Nội soi mật tụy ngược dòng là gì? Có biến chứng không?

Viêm tuỵ, ung thư tụy, sỏi mật là các bệnh lý về túi mật và tuyến tụy rất phổ biến. Tổ chức Y tế Thế giới đã thống kê cho thấy mỗi năm có khoảng 458.918 ca mắc ung thư tụy, trong số đó có 432.242 ca tử vong trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, năm 2018, ước tính có hơn 1.000 người mắc mới ung thư tuỵ và phần lớn trong số đó đều tử vong (900 ca theo thống kê của GLOBOCAN – Tổ chức Ghi nhận Ung thư toàn cầu).

Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) là gì?

Nội soi mật tụy ngược dòng (viết tắt là ERCP - Endoscopic retrograde cholangiopancreatography) là một thủ thuật chuyên biệt được sử dụng cho mục đích chẩn đoán và điều trị đồng thời các bệnh có liên quan đến hệ thống dẫn mật và ống tuyến tụy.

Có thể nói, thủ thuật y tế tiên tiến ERCP đã cách mạng hóa việc chẩn đoán và điều trị các bệnh ảnh hưởng đến hệ thống mật và ống tụy. ERCP không chỉ nhằm xem xét, đánh giá kỹ hơn tình trạng của các thành phần quan trọng trong hệ thống tiêu hóa mà phương pháp này còn là công cụ hiệu quả giúp thực hiện hai mục đích: Vừa xác định chính xác bệnh lý vừa đưa ra các biện pháp can thiệp trị liệu kịp thời, nhanh chóng và hiệu quả.

Chỉ định thường gặp nhất của việc thực hiện nội soi mật tụy ngược dòng ERCP là nhằm phát hiện cũng như lấy sỏi trong ống mật. Bên cạnh đó, lý do thực hiện ERCP còn bao gồm mục tiêu tìm nguyên nhân gây đau kéo dài ở vùng bụng trên bên phải, xác định nguyên nhân gây viêm tụy cấp cũng như điều trị tình trạng tắc nghẽn ống mật do các khối u như ung thư tuyến tụy và nguyên nhân gây vàng da.

Thông thường, với những trường hợp này, bác sĩ điều trị có thể chỉ định bệnh nhân thực hiện siêu âm bụng hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) đặc biệt (gọi là chụp cộng hưởng từ đường mật (MRCP)) để có được một số thông tin sơ bộ giúp xác định mức độ cần thiết để tiến hành nội soi mật tụy ngược dòng.

ERCP được thực hiện như thế nào?

Bên trên, chúng ta đã tìm hiểu sơ qua về việc thực hiện nội soi mật tụy ngược dòng là gì cũng như mục đích của việc thực hiện nội soi mật tụy ngược dòng để phát hiện và điều trị các vấn đề về ống mật, ống tụy và túi mật ra sao. Có thể nói, việc thăm khám, chẩn đoán, phát hiện cũng như điều trị sớm các bệnh lý về tuyến mật, tụy có ý nghĩa rất quan trọng giúp cứu sống bệnh nhân cũng như giảm chi phí điều trị.

ERCP là một kỹ thuật chuyên biệt đối với nhiều rối loạn ống mật, do đó phương pháp này đòi hỏi phải được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa hoặc bác sĩ phẫu thuật có chuyên môn và nhiều kinh nghiệm được đào tạo bài bản về kỹ thuật này. Do thủ thuật có an thần hoặc gây mê toàn thân nên trước khi tiến hành, bệnh nhân sẽ được bác sĩ gây mê tư vấn về quy trình này.

Sau khi bệnh nhân đã được gây mê, bác sĩ sẽ đưa ống soi đi vào bằng đường miệng, qua thực quản, dạ dày, rồi đến nơi ống mật đổ vào tá tràng (gọi là nhú tá tràng). Ống soi là một ống dài, chất liệu mềm, phía đầu có gắn đèn và camera. Bên trong ống soi có luồn một ống thông bằng nhựa (mỏng) để đi đến đầu ống rồi sau đó đưa vào nhú tá tràng và ống dẫn mật.

Tiếp đó, bác sĩ sẽ tiêm chất cản quang vào ống dẫn mật và tiến hành chụp X-quang. Cách khảo sát ống dẫn mật này rất hiệu quả bởi thông qua đó, các hình ảnh phản ánh tình trạng tắc nghẽn, sỏi mật, khối u, hoặc các bất thường của ống dẫn có thể được phát hiện dễ dàng và nhanh chóng.

