Nhận biết sớm dấu hiệu rối loạn đường huyết lúc đói

Rối loạn đường huyết lúc đói đang ngày càng được quan tâm bởi nó phản ánh tình trạng rối loạn chuyển hóa glucose, là yếu tố nguy cơ cao dẫn đến bệnh tiểu đường type 2. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể không duy trì được mức đường huyết ổn định trong giới hạn bình thường sau một thời gian nhịn ăn, thường là sau một đêm. Glucose là nguồn năng lượng chính của cơ thể, không được chuyển hóa hiệu quả, dẫn đến nồng độ trong máu tăng cao. Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, rối loạn đường huyết lúc đói có thể tiến triển thành bệnh tiểu đường type 2 và kéo theo nhiều biến chứng nguy hiểm khác.

Rối loạn đường huyết lúc đói là gì?

Rối loạn đường huyết lúc đói, hay còn gọi là rối loạn dung nạp glucose lúc đói (Impaired Fasting Glucose – IFG), là một tình trạng thuộc nhóm tiền đái tháo đường. Tình trạng này được xác định khi nồng độ glucose huyết tương lúc đói, sau ít nhất 8 giờ nhịn ăn, dao động từ 5,6 đến 6,9 mmol/L. Đây là mức đường huyết cao hơn giới hạn bình thường (< 5,6 mmol/L) nhưng chưa đạt ngưỡng chẩn đoán đái tháo đường (≥ 7,0 mmol/L), theo khuyến cáo của Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA).

Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần nắm được cơ chế điều hòa đường huyết trong cơ thể. Sau bữa ăn, tuyến tụy tiết ra insulin, một hormone có vai trò vận chuyển glucose từ máu vào tế bào để tạo năng lượng. Ngược lại, khi nhịn ăn, cơ thể vẫn cần năng lượng để duy trì các hoạt động sống cơ bản. Lúc này, tuyến tụy sẽ tiết ra glucagon, một hormone có tác dụng kích thích gan giải phóng glucose từ glycogen dự trữ vào máu. Ở người khỏe mạnh, insulin và glucagon phối hợp nhịp nhàng để duy trì đường huyết ổn định. Tuy nhiên, ở những người bị rối loạn đường huyết lúc đói, cơ chế điều hòa này bị suy giảm, thường do tình trạng kháng insulin, dẫn đến tăng glucose máu lúc đói.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng rối loạn đường huyết lúc đói

Vậy nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng rối loạn đường huyết lúc đói? Các yếu tố nguy cơ có thể kể đến bao gồm:

• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tiểu đường, cho thấy vai trò của yếu tố di truyền;
• Lối sống ít vận động, làm tăng nguy cơ béo phì và kháng insulin;
• Chế độ ăn uống không lành mạnh, tiêu thụ nhiều thức ăn nhanh, đồ ngọt, nước ngọt có gas, thực phẩm giàu tinh bột tinh chế.
• Thừa cân, béo phì, đặc biệt là béo bụng, được xem là yếu tố nguy cơ hàng đầu, bởi mỡ thừa, nhất là mỡ nội tạng, tiết ra các chất gây viêm và làm trầm trọng thêm tình trạng kháng insulin.

Ngoài ra, những người thường xuyên căng thẳng, stress kéo dài cũng có nguy cơ cao hơn do stress làm tăng nồng độ cortisol, một loại hormone làm tăng đường huyết. Một số hội chứng bệnh lý như hội chứng buồng trứng đa nang ở phụ nữ cũng có thể dẫn đến rối loạn đường huyết.

Việc sử dụng một số loại thuốc, ví dụ như thuốc corticosteroid, thuốc lợi tiểu thiazide, thuốc chống trầm cảm ba vòng, trong thời gian dài cũng có thể gây ra tình trạng này.

Nhận biết sớm dấu hiệu rối loạn đường huyết lúc đói

Nhiều người bị rối loạn đường huyết lúc đói nhưng không hề hay biết vì các triệu chứng thường không rõ ràng, đặc biệt ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, một số dấu hiệu, dù mơ hồ, vẫn có thể là gợi ý quan trọng.

Một trong những triệu chứng phổ biến là cảm giác khát nước thường xuyên và đi tiểu nhiều hơn bình thường. Khi lượng đường trong máu cao, cơ thể sẽ cố gắng loại bỏ lượng đường dư thừa qua đường nước tiểu, dẫn đến mất nước và khát nước.

Một số người có thể cảm thấy mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng do các tế bào không nhận đủ glucose để hoạt động. Sụt cân không rõ nguyên nhân cũng có thể là một dấu hiệu, dù ít gặp hơn.

Ngoài ra, một vài trường hợp có thể gặp các triệu chứng khác như mờ mắt, vết thương lâu lành, tê bì chân tay. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng những triệu chứng này cũng có thể do nhiều nguyên nhân khác gây ra. Do đó, việc thực hiện xét nghiệm đường huyết là cách chính xác nhất để xác định tình trạng rối loạn đường huyết.

Kiểm soát hiệu quả rối loạn đường huyết lúc đói

Mục tiêu chính của việc kiểm soát rối loạn đường huyết lúc đói là đưa mức đường huyết về ngưỡng an toàn, ngăn ngừa tiến triển thành bệnh tiểu đường type 2 và phòng tránh các biến chứng nguy hiểm.

Thay đổi lối sống đóng vai trò then chốt trong việc đạt được mục tiêu này. Người bệnh cần xây dựng chế độ ăn uống khoa học, hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều đường, tinh bột tinh chế, chất béo bão hòa và cholesterol (mỡ máu). Thay vào đó, nên tăng cường ăn rau xanh, trái cây ít ngọt, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu. Chất xơ trong những thực phẩm này giúp làm chậm quá trình hấp thu glucose, ổn định đường huyết.

Bên cạnh đó, người bệnh cần duy trì hoạt động thể lực đều đặn, ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ trung bình, như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội. Vận động giúp tăng cường độ nhạy insulin, cải thiện khả năng sử dụng glucose của cơ thể.

Giảm cân, duy trì cân nặng hợp lý, bỏ hút thuốc lá, hạn chế rượu bia, ngủ đủ giấc và kiểm soát căng thẳng cũng là những biện pháp quan trọng không kém. Trong trường hợp thay đổi lối sống không mang lại hiệu quả như mong muốn, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng thuốc để hỗ trợ kiểm soát đường huyết. Tuy nhiên, việc dùng thuốc cần tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ định của bác sĩ. Việc theo dõi đường huyết định kỳ, có thể là tự theo dõi tại nhà bằng máy đo cá nhân.

Rối loạn đường huyết lúc đói không phải là một tình trạng lành tính, mà trên thực tế, đây là một trong các biểu hiện cụ thể của tiền đái tháo đường đã được xác định theo tiêu chuẩn chẩn đoán y khoa. Do đó, không nên coi đây chỉ là dấu hiệu cảnh báo sớm của tiền đái tháo đường, mà cần nhận thức rõ rối loạn đường huyết lúc đói chính là một dạng của tiền đái tháo đường. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát và làm chậm tiến trình tiến triển sang đái tháo đường type 2 thông qua thay đổi lối sống tích cực, theo dõi định kỳ và tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế.