Người bị bệnh tim mạch có tiêm vaccine được không? Cần lưu ý những gì khi tiêm?

Trong bối cảnh nhiều loại bệnh truyền nhiễm mới xuất hiện hoặc tái bùng phát trở lại, việc phòng bệnh bằng vaccine là hết sức cần thiết để đảm bảo sức khỏe, ngăn ngừa dịch bệnh lây lan. Việc tiêm phòng đặc biệt có ý nghĩa đối với những người mắc các bệnh mãn tính, trong đó bệnh tim mạch là một điển hình. Người bị bệnh tim mạch có tiêm vaccine được không? Cần lưu ý gì trước và sau khi tiêm? Câu trả lời sẽ được đề cập đến trong bài viết dưới đây.

Sơ lược về vaccine

Tuy rằng tiêm phòng bằng vaccine là một trong những phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất hiện nay, nhưng vẫn có nhiều người chưa hiểu rõ về vaccine.

Vaccine là gì?

Vaccine là một loại chế phẩm sinh học có bản chất kháng nguyên, có nguồn gốc từ vi sinh vật (toàn bộ cơ thể hoặc một cấu trúc đặc hiệu), được sử dụng để kích thích cơ thể hình thành miễn dịch đặc hiệu chủ động, giống miễn dịch tự nhiên, giúp tăng cường khả năng đề kháng của cơ thể với một số tác nhân gây bệnh. 

Bản chất của vaccine là các tác nhân gây bệnh (tùy vào từng loại vaccine) đã bị làm cho suy yếu hoặc bất hoạt nên nó không thể gây bệnh. Khi tiêm vaccine vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ nhận diện tác nhân đó là một kháng nguyên lạ và sẽ kích thích hệ thống miễn dịch hình thành kháng thể để trung hòa nó với cơ chế tương tự như nhiễm trùng tự nhiên. Quá trình này diễn ra trong vài tuần, người tiêm có thể bị sốt nhẹ, nhưng đây được coi là phản ứng miễn dịch bình thường của cơ thể. 

Sau khi quá trình “bắt chước miễn dịch” này kết thúc, cơ thể sẽ tạo ra các tế bào lympho B có trí nhớ miễn dịch. Trong trường hợp khi cơ thể gặp lại tác nhân này một lần nữa (bị phơi nhiễm bệnh) thì hệ miễn dịch sẵn sàng đáp ứng, bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân.

Phân loại vaccine

Tất cả các loại vaccine đều có vai trò thúc đẩy hình thành hệ miễn dịch của cơ thể để chống lại virus gây bệnh. Tuy nhiên mỗi loại vaccine lại có một cách thức tác dụng khác nhau. Hiện nay ở Việt Nam đang sử dụng 4 loại vaccine sau:

Vaccine từ virus toàn phần: Là loại vaccine sử dụng virus trong vai trò là một kháng nguyên để kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể. Gồm 2 loại:

• Vaccine sống giảm độc lực: Có nguồn gốc từ virus còn hoạt động nhưng đã bị làm cho yếu đi, có khả năng sinh trưởng nhưng không có khả năng gây bệnh. Loại vaccine này như một bản sao của tác nhân tự nhiên nên có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch mạnh mẽ như khi cơ thể tiếp xúc trực tiếp với tác nhân đó. Tuy nhiên loại vaccine này có thể không phù hợp với những người mắc các bệnh suy giảm miễn dịch (ví dụ như HIV). Một số loại vaccine sống giảm động lực được sử dụng hiện nay như vaccine sởi, Rubella, đậu mùa, quai bị, thủy đậu, lao, cúm…
• Vaccine “bất hoạt”: Là loại vaccine mà trong đó, virus đã bị phá hủy vật chất di truyền nên không thể nhiễm vào tế bào và nhân lên. Loại vaccine này có tính an toàn cao hơn so với vaccine giảm độc lực và có thể sử dụng cho những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch. Một số vaccine bất hoạt được sử dụng phổ biến như cúm mùa, viêm gan A…

Vaccine tiểu đơn vị: Là loại vaccine chứa một mảnh tinh khiết của tác nhân gây bệnh, được lựa chọn đặc biệt, có khả năng kích hoạt phản ứng miễn dịch của cơ thể. Một số loại vaccine tiểu đơn vị:

• Vaccine tiểu đơn vị protein: Chứa protein điển hình được tách ra từ tác nhân. Ví dụ như vaccine phòng viêm gan B.
• Vaccine polysaccharide: Chứa các chuỗi phân tử đường có trong thành tế bào của vi khuẩn gây bệnh. Ví dụ như vaccine phòng phế cầu.
• Vaccine tiểu đơn vị liên hợp: Là sự kết hợp giữa chuỗi đường với protein mang để làm tăng khả năng miễn dịch. Hiện chỉ có vaccine COVID-19 được phát triển trong phân nhóm này.

