khỏe tiêu hóa.

Hạt dưa lưới có ăn được không?

Hạt dưa lưới hoàn toàn có thể ăn được và thực tế còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe. Tương tự như các loại hạt từ dưa hấu hoặc bí ngô, hạt dưa lưới giàu protein thực vật, chất béo không bão hòa, chất xơ và các vi chất như magie, kẽm, sắt, vitamin E. Những thành phần này có vai trò hỗ trợ tim mạch, điều hòa huyết áp, cải thiện chức năng miễn dịch và góp phần làm đẹp da.

Dù có lợi, người bị rối loạn tiêu hóa, viêm đại tràng hoặc trẻ nhỏ nên hạn chế ăn nguyên hạt vì dễ gây khó tiêu.

Những lưu ý khi ăn dưa lưới

Dưa lưới là loại trái cây giàu dinh dưỡng, có lợi cho sức khỏe nếu sử dụng đúng cách. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa giá trị của dưa lưới và tránh các tác dụng không mong muốn, người dùng cần lưu ý một số điểm quan trọng sau:

• Không ăn khi bụng đói: Dưa lưới có hàm lượng đường tự nhiên khá cao. Ăn khi bụng đói dễ gây tăng đường huyết đột ngột và kích thích dạ dày, dẫn đến tình trạng đầy hơi, khó tiêu.
• Không ăn quá nhiều: Mặc dù dưa lưới giàu vitamin và chất xơ, nhưng ăn quá nhiều có thể gây rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, đặc biệt ở trẻ nhỏ hoặc người có hệ tiêu hóa yếu.
• Người có bệnh lý mãn tính cần cẩn trọng: Người mắc bệnh tiểu đường, suy thận hoặc rối loạn chuyển hóa nên tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng trước khi ăn dưa lưới, do hàm lượng kali và đường tự nhiên trong loại trái cây này có thể ảnh hưởng đến tình trạng bệnh.
• Không ăn dưa lưới để qua đêm: Dưa lưới đã cắt nếu để lâu ngoài môi trường hoặc trong tủ lạnh quá 24 giờ có thể bị nhiễm khuẩn, giảm chất lượng dinh dưỡng và tăng nguy cơ ngộ độc thực phẩm.

Dưa lưới không chỉ là món ăn giải nhiệt mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nếu sử dụng đúng cách. Bổ sung dưa lưới vào chế độ ăn hằng ngày là lựa chọn đơn giản nhưng hiệu quả để tăng cường đề kháng, hỗ trợ tiêu hóa và chăm sóc cơ thể từ bên trong.