Rối loạn giải thể nhân cách (Derealization)

Rối loạn giải thể nhân cách hay còn gọi là tri giác sai sự thật, đây là một dạng rối loạn phân ly bao gồm cả cảm giác tách rời khỏi cơ thể hoặc quá trình tinh thần của người bệnh kéo dài dai dẳng, phổ biến nhất là cảm giác trở thành người quan sát, đứng ngoài cuộc sống của một người (giải thể nhân cách) hoặc tách rời khỏi môi trường xung quanh (phi thực tế hóa). Để hiểu rõ hơn về tình trạng này, mời bạn tham khảo bài viết sau.

Thế nào là rối loạn giải thể nhân cách (Derealization)?

Thuật ngữ rối loạn giải thể nhân cách dùng để chỉ những đặc trưng bởi khoảng thời gian có cảm giác ngắt kết nối hoặc tách rời khỏi cơ thể, suy nghĩ của bản thân.

Tình trạng hội chứng rối loạn giải thể nhân cách hay Derealization thường được mô tả là một cảm giác người bệnh đang quan sát chính bản thân mình từ bên ngoài cơ thể hoặc được hình dung như một giấc mơ. Những người bị rối loạn giải thể nhân cách thường không bị mất kết nối hoàn toàn với thực tế, họ vẫn có thể nhận ra mọi thứ không bình thường và những điều mà bản thân gặp phải.

Một giai đoạn mà rối loạn giải thể nhân cách xuất hiện có độ dài từ vài phút hoặc thậm chí vài năm. Rối loạn giải thể nhân cách có thể là triệu chứng của các chứng rối loạn khác hoặc là một bệnh riêng biệt. Một số rối loạn khác có liên quan đến rối loạn giải thể nhân cách là lạm dụng chất gây nghiện, rối loạn nhân cách nhất định, co giật và các bệnh khác về não bộ.

Rối loạn giải thể nhân cách là một dạng rối loạn thuộc nhóm rối loạn phân ly. Rối loạn phân ly là bệnh lý tâm thần có liên quan mật thiết đến sự suy nhược cơ thể hoặc trì trệ của bộ nhớ, ý thức, sự chú ý hoặc nhận dạng, nhận thức.

Một khi một trong những chức năng này gặp vấn đề, các triệu chứng có thể xuất hiện và gây ra khó khăn trong việc hoạt động bình thường của một người, điển hình như công việc, cuộc sống, các hoạt động xã hội hoặc các mối quan hệ xung quanh.

Triệu chứng khi bị rối loạn giải thể nhân cách

Bệnh nhân bị rối loạn giải thể nhân cách có thể xuất hiện một số triệu chứng điển hình như:

• Cảm giác chính bản thân mình là người quan sát từ bên ngoài các cảm xúc, suy nghĩ và hành động của cơ thể, ví dụ như bạn cảm giác mình đang trôi nổi trong không khí bên ngoài cơ thể của chính mình.
• Có cảm giác như có một người máy hoặc bản thân người bệnh không kiểm soát được lời nói, hành động của chính mình.
• Cảm giác cơ thể, chây tay của mình đang vặn vẹo, méo mó, to ra hoặc co nhỏ lại. Một số trường hợp người bệnh còn có thể cảm thấy đầu mình bọc bằng bông.
• Cảm giác các giác quan và các phản ứng của người bệnh với thế giới xung quanh bị tê liệt về cả cảm xúc lẫn hành động thân thể.
• Người bệnh có cảm giác những kỉ niệm hoặc cảm xúc không phải của riêng bạn.

Những triệu chứng trên đây ở người bị rối loạn giải thể nhân cách có thể xuất hiện thoáng qua hoặc biểu hiện của loại giải thể phổ biến thì bạn chưa cần đến gặp bác sĩ.

Tuy nhiên nếu những triệu chứng này kéo dài, lặp lại với tần suất ngày một nhiều và mỗi quá trình rối loạn giải thể lâu hơn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và công việc hàng ngày của bạn, tốt hơn hết bạn nên đến gặp bác sĩ hoặc nếu nhận dạng được những biểu hiện sau, bạn cũng nên tìm gặp bác sĩ sớm, cụ thể là:

• Bệnh làm phiền và gây rối loạn cảm xúc của bạn.
• Bệnh không tự hết hoặc trở lại với tần suất cao hơn, thời gian lâu hơn.
• Triệu chứng của rối loạn giải thể nhân cách ảnh hưởng nhiều đến công việc, cuộc sống và các hoạt động hàng ngày của chính bạn.

