Phương pháp đánh giá mức độ vàng da sơ sinh và biện pháp phòng ngừa vàng da cho bé

Đánh giá mức độ vàng da sơ sinh trên lâm sàng thường được xác định thông qua chỉ số Bilirubin. Hiện tượng vàng da có thể do phản ứng sinh lý hoặc là dấu hiệu bệnh lý cần được xử trí. Tuy nhiên, dù trường hợp nào thì mức độ vàng da quá nặng có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của bé.

Nguyên nhân gây vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da sơ sinh là một hiện tượng phổ biến, được phân loại thành hai nhóm chính là do nguyên nhân sinh lý và nguyên nhân bệnh lý. Trong đó, vàng da sinh lý là hiện tượng thường gặp ở hầu hết các trẻ sơ sinh, không phải do bất kỳ bệnh lý nào mà là do quá trình sinh lý tự nhiên của cơ thể trẻ. Các nguyên nhân chính gồm:

• Sự phân hủy của hồng cầu: Khi hồng cầu cũ bị phân hủy, Bilirubin được sản sinh. Đây là một quá trình bình thường, tự nhiên của cơ thể.
• Chức năng gan chưa hoàn thiện: Gan của trẻ sơ sinh chưa phát triển hoàn chỉnh, không thể xử lý Bilirubin một cách hiệu quả như gan của người lớn.
• Độ tuổi của trẻ: Vàng da sinh lý thường xuất hiện sau 2 - 3 ngày đầu tiên sau khi sinh và có thể kéo dài cho đến khi gan của trẻ phát triển đủ mạnh để xử lý Bilirubin hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, vàng da do bệnh lý là khi có những vấn đề nghiêm trọng hơn liên quan đến sự tăng sản Bilirubin hoặc giảm khả năng gan thanh lọc Bilirubin. Các nguyên nhân sức khỏe thường gặp gây vàng da bao gồm:

• Viêm gan sơ sinh: Một số virus hoặc vi khuẩn có thể lây nhiễm sang thai nhi, gây viêm gan, làm giảm chức năng gan.
• Ứ mật: Các vấn đề liên quan đến ống mật có thể gây ra sự tắc nghẽn, làm giảm khả năng tiết Bilirubin ra ruột.
• Nhiễm khuẩn huyết sơ sinh: Nhiễm khuẩn nặng dễ gây tổn thương gan, đồng thời tăng sản xuất Bilirubin.
• Các bệnh lý khác: Như bệnh tim mạch, thận hoặc các vấn đề di truyền liên quan đến chức năng gan hay sự chuyển hóa Bilirubin.

Để chẩn đoán chính xác để điều trị hiệu quả, bác sĩ thường cần xác định nguyên nhân cụ thể gây ra vàng da ở trẻ sơ sinh thông qua các xét nghiệm huyết thanh kết hợp theo dõi tình trạng sức khỏe của trẻ. Việc phát hiện sớm giúp điều trị kịp thời, từ đó giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng và bảo vệ sức khỏe của trẻ.

Các mức độ vàng da sơ sinh

Vàng da ở trẻ sơ sinh là một hiện tượng phổ biến, xuất hiện do quá trình phân hủy Bilirubin trong cơ thể chưa hoàn thiện. Trong đó, mức độ vàng da sơ sinh thường được đánh gái trên lâm sàng thông qua chỉ số Bilirubin, cụ thể:

• Bilirubin toàn phần: Là tổng hợp của Bilirubin trực tiếp và Bilirubin gián tiếp trong máu. Mức độ bình thường dưới 10 mg/dL hoặc 171 μmol/L ở trẻ sơ sinh hoặc từ 0,3 - 1,2 mg/dL hoặc 5,1 - 20,5 μmol/L ở trẻ từ 1 tháng tuổi trở lên.
• Bilirubin trực tiếp: Là Bilirubin đã được gan chuyển hóa và bài tiết ra mật. Nồng độ bình thường từ 0 - 0,4 mg/dL hoặc 0 - 7 μmol/L.
• Bilirubin gián tiếp: Là Bilirubin chưa được gan chuyển hóa, thường gắn vào albumin trong máu. Nồng độ bình thường từ 0,1 - 1,0 mg/dL hoặc 1 - 17 μmol/L.
• Tỷ lệ Bilirubin trực tiếp/Bilirubin toàn phần: Là tỷ lệ giữa Bilirubin trực tiếp và Bilirubin toàn phần. Chỉ số này thường dưới 20%.

