Giải đáp xét nghiệm bệnh dại có chính xác không?

Bệnh dại là một bệnh lý nguy hiểm có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Khi bị động vật cắn, nhiều người băn khoăn liệu xét nghiệm bệnh dại có chính xác không? Bài viết sẽ làm rõ về các phương pháp chẩn đoán hiện nay và khẳng định tầm quan trọng của việc tiêm phòng vắc xin và huyết thanh sau phơi nhiễm.

Xét nghiệm bệnh dại có chính xác không?

Xét nghiệm bệnh dại có độ chính xác cao khi được thực hiện tại những cơ sở y tế uy tín, với quy trình chuẩn và trang thiết bị hiện đại. Tuy nhiên, nhiều yếu tố ảnh hưởng đến độ chính xác này như loại xét nghiệm, thời điểm lấy mẫu, chất lượng mẫu bệnh phẩm. Các phương pháp xét nghiệm hiện đại có thể đạt được độ chính xác từ 95 đến 99% trong việc phát hiện virus gây bệnh dại hoặc kháng thể kháng dại trong cơ thể.

Hiện nay việc chẩn đoán bệnh dại ở người còn sống thường gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là trong giai đoạn đầu khi các triệu chứng chưa xuất hiện rõ ràng. Thời gian ủ bệnh của virus dại có thể kéo dài từ 1 đến 3 tháng, thậm chí hơn một năm, điều này có thể dẫn đến xác suất âm tính giả nếu xét nghiệm được thực hiện quá sớm. Vì vậy, việc xét nghiệm dại thường cần phải kết hợp với đánh giá lâm sàng và tiền sử phơi nhiễm nhằm đảm bảo tính chính xác của kết quả.

Khi nào cần làm xét nghiệm dại cho người?

Xét nghiệm bệnh dại cho người cần được thực hiện trong các trường hợp sau:

• Khi người bị cắn, cào hoặc tiếp xúc với vật nuôi hoặc động vật nghi mắc bệnh dại và có nguy cơ phơi nhiễm cao, đặc biệt nếu vết thương hở hoặc nước bọt của động vật tiếp xúc với niêm mạc.
• Khi người bệnh xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ bệnh dại như sợ nước, sợ gió, co giật, kích thích quá mức, liệt hoặc các dấu hiệu thần kinh khác.
• Trong một số trường hợp cần xác định nguy cơ lây truyền bệnh dại từ người sang người thông qua tiếp xúc với nước bọt hoặc vết thương hở, mặc dù trường hợp này rất hiếm.

Xét nghiệm bệnh dại chủ yếu có giá trị khi bệnh đã tiến triển có triệu chứng rõ ràng, do trong giai đoạn ủ bệnh virus thường khó phát hiện. Ngoài ra, xét nghiệm động vật nghi dại cũng rất quan trọng để quyết định có cần thực hiện tiêm phòng cho người phơi nhiễm hay không.

Các phương pháp xét nghiệm bệnh dại

Hiện nay, có nhiều phương pháp xét nghiệm được áp dụng nhằm phát hiện virus dại hoặc các kháng nguyên liên quan trong cơ thể người bệnh hoặc vật nuôi nghi nhiễm.

Xét nghiệm bệnh dại ở người

Các xét nghiệm bệnh dại ở người thường được tiến hành trên các mẫu bệnh phẩm như máu, nước bọt, dịch não tủy hoặc mẫu sinh thiết da. Một số phương pháp phổ biến được sử dụng bao gồm:

• Xét nghiệm mẫu nước bọt sử dụng kỹ thuật RT-PCR để phát hiện RNA của virus dại.
• Sinh thiết da vùng gáy (lấy mẫu da gần hệ thần kinh trung ương) phân tích bằng kỹ thuật miễn dịch huỳnh quang trực tiếp (DFA) để tìm kháng nguyên virus.
• Xét nghiệm mẫu dịch não tủy và máu để đánh giá tình trạng viêm và phản ứng miễn dịch của cơ thể.
• Xét nghiệm mô não bằng nhuộm huỳnh quang trực tiếp nhằm phát hiện thể Negri - dấu hiệu đặc trưng bệnh dại (thường sau tử vong).
• Phân lập virus bằng nuôi cấy tế bào hoặc trên chuột để xác định chính xác virus dại.

