Ở người có các loại tiêu hóa nào? Những vấn đề thường gặp ở hệ tiêu hóa

Hệ tiêu hóa hoạt động tốt là chìa khóa cho sức khỏe toàn diện. Nó giúp cơ thể hấp thu dinh dưỡng từ thức ăn, cung cấp năng lượng cho mọi hoạt động sống. Vậy ở người có các loại tiêu hóa nào? Hãy cùng tìm hiểu để khám phá những bí mật của hệ thống này, nâng cao hiểu biết về cơ thể của chính mình và tìm câu trả lời cho thắc mắc trên nhé.

Tiêu hóa là gì?

Tiêu hóa là một quá trình đầy màu nhiệm, biến đổi thức ăn thành những chất dinh dưỡng. Nhờ quá trình này, con người có thể hấp thu dưỡng chất để phát triển, duy trì năng lượng và sửa chữa các tế bào. Bên cạnh việc cung cấp dinh dưỡng, tiêu hóa còn loại bỏ các chất thải ra khỏi cơ thể.

Hệ tiêu hóa, hay còn gọi là hệ thống tiêu hóa, là một "nhà máy" dài ngoằn ngoèo, bắt đầu từ miệng và kết thúc ở hậu môn. "Nhà máy" này được điều khiển bởi một hệ thống cơ bắp phối hợp nhịp nhàng, cùng với sự hỗ trợ của các tế bào sản sinh enzyme và hormone để phân hủy thức ăn. Ba "công nhân" đắc lực khác trong quá trình tiêu hóa là gan, túi mật và tuyến tụy.

Vậy bạn có thắc mắc ở người có các loại tiêu hóa nào không? Hãy cùng tìm câu trả lời trong phần tiếp theo nhé!

Ở người có các loại tiêu hóa nào?

Ở người bao gồm các loại tiêu hóa cơ năng và hóa học. Đây chính là câu trả lời cho thắc mắc “Ở người có các loại tiêu hóa nào?”. Trong bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về tiêu hóa cơ năng ở người.

Trạm đầu tiên - Miệng

Miệng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong hệ tiêu hóa, là "cánh cửa" mở đầu cho hành trình biến đổi thức ăn thành dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể. Quá trình tiêu hóa kỳ thú này bắt đầu ngay từ khi bạn nhìn thấy hoặc ngửi thấy thức ăn hấp dẫn, kích thích các cơ quan trong cơ thể chuẩn bị sẵn sàng. 

Ngay khi bạn nhìn thấy hoặc ngửi thấy thức ăn ngon, não bộ sẽ gửi tín hiệu đến tuyến nước bọt, kích thích tiết ra nước bọt. Lượng nước bọt tăng lên, giúp làm ẩm khoang miệng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc nhai và nuốt thức ăn. Nước bọt không chỉ đơn thuần là chất bôi trơn, mà còn chứa enzyme amylase, có khả năng phân hủy tinh bột thành đường maltose, bắt đầu quá trình tiêu hóa ngay từ trong miệng. 

Khi bạn đưa thức ăn vào miệng, răng bắt đầu nhiệm vụ nghiền nát thức ăn thành những mảnh nhỏ hơn. Lưỡi linh hoạt di chuyển, giúp thức ăn hòa quyện với nước bọt, tạo thành hỗn hợp nhuyễn mịn. Quá trình nhai không chỉ giúp thức ăn dễ nuốt, mà còn tăng diện tích tiếp xúc với enzyme tiêu hóa, thúc đẩy quá trình phân hủy thức ăn hiệu quả hơn. Hãy ăn chậm nhai kỹ để thúc đẩy quá trình phân hủy thức ăn hiệu quả hơn, giảm gánh nặng cho dạ dày và hệ tiêu hóa.

Trạm thứ hai - Hầu họng và thực quản

Sau khi rời khỏi "cánh cửa mở đầu" - miệng, thức ăn tiếp tục hành trình tiêu hóa của mình qua "trạm thứ 2" - hầu họng và thực quản.

Hầu họng, hay còn gọi là cổ họng, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong hệ tiêu hóa, là "ngã rẽ" dẫn đường cho thức ăn sau khi được nhai và trộn lẫn với nước bọt trong miệng. Tại đây, thức ăn sẽ được phân chia thành hai hướng: Thực quản là nơi khi thức ăn được đưa xuống "con đường vận chuyển" - thực quản để tiếp tục hành trình tiêu hóa; khí quản là nơi không khí được dẫn lưu vào "đôi cánh" - phổi để thực hiện chức năng hô hấp.

Hành động nuốt là một phản xạ phức tạp, vừa mang tính thụ động vừa mang tính chủ động, được điều khiển bởi hệ thống thần kinh. Khi bạn nuốt, lưỡi và vòm miệng (hàm ếch) sẽ phối hợp nhịp nhàng để đẩy thức ăn xuống họng. Đồng thời, nắp thanh quản đóng lại, ngăn chặn thức ăn đi vào khí quản, đảm bảo thức ăn chỉ di chuyển theo "con đường" duy nhất là thực quản.