Chỉ số Bilirubin trong máu của trẻ sơ sinh thường cao vào những ngày đầu sau khi sinh do sự phân hủy nhanh chóng của hồng cầu chưa hoàn thiện cùng chức năng gan chưa phát triển đủ. Mức độ vàng da sẽ thể hiện rõ qua mức độ Bilirubin toàn phần, đặc biệt là Bilirubin gián tiếp, do đó các xét nghiệm máu thường được sử dụng để đánh giá mức độ vàng da sơ sinh.

Dựa trên mức độ Bilirubin và tình trạng sức khỏe của trẻ, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, bao gồm:

• Theo dõi, giám sát: Đối với các trường hợp vàng da sinh lý, bé không cần điều trị đặc biệt mà chỉ cần theo dõi chặt chẽ.
• Điều trị bằng ánh sáng: Đối với các trường hợp vàng da nặng, ánh sáng xanh là phương pháp thường được sử dụng để giúp gan thải Bilirubin nhanh hơn.
• Chăm sóc dinh dưỡng hỗ trợ: Đảm bảo trẻ được bú sữa đủ, thường xuyên để tăng cường chức năng gan và giảm Bilirubin.

Việc điều trị kịp thời và hiệu quả là yếu tố quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng do vàng da ở trẻ sơ sinh.

Biến chứng vàng da bệnh lý ở trẻ

Vàng da ở trẻ sơ sinh là một vấn đề thường gặp nhưng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là khi nồng độ Bilirubin trong máu tăng cao. Một số biến chứng khi mức độ vàng da sơ sinh ở ngưỡng cao bao gồm:

• Viêm não cấp tính: Bilirubin lắng đọng trong não có thể gây viêm não cấp tính, dẫn đến các triệu chứng như sốt cao, co giật, suy giảm tình trạng tỉnh táo ở trẻ.
• Bại não: Tình trạng nhiễm độc thần kinh này nghiêm trọng hơn, có thể gây ra tổn thương nặng đến não bộ, ảnh hưởng đến chức năng vận động và nhận thức của trẻ.
• Vàng da nhân não: Đây là biến chứng hiếm gặp nhưng rất nghiêm trọng của vàng da ở trẻ sơ sinh. Điều này xảy ra khi Bilirubin lắng đọng trong nhân và hạch đáy của thân não, tấn công vào hàng rào máu não gây tổn thương vô cùng nặng đến hệ thần kinh trung ương, có thể dẫn đến bất thường về chức năng não, thậm chí gây tử vong.

Biện pháp ngăn ngừa vàng da sơ sinh tiến triển

Vàng da sơ sinh là một vấn đề thường gặp ở trẻ nhỏ nhưng có thể được ngăn ngừa hiệu quả thông qua các biện pháp đơn giản khi cha mẹ hiểu biết về nguyên nhân gây vàng da. Dưới đây là các biện pháp chính để phòng ngừa tình trạng này, bao gồm:

• Bú mẹ: Đây là phương pháp tốt nhất để ngăn ngừa cũng như hỗ trợ điều trị giúp giảm mức độ vàng da sơ sinh. Sữa mẹ giàu chất lượng, dễ tiêu hóa, giúp cơ thể trẻ đào thải Bilirubin nhanh hơn. Mẹ nên cho trẻ bú từ 8 - 12 lần mỗi ngày để đảm bảo cung cấp đủ lượng sữa cần thiết.
• Sữa công thức: Trong trường hợp không thể cho trẻ bú mẹ, sữa công thức là lựa chọn thay thế. Mẹ cần cho trẻ bú khoảng 30 - 60 ml sữa công thức mỗi 2 - 3 giờ trong tuần đầu tiên để đảm bảo trẻ được cung cấp đủ dinh dưỡng, không bị mất nước.
• Xét nghiệm nhóm máu trước khi mang thai: Mẹ nên xét nghiệm nhóm máu để đánh giá nguy cơ bé bị vàng da sơ sinh do không tương thích nhóm máu.
• Xét nghiệm máu cho bé sau khi sinh: Bé sẽ được xét nghiệm nhóm máu ngay sau khi sinh để xác định nếu có tương thích với mẹ. Nếu không tương thích, Bilirubin từ mẹ có thể lưu lại trong cơ thể bé gây ra vàng da.

Thông qua bài viết trên, Nhà thuốc Long Châu xin gửi tới quý độc giả thông tin về phương pháp đánh giá mức độ vàng da sơ sinh. Mong cha mẹ đã có được kiến thức hữu ích về tình trạng này, từ đó đảm bảo em bé luôn khỏe mạnh.