Tác hại của chất độc màu da cam​: Nỗi đau kéo dài qua nhiều thế hệ

Chiến tranh đã qua đi, nhưng hậu quả của chất độc màu da cam vẫn còn ám ảnh nhiều thế hệ. Hơn 50 năm sau, hàng triệu người vẫn đang chịu đựng những di chứng nặng nề từ chất độc này. Không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, chất độc màu da cam còn tàn phá môi trường, làm thay đổi hệ sinh thái. Cùng Long Châu tìm hiểu rõ hơn về những tác hại của chất độc màu da cam​ qua bài viết dưới đây.

Chất độc màu da cam là gì?

Chất độc màu da cam (Agent Orange) là một loại chất diệt cỏ và rụng lá chứa dioxin - một cái tên gắn liền với thảm họa sinh học lớn nhất trong lịch sử chiến tranh. Thành phần chính của chất độc màu da cam là hỗn hợp 2,4-D và 2,4,5-T. Trong đó, 2,4,5-T chứa dioxin - một chất độc nguy hiểm có độc tính cực cao - gây hậu quả nghiêm trọng lên sức khỏe con người và môi trường. 

Trong giai đoạn 1961 - 1971, quân đội Mỹ đã rải hơn 80 triệu lít chất độc màu da cam xuống miền Nam Việt Nam. Mục tiêu ban đầu là để phá hủy rừng rậm, xóa bỏ nơi trú ẩn của quân đội ta. Tuy nhiên, hậu quả để lại đã vượt xa mọi tính toán. Theo Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ (NAS), hơn 4,8 triệu người Việt Nam đã bị phơi nhiễm trực tiếp và chịu hậu quả nặng nề của chất độc màu da cam. Hàng triệu hecta rừng bị tàn phá, đất đai bị nhiễm độc khiến cây cối không thể phát triển.

Tác hại của chất độc màu da cam đến sức khỏe con người

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), dioxin - thành phần chính trong chất độc màu da cam - có độc tính gấp 300 lần so với chất độc cyanide. Chỉ cần một lượng nhỏ chất này cũng có thể gây rối loạn nội tiết, tổn thương hệ thần kinh và ung thư. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), dioxin được xếp vào nhóm chất gây ung thư hàng đầu, có thể tồn tại trong môi trường hàng chục năm. Một nghiên cứu của Viện Y học Hoa Kỳ cho thấy tỷ lệ mắc ung thư gan ở những người phơi nhiễm dioxin cao hơn 2,5 lần so với nhóm không tiếp xúc.

Không chỉ gây hại ngay lập tức, chất độc màu da cam còn để lại di chứng qua nhiều thế hệ. Theo nghiên cứu của Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam, trẻ em sinh ra từ cha mẹ bị nhiễm dioxin có nguy cơ cao mắc dị tật bẩm sinh, sứt môi, nứt đốt sống và khuyết tật trí tuệ. Một thống kê của Hội Nạn nhân Chất độc Da cam/Dioxin Việt Nam cho biết hơn 150.000 trẻ em Việt Nam đã bị ảnh hưởng trực tiếp bởi di chứng này. Ngoài ra, con cháu của nạn nhân cũng đối diện nguy cơ suy giảm miễn dịch, mắc bệnh mãn tính sớm và rối loạn phát triển.

Tác hại của chất độc màu da cam đến môi trường

Chất độc màu da cam còn gây tổn thất nghiêm trọng đến môi trường. Dioxin có độc tính cực cao và tồn tại lâu dài trong môi trường. Chất độc màu da cam còn gây hậu quả lâu dài cho đất và nguồn nước. Dioxin bám sâu vào đất, làm mất đi độ phì nhiêu và khiến cây trồng khó phát triển. Các nghiên cứu cho thấy, dioxin có thể tồn tại trong trầm tích sông, hồ hàng chục năm.

Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), tại nhiều khu vực bị nhiễm độc nặng, hàm lượng dioxin trong đất cao hơn 300 lần mức an toàn. Điều này khiến nông nghiệp gặp khó khăn, đe dọa sinh kế của hàng triệu người dân. Nguồn nước cũng bị nhiễm độc, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh vật thủy sinh và chuỗi thức ăn tự nhiên.

Giải pháp khắc phục hậu quả của chất độc màu da cam

Khắc phục tác hại của chất độc màu da cam là một quá trình dài hạn và phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp từ nhiều lĩnh vực. Về y tế, các nạn nhân cần được chăm sóc và điều trị đặc biệt. Theo Hội Nạn nhân chất độc da cam Việt Nam (VAVA), hơn 4,8 triệu người bị ảnh hưởng. Trong đó, nhiều trường hợp mắc bệnh nan y như ung thư, rối loạn thần kinh, suy giảm miễn dịch. Cần tăng cường hệ thống y tế, cung cấp thuốc men và dịch vụ phục hồi chức năng cho họ.

Về môi trường, tẩy độc dioxin là một thách thức lớn. Dioxin có thể tồn tại trong đất hơn 100 năm nếu không được xử lý. Hiện nay, công nghệ xử lý nhiệt và sinh học đã giúp giảm đáng kể mức độ ô nhiễm. Chương trình Tẩy độc Dioxin do Hoa Kỳ hỗ trợ đã giúp loại bỏ hơn 95% dioxin tại sân bay Đà Nẵng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khu vực chưa được xử lý triệt để. Cải tạo đất, trồng rừng và thanh lọc nguồn nước là những giải pháp cần được đẩy mạnh.

Về mặt xã hội, chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ nạn nhân, bao gồm trợ cấp tài chính, phục hồi chức năng, đào tạo nghề. Hợp tác quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý dioxin, khắc phục hậu quả và hỗ trợ nạn nhân.

Chất độc màu da cam không chỉ là một trang đen tối trong lịch sử, mà còn là một vấn đề y tế và môi trường kéo dài. Tác hại của chất độc màu da cam​ vô cùng nặng nề và kéo dài qua nhiều thế hệ. Chúng ta cần sự chung tay của cộng đồng trong nước và quốc tế để khắc phục phần nào hậu quả của nó.