Vaccine nucleic acid: Là loại vaccine sử dụng vật liệu di truyền của tác nhân gây bệnh để kích hoạt hệ thống miễn dịch của cơ thể. Vật liệu di truyền có thể được sử dụng trong công nghệ này là ADN hoặc ARN, cả hai đều có khả năng tổng hợp protein, giúp cơ thể nhận biết protein ngoại lại từ tác nhân gây bệnh. Một số loại vaccine nucleic acid được sử dụng như HIV, COVID-19, Zika…

Vaccine sử dụng virus trung gian: Là loại vaccine sử dụng một loại virus trung gian mang chất liệu di truyền để kích thích hệ miễn dịch của cơ thể. Những loại virus trung gian được sử dụng là adenovirus, virus cảm lạnh thông thường…

Người bị bệnh tim mạch có tiêm vaccine được không?

Người bị bệnh tim mạch có tiêm vaccine được không? Câu trả lời ở đây là có. Theo khuyến cáo của Hiệp hội Tim mạch châu Âu (ESC), người bị bệnh tim mạch nên tiêm vaccine theo sự chỉ dẫn của bác sĩ của họ. Các loại vaccine trong chương trình tiêm chủng mở rộng, vaccine phòng bệnh cúm mùa, vaccine phòng bệnh dại… đều có thể sử dụng cho bệnh nhân tim mạch. 

Mỗi năm có hàng nghìn bệnh nhân tim mạch tử vong không do nguyên nhân tim mạch mà do nguyên nhân từ các bệnh truyền nhiễm khác có thể phòng ngừa bằng việc tiêm vaccine. Bệnh tim mạch là bệnh mãn tính (bao gồm các bệnh van tim, bệnh mạch vành, suy tim…) có thể làm suy giảm hệ thống miễn dịch của người bệnh. Vì thế người bị bệnh tim mạch có nguy cơ cao bị mắc các bệnh truyền nhiễm hơn người bình thường không tiêm vaccine. Vì vậy, cách tốt nhất để bảo vệ người bệnh khỏi các tác nhân gây bệnh nguy hiểm như cúm mùa hay viêm phổi… là tiêm vaccine. 

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật Hoa Kỳ, tiêm vaccine phòng cúm mùa và phế cầu cho người bệnh suy tim làm giảm đáng kể số người bị suy tim tử vong vì cúm và viêm phổi (do phế cầu). Như vậy có nghĩa là, tiêm vaccine không ảnh hưởng gì đến sức khỏe của người bị bệnh tim mạch mà còn giúp họ nâng cao miễn dịch, kéo dài tuổi thọ. 

Những loại vaccine được khuyến cáo sử dụng cho người bệnh tim mạch bao gồm vaccine phòng cúm mùa, vaccine Tdap (phòng bệnh uốn ván, bạch hầu, ho gà), vaccine phòng ngừa phế cầu, vaccine phòng bệnh zona (bệnh thủy đậu) và vaccine COVID-19. Cần phải nhấn mạnh một điều là, tiêm vaccine không giúp người bệnh hoàn toàn không mắc bệnh, nhưng nó sẽ làm giảm các biến chứng nặng và giảm tỉ lệ tử vong so với những người không tiêm phòng.

Vì vậy, câu trả lời cho câu hỏi "Người bị bệnh tim mạch có tiêm vaccine được không?" là hoàn toàn cần thiết.

Người bệnh tim mạch cần lưu ý gì khi tiêm vaccine?

