Giải phẫu họng và những bệnh lý thường gặp ở họng

Họng là bộ phận ngăn cách giữa hệ hô hấp và hệ tiêu hoá, đồng thời cũng giữ vai trò quan trọng trong chức năng nói, hát, nuốt và hít thở. Cấu tạo của họng bao gồm nhiều bộ phận phức tạp. Một trong những bộ phận dễ mắc bệnh nhất đó là amidan, thanh quản, VA… Để tìm hiểu chi tiết về giải phẫu họng và những bệnh lý thường gặp ở họng, mời bạn cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Giải phẫu họng - cấu tạo và chức năng

Họng là một tổ chức có cấu chức rỗng, giữ vai trò quan trọng trong cơ thể con người. Họng được tính từ phía sau mũi kéo dài xuống khoang miệng, kết thúc ở phần trên cùng của khí quản và thực quản. Họng được chia thành 3 phần chính bao gồm họng miệng (vòm họng), họng miệng và họng thanh quản.

Họng mũi (vòm họng)

Đây là phần đầu của họng, chứa một loạt các cơ và mô mềm, nằm ở phía sau mũi. Họng mũi đảm nhiệm vai trò của quá trình nuốt và vận chuyển thức ăn từ miệng xuống hệ tiêu hoá. Đồng thời đây cũng chính là bộ phận giúp ngăn chặn thức ăn và nước uống chảy ngược lại vào đường mũi và phổi trong suốt quá trình nuốt.

Họng miệng

Phần tiếp theo nằm dưới họng mũi đó là họng miệng. Bộ phận này có chứa các cơ co họng giúp điều khiển luồng không khí và thức ăn trong lúc ăn uống hoặc nói chuyện. Đồng thời, đây cũng là bộ phận quan trọng tham gia vào quá trình tạo ra âm thanh khi nói.

Họng thanh quản (hạ họng)

Bộ phận cuối cùng của họng, nằm ở phía trên cùng của khí quản và thực quản đó là họng thanh quản. Đây là bộ phận thực hiện chức năng điều hướng để không khí vào phổi và thức ăn đi vào dạ dày.

Những bộ phận của họng dễ mắc bệnh

Amidan

Là một khối mô nhỏ, nằm ở hai bên phía sau miệng, cùng với VA đảm nhiệm chức năng miễn dịch ban đầu, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng ban đầu. Amidan sẽ có kích thước lớn nhất khi còn bé và nhỏ dần theo thời gian. 

Trong một số trường hợp, amidan sẽ được chỉ định phẫu thuật để cắt bỏ nếu có tình trạng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn hay viêm nhiễm tái phát nhiều lần. Sau khi amidan bị cắt đi thì vẫn có những cơ quan miễn dịch khác chống lại sự nhiễm trùng ban đầu, chẳng hạn như hạch bạch huyết, tế bào miễn dịch tại chỗ ở các lớp niêm mạc biểu mô…

Lười gà

Là một vạt mô nhỏ, nằm ở phía sau cổ họng, nằm giữa hai cục amidan, có thể quan sát thấy được khi thực hiện động tác mở lớn miệng. Lưỡi gà là một phần của khẩu cái mềm, giúp ngăn không cho thức ăn và nước uống đi vào khoang mũi trong lúc nuốt, đồng thời hỗ trợ tạo nên âm thanh khi nói chuyện. 

Trong một số trường hợp, lưỡi gà có thể là nguyên nhân gây ra ngáy hoặc chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Đây cũng là vị trí thường bị mọc u nhú.

VA

VA là tổ chức mô miễn dịch nhỏ nằm ở đường hô hấp trên, nằm ở mặt sau của cổ họng và giữa mũi. Cùng với amidan để tạo nên một phần của hệ thống miễn dịch ban đầu cho vùng mũi họng để chống lại những tác nhân gây hại. 

Vị trí giải phẫu của VA tương đối đặc biệt, được ví von như “bùng binh” của những con đường lưu thông khí và dịch của tai, mũi, họng. Chính vì thế, nếu bị viêm đặc biệt là trẻ em, tổ chức VA sẽ sưng to gây tắc nghẽn đường dẫn lưu dịch mủ ở tai và mũi xuống họng. Kết quả cuối cùng thường dẫn đến viêm tai giữa, viêm xoang mũi cấp hoặc mạn tính, nghẹt hoặc tắc mũi, ngủ ngáy, hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn…

Thanh quản

Nằm ở trên cùng của khí quản, chứa các loại dây âm thanh đảm nhiệm vai trò tạo ra giọng nói cho mỗi người. Khi nghỉ ngơi, thanh quản sẽ tạo thành một lỗ chữ V cho phép không khí tự do đi qua. 

