Hội chứng ngoại tháp: Nguyên nhân, triệu chứng và biện pháp điều trị

Hội chứng ngoại tháp có thể được gây ra bởi di chứng sau chấn thương, thường xuyên tiếp xúc với hóa chất hoặc các tình trạng bệnh lý như rối loạn mạch máu, thiếu máu não, bệnh lý về thần kinh… hay do tác dụng phụ của một số loại thuốc. Trong bài viết dưới đây, Nhà Thuốc Long Châu sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về hội chứng này.

Hội chứng ngoại tháp là gì?

Hệ thống ngoại tháp là tập hợp nhóm tế bào thần kinh nhân xám ở vị trí đáy não. Cùng tiểu não, hệ thống ngoại tháp sẽ tác động đến các tế bào não ở vùng vận động, từ đó chi phối các cử động và điều hòa trương lực cơ. Chính vì vậy, bất kì nguyên nhân nào gây ra tổn thương cho hệ thống ngoại tháp đều có thể gây ra các rối loạn vận động ở ngoại biên như chân tay run rẩy, cứng cơ, đi lại chậm chạp, múa giật…

Hội chứng ngoại tháp là tình trạng thoái hóa hoặc tổn thương các tế bào thần kinh của hệ thống ngoại tháp. Đa số tình trạng này gây ra bởi các nguyên nhân như:

• Rối loạn mạch máu: Các bệnh lý điển hình cho rối loạn mạch máu có thể kể đến là xơ cứng động mạch, viêm mạch, xuất huyết não, nhồi máu não…
• Thiếu máu não, di chứng sau chấn thương hoặc di chứng sau phẫu thuật: Tình trạng thiếu máu não mạn tính (gặp trong bệnh tăng huyết áp kéo dài), tình trạng thoái hóa đốt sống cổ, các di chứng sau chấn thương và di chứng sau phẫu thuật… đều có thể gây ra hội chứng ngoại tháp.
• Tác dụng phụ của một số thuốc: Các loại thuốc như thuốc kháng histamin, thuốc chống loạn thần, thuốc chống nôn metoclopramide… có thể đem lại tác dụng phụ dẫn đến hội chứng ngoại tháp.
• Thường xuyên tiếp xúc với hóa chất độc hại: Các loại hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, kim loại nặng (thủy ngân, chì)... cũng là một trong các nguyên nhân gây ra hội chứng ngoại tháp.
• Các bệnh lý liên quan đến thần kinh: Bệnh Huntington, bệnh động kinh, tổn thương nhân dưới đồi thị…

Hội chứng ngoại tháp là tình trạng thoái hóa hoặc tổn thương hệ thống ngoại tháp

Triệu chứng của hội chứng ngoại tháp là gì?

Hội chứng ngoại tháp được biểu hiện dưới 4 dạng triệu chứng chính, đó là triệu chứng Parkinson, triệu chứng Dystonia, triệu chứng Akathisia và triệu chứng Tardive. Vậy cụ thể các triệu chứng trên được thể hiện như thế nào? Hãy cùng Nhà Thuốc Long Châu tìm hiểu ngay sau đây:

Triệu chứng Parkinson

Triệu chứng Parkinson bao gồm các dấu hiệu của sự rối loạn vận động. Các rối loạn vận động này giống như các triệu chứng gặp phải trong bệnh Parkinson, do vậy, nó thường được biết đến là hội chứng Parkinson do rối loạn hệ thống thần kinh ngoại tháp.

Các triệu chứng Parkinson bao gồm:

• Run, khó giữ thăng bằng: Tình trạng run thường xảy ra ở tay, tuy nhiên triệu chứng này cũng có thể gặp ở các cơ miệng, từ đó dẫn đến run môi. Ngoài ra, triệu chứng Parkinson còn khiến người bệnh gặp phải nhiều khó khăn trong giữ thăng bằng, do vậy người bệnh khó có thể đứng vững.
• Cơ bắp và khớp bị cứng: Tình trạng này khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc vận động và di chuyển, khiến người bệnh hoạt động chậm chạp. Bên cạnh đó, triệu chứng này còn gây khó nuốt, khó nói và khó bộc lộ cảm xúc.

Hội chứng ngoại tháp có thể gây triệu chứng Parkinson

Triệu chứng Dystonia - rối loạn trương lực cơ

Triệu chứng Dystonia (phản ứng Dystonic) là tình trạng cứng hoàn toàn vùng cơ trên cơ thể người bệnh, dẫn tới cảm giác buồn bực, khó chịu và gây đau đớn. Triệu chứng này có thể ảnh hưởng đến tất cả các cơ trên cơ thể người bệnh, bao gồm cơ cổ (gây ra tật vẹo cổ), cơ lưỡi, cơ mắt, cơ hàm hoặc các cơ hô hấp. Tình trạng cứng cơ hô hấp vô cùng nguy hiểm bởi có thể khiến người bệnh cảm thấy khó thở.