Người bị bệnh tim mạch khi đi tiêm vaccine cần lưu ý những điều sau:

Trước khi tiêm:

• Chuẩn bị đầy đủ các loại giấy tờ cần thiết như căn cước công dân, thẻ bảo hiểm y tế, phiếu tiêm chủng, sổ khám bệnh, đơn thuốc (nếu có)... sử dụng trong thời gian gần đây.
• Ăn uống đầy đủ trước khi tiêm chủng. Không sử dụng rượu bia, đồ uống có cồn và chất kích thích trước khi tiêm.
• Chủ động thông báo với bác sĩ của bạn về việc tiêm chủng cũng như báo với nhân viên y tế tại điểm tiêm chủng về những vấn đề sức khỏe mà bạn gặp phải gần đây như các thuốc đang sử dụng đặc biệt là các thuốc chống đông máu, thuốc chống kết tập tiểu cầu ở người bệnh từng làm can thiệp tim mạch, tiền sử tiêm chủng, tiền sử dị ứng, tiền sử thai sản… Người bệnh có sử dụng warfarin cần được làm xét nghiệm INR trước khi tiêm, nếu INR ở dưới mức tối đa của khoảng điều trị thì có thể được tiêm bắp.
• Chủ động tìm hiểu về các phản ứng sau tiêm có thể xảy ra đối với người bệnh tim mạch.
• Không sử dụng các loại thuốc giảm đau như NSAIDS, hoặc các thuốc có thành phần corticosteroid trước khi tiêm một tuần.

Sau khi tiêm:

• Bệnh nhân có thể bị bầm tím, đau, sưng tại vết tiêm, sốt nhẹ, mệt mỏi… Đây là những phản ứng thông thường của cơ thể sau khi tiêm vaccine. Báo với bác sĩ của bạn nếu các phản ứng trở nên tồi tệ hơn.
• Không sử dụng rượu bia, đồ uống có cồn sau khi tiêm.
• Ăn uống đầy đủ sau khi tiêm. 

Những trường hợp không nên tiêm chủng:

• Những người đang mắc các bệnh cấp tính, hoặc bệnh mãn tính ở trong đợt cấp tính.
• Những người bị hội chứng suy giảm miễn dịch, ung thư giai đoạn cuối, xơ gan mất bù
• Người dùng corticoid trong vòng 14 ngày trước khi tiêm, bệnh nhân điều trị bằng hóa xạ trị.
• Người bị giảm tiểu cầu hoặc rối loạn đông máu nặng.
• Người có tiền sử phản vệ độ II trở lên với bất kì lần tiêm vaccine nào trước đó.

Những trường hợp nên trì hoãn tiêm chủng:

• Người có tiền sử dị ứng với các dị nguyên lạ như dị ứng phấn hoa, dị ứng hải sản, dị ứng kháng sinh hoặc dị ứng với những loại kháng nguyên lạ khác.
• Người có bệnh nền, bệnh mạn tính nặng chưa được điều trị ổn định.
• Người có bất thường về dấu hiệu sinh tồn: huyết áp cao hoặc thấp, nhịp thở nhanh trên 25 lần/phút, mạch nhanh trên 100 lần/phút hoặc chậm dưới 60 lần/phút

Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tự hào là đơn vị có các loại vắc xin thế hệ mới nhất được nhập khẩu chính hãng từ các nhà sản xuất lớn trên thế giới, cùng nhiều dịch vụ tiêm chủng linh hoạt theo yêu cầu với giá cả hợp lý, bình ổn: Tiêm lẻ, tiêm theo yêu cầu, mua đặt giữ vắc xin theo yêu cầu, đặt giữ vắc xin online,... Đội ngũ bác sĩ và nhân viên y tế tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu được đào tạo chuyên nghiệp, có chứng chỉ an toàn tiêm chủng, đảm bảo việc tiêm chủng được thực hiện đúng quy trình và an toàn. Hứa hẹn sẽ mang đến cho bạn và gia đình sự thuận tiện và an tâm khi tiêm chủng. 

Như vậy bài viết trên đã trả lời cho câu hỏi “Người bị bệnh tim mạch có tiêm vaccine được không?” Trên tất cả, người bệnh cần tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ điều trị trước khi ra quyết định tiêm chủng. Hi vọng bài viết trên đem lại cho bạn đọc những thông tin bổ ích. Hãy theo dõi trang web của Nhà thuốc Long Châu để cập nhật thêm các kiến thức về y học thường thức nhé.

Ánh Vũ

Nguồn tham khảo: Tổng hợp