Trường hợp có phát hiện bất thường, bác sĩ sẽ cân nhắc thực hiện các kỹ thuật để can thiệp điều trị hoặc giúp cải thiện tình trạng. Chẳng hạn, khi phát hiện có sỏi trong ống mật, bác sĩ có thể nong/ cắt rộng nhú tá tràng để sau đó thông qua dây dẫn lấy sỏi ra khỏi ống dẫn mật. Thông thường, nhú có cơ vòng bác sĩ sẽ dùng dao đốt (có dòng điện) để cắt trong quá trình thủ thuật (gọi là cắt cơ vòng), mục đích để giúp ống dẫn mật được dẫn lưu tốt hơn. Trường hợp ống mật hẹp, để có thể dẫn lưu dịch mật, bác sĩ sẽ đặt một ống nhựa/ kim loại ngắn gọi là giá đỡ (stent) vào chỗ hẹp.

Cần chuẩn bị những gì cho ERCP?

Trước khi làm nội soi mật tụy ngược dòng ERCP, bệnh nhân sẽ được bác sĩ điều trị hướng dẫn kỹ càng để giúp cho quá trình nội soi và điều trị đạt hiệu quả tối ưu. Cụ thể:

• Vài giờ trước thủ thuật, bệnh nhân không nên tiêu thụ bất kỳ loại thức ăn nào (được phép uống một ít nước đến 2 giờ trước thủ thuật).
• Hướng dẫn bệnh nhân ngưng những loại thuốc cần ngưng trước thủ thuật (nếu có).
• Có thể cần dùng kháng sinh khi cần thiết (tùy từng mục đích).

Những biến chứng có thể xảy ra sau khi thực hiện ERCP

Rất nhiều người cảm thấy lo lắng các biến chứng có thể xảy ra sau khi khi được chỉ định thực hiện nội soi mật tụy ngược dòng. Vậy ERCP có gây ra biến chứng nào không?

Theo bác sĩ chuyên khoa, biến chứng thường gặp nhất sau khi thực hiện thủ thuật nội soi mật tụy ngược dòng là tình trạng viêm tụy (xảy ra 5 - 10%), chảy máu (<5%), nhiễm trùng đường mật (<5%), thủng (vỡ thành ruột) (1 - 2%). Bên cạnh đó, việc gây mê trong một số ít trường hợp có khả năng dẫn đến suy giảm chức năng hô hấp và tim mạch. Trường hợp hiếm hoi bệnh nhân còn có thể phải phẫu thuật xử lý biến chứng hoặc nhập viện để điều trị biến chứng trong một thời gian.

Ngoài các biến chứng kể trên thì bệnh nhân có thể năng gặp phải một số biến chứng khác như các phản ứng dị ứng, tổn thương răng do răng bị khiếm khuyết từ trước, chấn thương thanh quản. Các biểu hiện tạm thời như khàn tiếng nhẹ, khó nuốt hoặc đầy hơi khó chịu (do không khí tồn đọng trong dạ dày và ruột sau khi làm thủ thuật) có thể xảy ra sau khi thực hiện ERCP.

Bệnh nhân cần lưu ý, trong vòng 72 giờ sau khi nội soi mật tụy ngược dòng, nếu phát hiện cơ thể có bất kỳ triệu chứng nào trong số các triệu chứng sau đây: Đau bụng nhiều, sốt, đi tiêu ra máu, tiêu phân đen như bã cà phê,… thì cần phải đến bệnh viện ngay lập tức để được kiểm tra và xử lý kịp thời.

Tóm lại, nội soi mật tụy ngược dòng là thủ thuật được sử dụng cho hai mục đích chính là chẩn đoán bệnh liên quan đến ống mật, túi mật, ống tụy và điều trị bao gồm phẫu thuật cắt cơ vòng, đặt stent, lấy sỏi. Mặc dù ERCP là một thủ tục có rủi ro thấp song vẫn có thể xảy ra các biến chứng như viêm tụy, nhiễm trùng, thủng ruột và chảy máu. Vì thế, bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ dẫn của bác sĩ trước, trong và sau quá trình ERCP để quá trình thực hiện và hồi phục được an toàn, khỏe mạnh.