Ngộ độc chì nguy hiểm ra sao? Cách xử trí và phòng tránh thế nào?

Chì là một kim loại nặng có nhiều trong tự nhiên. Các hoạt động khai thác; đốt nhiên liệu hóa thạch; sản xuất… của con người cũng tạo ra chì. Dù được sử dụng rộng rãi và có nhiều công dụng nhưng không thể phủ nhận chì có hại cho sức khỏe con người. Ngộ độc chì là mối nguy lớn với sức khỏe nên mỗi chúng ta cần biết nguyên nhân; triệu chứng và cách phòng tránh để bảo vệ mình và những người xung quanh. 

Ngộ độc chì là gì và hậu quả thế nào?

Ngộ độcchì là tình trạng nhiễm độc kim loại chì do bị phơi nhiễm chì qua môi trường sống, đặc thù nghề nghiệp hay môi trường lao động. Tình trạng ngộ độc này gây ra nhiều ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe. Nhiễm độc chì có thể làm tổn thương mọi hệ cơ quan trong cơ thể. Cụ thể là: 

• Kim loại chì khi vào trong cơ thể có thể kích thích, làm tổn thương và làm chết các tế bào thần kinh. Chì cũng làm thoái hóa và hủy hoại các dây thần kinh trong cơ thể. 
• Chì làm giảm tuổi thọ của hồng cầu, ức chế quá trình tổng hợp hồng cầu nên là nguyên nhân của tình trạng thiếu máu.  
• Chì là tác nhân làm tăng axit uric nhưng lại làm giảm giải trừ chúng qua nước tiểu nên là nguyên nhân dẫn đến bệnh gout.

Nhiễm độc chì ảnh hưởng đến mọi hệ cơ quan trên cơ thể

• Về tác động lên hệ tim mạch, kim loại chì có thể làm tăng sự co bóp thành mạch và làm tăng huyết áp. 
• Đối với nội tiết, kim loại nặng này làm suy giảm chức năng tuyến yên, tuyến giáp, tuyến thượng thận. Ở trẻ em còn xuất hiện tình trạng giảm tiết hormone.
• Cả nam và nữ giới nếu ngộ độc chì đều có thể bị giảm nội tiết, giảm khả năng sinh sản. 
• Nhiễm độc chì ở trẻ em khiến cả thể lực và trí lực đều chậm phát triển.
• Phụ nữ đang mang thai bị nhiễm chì thai nhi chậm phát triển, tăng tỷ lệ dị dạng và tăng nguy cơ sảy thai hoặc sinh non. 
• Nhiễm độc chì gây ra tình trạng mất cân bằng tế bào xương; làm giảm quá trình hình thành xương mới nên trẻ nhiễm chì thường thấp còi. 
• Chì làm ruột bị co thắt và gây đau bụng. 

Nguyên nhân nào gây ngộ độc chì?

Nhiễm độc chì có 2 loại: Nhiễm độc vô cơ do tiếp xúc với các loại xăng dầu pha chì; nhiễm độc hữu cơ do tiếp xúc với chì trong đời sống sinh hoạt và sản xuất hàng ngày. Các nguyên nhân chính gây ngộ độc kim loại chì như:

• Sử dụng các loại sơn chứa chì để trang trí nội, ngoại thất các công trình xây dựng. 
• Hệ thống ống dẫn nước cũ đã bị ăn mòn, rỉ sét làm phát tán các kim loại nặng trong đó có cả chì vào nguồn nước. Chì xâm nhiễm vào cơ thể từ nguồn nước sinh hoạt và ăn uống. 
• Những loại vỏ hộp dùng để đóng thực phẩm có thành phần chứa kim loại chì. 
• Đất bị nhiễm chì và ngấm vào nguồn nước sinh hoạt, ăn uống. 
• Các loại đồ gốm có nước men chứa chì nên kim loại này có thể thấm vào thức ăn và xâm nhiễm vào cơ thể qua đường tiêu hóa. 
• Một số loại thuốc nam chứa chì cũng có thể là nguyên nhân gây ngộ độc chì.
• Trên thị trường hiện nay có không ít loại đồ chơi trẻ em giá rẻ được sản xuất từ nguyên liệu không đảm bảo; có thành phần chứa chì sẽ gây nguy hiểm cho trẻ nếu trẻ thường xuyên nhai, ngậm. 
• Nhiều loại mỹ phẩm kém chất lượng chứa chì.
• Nhiễm độc chì nghề nghiệp thường xảy ra với những lao động làm việc trong lĩnh vực: khai thác quặng; sửa chữa ô tô; sản xuất pin; sơn và xây dựng; làm đồng thau/thủy tinh/đồ gốm; sản xuất và tái chế pin…