Sau khi được nuốt, thức ăn sẽ di chuyển qua thực quản với tốc độ khoảng 3 cm/giây. Quá trình này diễn ra hoàn toàn tự động, không cần sự tham gia ý thức của bạn. Nhờ có sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan trong hầu họng và thực quản, thức ăn sẽ được đưa đến dạ dày một cách an toàn và hiệu quả, sẵn sàng cho giai đoạn tiếp theo của quá trình tiêu hóa.

Trước khi bước vào "nhà máy hóa chất" - dạ dày, thức ăn phải vượt qua "cánh cửa" quan trọng - lỗ tâm vị, được bảo vệ bởi "người gác cổng" - cơ thắt thực quản dưới (LES). Lỗ tâm vị là một cơ vòng nằm ở vị trí nối giữa thực quản và dạ dày. Nó đóng vai trò như "cánh cửa" kiểm soát lưu lượng thức ăn đi vào dạ dày. 

Lỗ tâm vị chỉ mở ra khi thức ăn hoặc nước uống di chuyển xuống dạ dày và đóng lại ngay sau đó để ngăn chặn thức ăn trào ngược trở lại thực quản. Cơ thắt thực quản dưới (LES) là một cơ vòng dày nằm ở lỗ tâm vị. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì áp lực cao trong dạ dày, giúp ngăn chặn axit dạ dày trào ngược lên thực quản. 

LES hoạt động như "người gác cổng cẩn thận", chỉ cho phép thức ăn và nước uống đi vào dạ dày khi cần thiết và đóng lại ngay sau đó để bảo vệ thực quản khỏi axit dạ dày. Nếu vì lý do nào đó khiến LES hoạt động không chính xác, bạn có thể bị trào ngược dạ dày thực quản (GERD) - một tình trạng phổ biến gây ra các triệu chứng như ợ nóng, cảm giác nóng rát ở ngực, buồn nôn và khó nuốt.

Trạm thứ ba - Dạ dày và ruột non

Dạ dày, ví như một chiếc "máy xay" hoàn hảo trong hệ tiêu hóa, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc biến đổi thức ăn thành dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể. Dạ dày nằm ở phần trên bên trái khoang bụng, có dạng túi rỗng, co giãn được, có thể chứa đến 2 lít thức ăn. Thành dạ dày được cấu tạo bởi nhiều lớp cơ bắp dày, giúp co bóp mạnh mẽ để nghiền và trộn thức ăn. 

Khi thức ăn đi vào dạ dày, nó sẽ được trộn lẫn với axit dạ dày và các enzyme tiêu hóa do dạ dày tiết ra. Các cơ bắp trong dạ dày co bóp liên tục, tạo ra những "sóng co bóp" mạnh mẽ, giúp nghiền nát thức ăn thành dạng nhỏ hơn và trộn đều với dịch vị. Quá trình này biến thức ăn thành hỗn hợp lỏng sệt.

Sau khi trải qua quá trình nghiền nát tại dạ dày, hỗn hợp thức ăn sẽ được chuyển xuống ruột non. Tại đây dưỡng chất trong thức ăn sẽ được tiêu hóa với sự tham gia của các enzym của tuyến tụy và mật từ gan tiết ra. Nhu động ruột thực hiện chức năng đẩy thức ăn và trộn chúng với các dịch tiêu hóa.

Trạm thứ tư - Đại tràng, trực tràng và hậu môn

Sau khi trải qua hành trình tiêu hóa đầy gian nan tại "nhà máy hóa chất" - ruột non, phần còn lại của thức ăn di chuyển đến "nhà máy xử lý chất thải" - đại tràng (ruột già). Đại tràng có cấu tạo gồm manh tràng, kết tràng lên, kết tràng ngang, kết tràng xuống và đại tràng sigma. Trong đó bộ phận ruột thừa là một dạng túi nhỏ được gắn vào manh tràng. Chức năng của ruột già là xử lý chất thải để quá trình đại tiện trở nên dễ dàng hơn.

Sự co bóp của nhu động ruột sẽ đẩy phân và những chất thải còn sót lại từ quá trình tiêu hóa ở người đi qua ruột già. Phân lỏng là trạng thái đầu tiên, nhưng khi qua đại tràng nước sẽ được hấp thu trở lại nên sẽ trở thành dạng rắn. Đại tràng sigma sẽ lưu trữ phân cho đến khi như động kích thích đủ mạnh để đẩy nó vào trực tràng. Mất khoảng 36 giờ để phân có thể di chuyển qua đại tràng. Và khi lượng chất thải quá nhiều ở kết tràng dưới thì chúng sẽ được đẩy vào trực tràng và bắt đầu quá trình đào thải chúng.