Xét nghiệm bệnh dại ở động vật

Đối với các xét nghiệm bệnh dại trên động vật, việc thực hiện chủ yếu tập trung vào mẫu não của động vật đã chết. Những phương pháp này bao gồm:

• Xét nghiệm kháng thể huỳnh quang trực tiếp (DFA) trên mẫu mô não để phát hiện kháng nguyên virus dại, là phương pháp tiêu chuẩn vàng.
• Miễn dịch mô hóa học (IHC) và xét nghiệm miễn dịch mô hóa học nhanh trực tiếp (DRIT) nhằm phát hiện virus khi DFA không thực hiện được.
• Phân lập virus dại qua nuôi cấy tế bào hoặc trên chuột.
• Kiểm tra mô học tìm thể Negri trong mô não, thường là xét nghiệm bổ sung.

Xét nghiệm máu có phát hiện bệnh dại không?

Xét nghiệm máu là một trong những công cụ hỗ trợ chẩn đoán bệnh dại ở người, nhưng không phải là phương pháp chính để xác định sự hiện diện của virus dại. Kết quả từ xét nghiệm máu thường cho thấy mức bạch cầu tăng cao, đặc biệt là bạch cầu đa nhân trung tính, điều này phản ánh sự phản ứng miễn dịch của cơ thể. Ngoài ra, xét nghiệm máu cũng có thể kiểm tra sự có mặt của kháng thể kháng dại, cho biết liệu cơ thể đã tiếp xúc với virus hoặc đã phản ứng với vắc xin phòng dại hay chưa.

Tuy nhiên, xét nghiệm máu không đủ để xác định bệnh dại chính xác do kết quả có thể thiếu tính đặc hiệu và bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Để nâng cao độ chính xác, xét nghiệm máu cần phải kết hợp với các phương pháp như xét nghiệm dịch não tủy, sinh thiết da gáy hoặc PCR. Trong trường hợp có nghi ngờ về việc phơi nhiễm, tiêm vắc xin phòng dại ngay lập tức thường được ưu tiên hơn là chờ đợi kết quả từ xét nghiệm máu.

Các biện pháp phòng ngừa bệnh dại hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh dại, mọi người nên thực hiện một số biện pháp phòng ngừa sau:

• Tiêm phòng vắc xin bệnh dại cho người, đặc biệt là những người có nguy cơ cao như nhân viên thú y, người làm việc với động vật, hay sống trong vùng có dịch dại. Tiêm phòng giúp cơ thể sinh kháng thể bảo vệ chống lại virus dại.
• Tiêm phòng định kỳ cho chó, mèo và các vật nuôi khác, theo khuyến cáo của ngành thú y nhằm hạn chế nguồn lây bệnh do động vật mang mầm bệnh.
• Quản lý và kiểm soát chặt chẽ động vật nuôi, tránh để chó, mèo rông tự do, nên nhốt hoặc xích chó mèo khi ra ngoài để ngăn ngừa tiếp xúc với động vật dại hoặc động vật hoang dã.
• Khi bị chó, mèo cắn hoặc tiếp xúc với động vật nghi dại, ngay lập tức rửa sạch vết thương bằng xà phòng và nước sạch liên tục ít nhất 15 phút để làm giảm số lượng virus dại ở vết thương.
• Đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn, xử trí vết thương và tiêm phòng bệnh dại kịp thời, có thể kết hợp tiêm huyết thanh kháng dại nếu cần thiết.
• Hạn chế tiếp xúc với động vật hoang dã và nâng cao nhận thức cộng đồng qua các chương trình giáo dục, tuyên truyền về bệnh dại và các biện pháp phòng tránh.
• Tránh sử dụng các phương pháp điều trị không chính thống, thuốc đông y, hay truyền miệng không có cơ sở khoa học trong phòng, chữa bệnh dại.

Tiêm vắc xin phòng dại là biện pháp hiệu quả và cần thiết nhất để bảo vệ bạn và người thân khỏi nguy cơ lây nhiễm virus dại, đặc biệt sau khi bị động vật nghi mắc dại cắn hoặc tiếp xúc. Hãy chủ động tiêm phòng định kỳ cho vật nuôi và tiêm vắc xin dự phòng cho bản thân nếu làm việc trong môi trường có nguy cơ cao. Liên hệ với Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn và tiêm phòng vắc xin dại chất lượng an toàn. Bảo vệ sức khỏe và gia đình bạn bằng cách tiêm chủng kịp thời ngay hôm nay.

Trên đây là những giải đáp xét nghiệm bệnh dại có chính xác không? Thay vì chỉ dựa vào kết quả xét nghiệm để loại trừ bệnh dại, tiêm phòng vắc xin và huyết thanh sau phơi nhiễm mới là biện pháp bảo vệ tính mạng chủ động và duy nhất đối với con người.