Nguyên nhân gây rối loạn giải thể nhân cách

Đến nay, nguyên nhân và các thể phổ biến của rối loạn giải thể nhân cách vẫn chưa được xác định rõ ràng. Một số người dễ bị tổn thương hoặc có trải nghiệm xấu, biến cố lớn trong quá khứ cũng dễ dẫn đến rối loạn giải thể nhân cách hơn người bình thường.

Một số chuyên gia còn nhận định di truyền cũng là yếu tố khá quan trọng trong các nguyên nhân dẫn đến rối loạn giải thể nhân cách. Với người thường xuyên căng thẳng, mệt mỏi hoặc sợ hãi quá mức trong thời gian dài cũng có thể xuất hiện biểu hiện của rối loạn giải thể nhân cách. Các chấn thương tâm lý ở trẻ em hoặc sự kiện gây căng thẳng tinh thần, chấn thương tâm lý nặng nề cũng cho thấy khả năng cao mắc bệnh.

Tình trạng rối loạn giải thể nhân cách là một trong những triệu chứng khá hiếm gặp trong số các chứng rối loạn tâm thần. Bệnh hay xuất hiện sau khi bệnh nhân trải qua tình huống nguy hiểm, bị tấn công hoặc mắc bệnh hiểm nghèo.

Phương pháp điều trị rối loạn giải thể nhân cách

Khi nghi ngờ có dấu hiệu bị rối loạn giải thể nhân cách, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám, thực hiện các kiểm tra tâm lý để xác định mức độ của từng trường hợp bệnh nhân, từ đó có phương án chữa trị thích hợp nhất. Dưới đây là một số phương án điều trị và hỗ trợ điều trị rối loạn giải thể nhân cách phổ biến hiện nay.

Trị liệu tâm lý: Đối với phương án này, bác sĩ sẽ tư vấn, trò chuyện với người bệnh để kiểm soát phần nào triệu chứng cũng như giảm nhẹ biểu hiện của bệnh. 2 hình thức trị liệu tâm lý thường dùng nhất là liệu pháp hành vi nhận thức và liệu pháp tâm động.

Phương án điều trị tâm lý sẽ giúp bệnh nhân rối loạn giải thể nhân cách có thể hiểu được tại sao mình mắc bệnh, học được các kĩ thuật xao nhãng, làm giảm triệu chứng và gắn kết với thế giới xung quanh hơn, giải quyết được các cảm xúc liên quan đến tổn thương, chấn thương tâm lý trước đó,…

Thuốc điều trị: Không có loại thuốc nào đặc trị rối loạn giải thể nhân cách nhưng một số loại thuốc vẫn thường dùng cho bệnh nhân rối loạn giải thể nhân cách có tác dụng chính là giảm triệu chứng, kiểm soát triệu chứng bệnh và điều trị trầm cảm, lo âu liên quan đến bệnh lý này.

Chế độ sinh hoạt hỗ trợ điều trị: Bên cạnh 2 phương án chính, bác sĩ còn đưa ra một số lưu ý trong chế độ sinh hoạt của người bệnh nhằm hỗ trợ việc điều trị có hiệu quả tốt, nhanh chóng hơn. Bệnh nhân có thể kiểm soát bệnh tốt hơn khi thực hiện đúng kế hoạch điều trị của bác sĩ, tìm hiểu và nắm rõ thông tin, triệu chứng bệnh và cố gắng kết nối, giao tiếp nhiều hơn với mọi người xung quanh.

Nhìn chung, rối loạn giải thể nhân cách không phải chứng rối loạn quá phổ biến nhưng một khi mắc phải, bệnh nhân cần rất nhiều sự cố gắng, kiên trì để có thể kiểm soát bệnh. Nếu nghi ngờ bản thân, người thân hoặc bạn bè có triệu chứng bị rối loạn giải thể nhân cách, tốt nhất hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn chẩn đoán và chữa trị.

Xem thêm: Cân bằng “ngân sách” của cơ thể (Body budget)