Hậu môn - đây là bộ phận cuối cùng nằm trong hệ tiêu hóa của con người. Cấu tạo của hậu môn gồm hàng hoạt các cơ dọc theo xương chậu hay còn gọi là cơ sàn chậu, cơ thắt hậu môn trong và ngoài. Ở trạng thái bình thường cơ thắt hậu môn bên trong luôn được giữ kín với mục đích không cho sự phóng thích của phân và chất thải ra ngoài. Còn ở trường hợp chúng ta cảm thấy muốn đi đại tiện thì cơ hậu môn bên ngoài sẽ ngăn cản phân và chất thải đến khi chúng ta bắt đầu đi đại tiện.

Những vấn đề thường gặp ở hệ tiêu hóa

Hệ tiêu hóa cũng dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, dẫn đến các vấn đề sức khỏe thường gặp. Dưới đây là một số vấn đề tiêu hóa phổ biến về rối loạn tiêu hóa và một số bệnh lý thường gặp:

• Táo bón: Đây là tình trạng đại tiện khó khăn hoặc không thường xuyên, do phân cứng và khô. Nguyên nhân phổ biến của táo bón bao gồm chế độ ăn uống ít chất xơ, uống không đủ nước, lười vận động, căng thẳng, sử dụng một số loại thuốc.
• Tiêu chảy: Đây là tình trạng đại tiện lỏng hoặc nát hơn bình thường, do nhu động ruột tăng tốc và/hoặc lượng nước trong phân tăng. Tiêu chảy có thể do nhiễm trùng do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng, do ngộ độc thực phẩm, do tác dụng phụ của thuốc, do dị ứng thực phẩm hoặc do các bệnh lý tiêu hóa.
• Đầy hơi: Đây là tình trạng có khí tích tụ trong dạ dày hoặc ruột, gây ra cảm giác khó chịu, chướng bụng. Đầy hơi có thể do nuốt nhiều khí khi ăn uống, do ăn nhanh, do ăn nhiều thức ăn khó tiêu, do táo bón, do trào ngược axit dạ dày thực quản.
• Ợ nóng: Đây là tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác nóng rát ở ngực và cổ họng. Ợ nóng có thể do ăn quá no, ăn đồ cay nóng, béo ngậy, do uống nhiều rượu bia, do nằm ngay sau khi ăn, do béo phì, do mang thai, do loét dạ dày tá tràng, do hẹp môn vị.
• Viêm loét dạ dày tá tràng: Đây là tình trạng lớp niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng bị tổn thương và loét do tác động của axit dạ dày. Viêm loét dạ dày tá tràng có thể do nhiễm vi khuẩn H. pylori, do sử dụng thuốc giảm đau NSAID kéo dài, do stress, do hút thuốc lá, do uống nhiều rượu bia.
• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Đây là tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản thường xuyên và kéo dài, gây ra các triệu chứng như ợ nóng, ợ chua, nghẹn, khàn giọng, ho, viêm họng. GERD có thể do yếu cơ vòng thực quản dưới, do béo phì, do mang thai, do thoát vị hiatal, do sử dụng một số loại thuốc.
• Hội chứng ruột kích thích (IBS): Đây là một rối loạn chức năng của ruột, gây ra các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón, đi đại tiện gấp. IBS có thể do yếu tố di truyền, do stress, do thay đổi chế độ ăn uống, do rối loạn hệ vi sinh đường ruột.
• Bệnh Crohn: Đây là một bệnh viêm ruột tự miễn, có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của hệ tiêu hóa, từ miệng đến hậu môn. Bệnh Crohn gây ra các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, sụt cân, sốt, mệt mỏi.
• Viêm loét đại tràng: Đây là một bệnh viêm ruột tự miễn, gây ra viêm loét ở lớp niêm mạc đại tràng. Viêm loét đại tràng gây ra các triệu chứng như tiêu chảy có máu, đau bụng, đi đại tiện gấp, tenesmus (cảm giác muốn đi đại tiện nhưng không có phân), sụt cân, sốt.
• Ung thư đại trực tràng: Đây là một loại ung thư bắt đầu từ các tế bào ở đại tràng hoặc trực tràng. Ung thư đại trực tràng thường không có triệu chứng ở giai đoạn đầu, nhưng có thể gây ra các triệu chứng như thay đổi thói quen đại tiện, máu trong phân, đau bụng, sụt cân, mệt mỏi.

Qua bài viết trên chắc bạn đã có cho mình câu trả lời ở người có các loại tiêu hóa nào. Bên cạnh đó, bài viết cũng cung cấp những thông tin hữu ích về hệ tiêu hóa đến bạn đọc. Hãy đến gặp bác sĩ khi gặp những dấu hiệu tiêu hóa bất thường nhé.