Khi nói chuyện, nó sẽ khép lại, không khí từ phổi đi qua sẽ khiến chúng rung động cộng hưởng với lưỡi, hốc mũi và họng miệng để tạo nên âm thanh, phát ra thành lời nói và âm sắc riêng biệt.

Nắp thanh quản

Là một vạt sụn cứng nằm ở phía trên và trước thanh quản, cũng chính là vùng cao nhất của thanh quản được gắn vào xương móng nối với phần dưới của hầu. Phần dưới của thanh quản được nối với phần trên của khí quản. Khi nuốt, nắp thanh quản sẽ có nhiệm vụ che lỗ mở của thanh quản để không cho thức ăn và nước uống đi vào khí quản, giúp bảo vệ phổi.

Những bệnh lý thường gặp ở họng

Viêm họng

Do bị nhiễm virus hoặc vi khuẩn, đôi khi do dịch acid từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra những triệu chứng như đau, sốt, ho đôi khi có kèm theo khàn tiếng. Đây là bệnh lý thường gặp và có thể tự khỏi mà chưa cần điều trị.

Viêm amidan

Viêm amidan là tình trạng nhiễm trùng, gây viêm amidan. Nguyên nhân có thể bắt nguồn từ virus hoặc vi khuẩn. Người bệnh viêm amidan thường có các triệu chứng như đau họng, khó nuốt, sốt và ho. Bệnh lý này nên được điều trị sớm, trong trường hợp cần thiết có thể phẫu thuật để cắt amidan.

Viêm VA

Do các mầm bệnh gây viêm hoặc nhiễm trùng tổ chức VA. Các triệu chứng ban đầu của viêm VA như đau cổ họng, sốt, ho, chảy mũi, nghẹt mũi, đau tai, ù tai… Bệnh này có thể tự khỏi sau vài ngày, tuy nhiên nếu bệnh kéo dài nên điều trị bằng thuốc hoặc thậm chí có thể phẫu thuật nạo VA khi cần thiết.

Ung thư vòm họng

Ung thư vòm họng là bệnh lý ác tính, bắt đầu từ vị trí vòm họng (phía sau mũi). Hiện nay vẫn chưa xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh. Một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh đó là nhiễm virus Eptein-Barr, hút thuốc lá, uống rượu bia hoặc gia đình có người có tiền sử mắc bệnh ung thư vòm họng.

Viêm thanh quản

Phổ biến nhất là viêm thanh quản cấp (dưới 3 tuần). Nếu bệnh tình kéo dài hơn trên 3 tuần thì là bệnh tình lúc này chuyển sang mãn tính. Người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng như khàn tiếng, đau họng, ho có thể kèm thêm sốt.

Liệt dây thanh quản

Đây thường là hậu quả của tổn thương dây thần kinh thanh quản quặt ngược. Nguyên nhân hình thành nên thương tổn này có thể là do nhiều loại bệnh hay những rối loạn khác. Trường hợp liệt dây thanh quản bẩm sinh có thể là biến chứng của các bệnh lý như não úng thuỷ, lỗ rò khí quản thực quản, hội chứng Goldenhar. 

Nhiễm trùng là nguyên nhân hiếm gặp gây liệt dây thanh quản nhưng không phải là không có khả năng. Ngoài ra, một số bệnh lý hệ thống tự miễn như đa xơ cứng, nhược cơ cũng có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng này.

Họng chính là “cửa ngõ” quan trọng của nhiều hoạt động cũng như đảm nhiệm chức năng bảo vệ cơ thể. Hiểu rõ về đặc điểm giải phẫu họng và những bệnh lý thường gặp ở họng sẽ giúp bạn phát hiện sớm những nguy hiểm tiềm ẩn trong sức khoẻ của mình, hỗ trợ quá trình điều trị diễn ra thuận lợi và dễ dàng hơn, tăng cơ hội hồi phục. Bên cạnh đó, bạn cũng nên duy trì một lối sống lành mạnh, ăn uống đủ dưỡng chất, nghỉ ngơi đầy đủ, hạn chế sử dụng rượu bia, thuốc lá… và hãy kiểm tra sức khỏe định kỳ bạn nhé!

Xem thêm:

• Các xét nghiệm giải phẫu bệnh thường gặp
• Những điều cần biết về giải phẫu mạch máu chi dưới