Nhiều người dân ở các làng nghề tái chế bị nhiễm độc chì

Biểu hiện khi ngộ độc chì

Tùy từng giai đoạn nhiễm độc chì, cơ thể sẽ có những biểu hiện khác nhau. Mức chì xâm nhiễm vào cơ thể càng nhiều, các triệu chứng nhiễm độc càng nặng. Bệnh nhân nhiễm độc có thể xuất hiện các triệu chứng như:

• Nhức đầu, khó ngủ kéo dài.
• Sáng sớm hoặc ban đêm hay có cảm giác buồn nôn.
• Chân tay bứt rứt, giảm khả năng tập trung.
• Rối loạn tiêu hóa (có thể là tiêu chảy hay táo bón).
• Đau nhức cơ, thắt bụng.
• Giảm ham muốn tình dục, có thể vô sinh ở nam và nữ giới.
• Trẻ em nhiễm độc chì thường có các biểu hiện như: Nôn mửa liên tục, giảm chú ý và hay cáu kỉnh, co giật và hôn mê bất thường. Nếu ngộ độc chì nặng, trẻ có thể bị rối loạn hành vi, thiếu máu, giảm trí tuệ, đau bụng mãn tính… Nguy hiểm nhất là dẫn đến các bệnh não cấp tính như phù não. 

Cách xử trí ngộ độc chì

Các biện pháp xét nghiệm hóa sinh có thể giúp phát hiện sớm nhiễm độc chì để điều trị kịp thời. Đây là việc cần làm đầu tiên ngay khi nhận thấy những triệu chứng lâm sàng của nhiễm độc. Sau đó, tùy từng tình trạng nhiễm độc, các bác sĩ chuyên khoa chống độc sẽ áp dụng những phương pháp điều trị khác nhau:  

• Những bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng liên quan đến hệ thần kinh cần được đưa nhập viện để điều trị ngay. 
• Bệnh nhân bị bệnh não cấp tính (thường là trẻ em) cần được hồi sức tích cực.
• Với mọi bệnh nhân ngộ độc kim loại chì, nguồn chì đều cần được loại bỏ bằng các cách như rửa ruột với dung dịch điện giải; liệu pháp gắp chì…
• Bệnh nhân có thể được chỉ định dùng các loại thuốc giải độc, điều trị ngộ độc kim loại nặng như Dimercaprol.

Ngộ độc chì có thể được phát hiện sớm qua xét nghiệm hóa sinh 

Cách phòng tránh ngộ độc chì

Một số cách giúp bạn phòng tránh ngộ độc chì:

• Chúng ta có thể phòng tránh ngộ độc chì cho trẻ em bằng cách không sử dụng các loại thuốc nam không rõ nguồn gốc (phổ biến nhất là thuốc cam).
• Khám định kỳ có định lượng chì niệu cũng giúp phát hiện sớm để điều trị kịp thời nhiễm độc chì. 
• Việc kiểm tra thường xuyên nồng độ chì ở môi trường sống và làm việc là vô cùng cần thiết. 
• Trong phạm vi gia đình có thể áp dụng các biện pháp như làm sạch các bề mặt tiếp xúc thường xuyên, vệ sinh đồ chơi trẻ em định kỳ, chọn loại sơn, đồ chơi trẻ em và các đồ gia dụng chất lượng cao, không chứa chì trong thành phần. 
• Nếu làm việc trong môi trường và lĩnh vực có nguy cơ nhiễm chì cao cần có thiết bị bảo hộ đầy đủ. 
• Mỗi thành viên trong gia đình nên tạo lập thói quen vệ sinh cá nhân sạch sẽ. 
• Thay thế các đường ống nước đã quá cũ trong gia đình. 

Kim loại chì được sử dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực của đời sống. Tuy không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại, nhưng chì vô cùng độc hại với sức khỏe con người. Mỗi người trong chúng ta cần tìm hiểu thêm các kiến thức về kim loại này để phòng tránh tối đa nguy cơ ngộ độc chì, bảo vệ sức khỏe cho chính mình và gia đình. 

Thanh Hương

Nguồn tham khảo: Tổng hợp