Triệu chứng Akathisia - ngồi không yên

Triệu chứng Akathisia được biết đến là triệu chứng ngồi không yên. Triệu chứng này gây ra cho người bệnh cảm giác khó chịu, bồn chồn khi ngồi yên một chỗ, vì vậy khiến người bệnh luôn phải liên tục di chuyển. 

Ngoài ra, triệu chứng ngồi không yên Akathisia còn có thể làm người bệnh luôn cảm thấy lo lắng, không thể thư giãn thoải mái, từ đó gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý người bệnh.

Triệu chứng rối loạn vận động Tardive - chứng múa giật

Triệu chứng rối loạn vận động Tardive còn được biết đến là chứng múa giật, khiến cho người bệnh đột ngột xuất hiện những cử động bất thường. Các cử động này thường có tính chất nhanh, giật cục và không tuân theo quy luật nào của các bộ phận khác trên cơ thể. Chứng múa giật thường gặp ở các bộ phận như mặt, môi, lưỡi, cổ, bàn tay và bàn chân.

Sự rối loạn vận động này có xu hướng xuất hiện sau một thời gian sử dụng thuốc chống loạn thần, có thể sau vài tháng hoặc vài năm.

Triệu chứng rối loạn vận động Tardive có thể gặp ở mặt

Điều trị hội chứng ngoại tháp như thế nào?

Các phương pháp điều trị hội chứng ngoại tháp

Tùy vào nguyên nhân và triệu chứng mà việc điều trị hội chứng ngoại tháp ở từng người bệnh là khác nhau.

Trường hợp hội chứng ngoại tháp gây ra do tác dụng phụ của loại thuốc nào đó, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để cắt giảm liều và thay thế bằng các loại thuốc khác.

Trường hợp hội chứng ngoại tháp gây ra bởi các nguyên nhân khác, có thể điều trị hội chứng bằng các loại thuốc như:

• Điều trị triệu chứng Parkinson: Có thể sử dụng thuốc kháng acetylcholin để điều trị triệu chứng Parkinson của hội chứng ngoại tháp. Với loại thuốc này, người bệnh nên bắt đầu sử dụng với liều thấp nhất cho đến khi cơ thể sinh ra đáp ứng với thuốc. Sau khi các dấu hiệu đã giảm, có thể dần giảm liều và tiến tới ngừng thuốc.
• Điều trị triệu chứng Dystonia: Rối loạn trương lực cơ Dystonia là tình trạng cấp cứu y tế, do đó người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế trong thời gian sớm nhất. Có thể điều trị triệu chứng này bằng liều tiêm bắp thuốc kháng cholinergic. Ví dụ: Thuốc benztropine liều 1 - 2mg, các liều lặp đi lặp lại cách nhau từ 15 đến 30 phút cho đến khi tình trạng được cải thiện.
• Điều trị triệu chứng Akathisia: Trong trường hợp người bệnh gặp rối loạn vận động Akathisia, có thể sử dụng thuốc propranolol liều thấp hoặc thuốc benzodiazepines. 
• Điều trị chứng múa giật: Chứng múa giật - rối loạn vận động Tardive là một rối loạn rất khó điều trị. Vì vậy, tốt nhất là nên phòng ngừa triệu chứng này. Bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ và lựa chọn ra loại thuốc chống loạn thần có hoạt lực kháng dopamin thấp nhất ngay từ giai đoạn đầu tiên. Trong trường hợp cơ thể đã xuất hiện dấu hiệu rối loạn vận động Tardive, hướng điều trị chủ yếu là chuyển việc sử dụng thuốc chống loạn thần sang sử dụng các loại thuốc có ít tác dụng không mong muốn hơn.

Một số lưu ý khi điều trị hội chứng ngoại tháp

Để cải thiện hội chứng ngoại tháp một cách hiệu quả và lâu dài, bạn cần lưu ý một số điều dưới đây:

• Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, uống thuốc đúng liều lượng và tái khám thường xuyên để đảm bảo điều trị hiệu quả.
• Bổ sung vào chế độ dinh dưỡng đủ loại vitamin, khoáng chất và omega-3 (có trong rau lá xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá biển…)
• Rèn luyện thể chất để tăng cường sự linh hoạt và khéo léo của cơ bắp.
• Nghỉ ngơi, thư giãn tinh thần, ổn định tâm lý để tránh hội chứng ngoại tháp trở nặng.

Rèn luyện thể chất là phương pháp hỗ trợ điều trị hội chứng ngoại tháp hiệu quả

Trên đây là những thông tin cơ bản về hội chứng ngoại tháp, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hội chứng này. Hy vọng bài viết trên của Nhà Thuốc Long Châu đã đem lại cho bạn những thông tin hữu ích. Chúc bạn đọc nhiều sức khoẻ!

Ánh Vũ

Nguồn tham khảo: Vinmec.com