Suy thận có di truyền không? Cách phòng ngừa bệnh hiệu quả

Suy thận là một căn bệnh nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chức năng của thận trong việc loại bỏ chất thải và cân bằng nước trong cơ thể. Nhiều người lo lắng liệu suy thận có di truyền không và làm thế nào để phòng ngừa hiệu quả. Trong bài viết này, chúng ta sẽ phân tích các yếu tố di truyền liên quan đến suy thận cũng như những biện pháp phòng ngừa cần thiết để giữ cho thận luôn khỏe mạnh.

Giải đáp suy thận có di truyền không?

Suy thận xảy ra khi chức năng lọc máu và chất thải của thận không hiệu quả khiến lượng chất thải tích tụ trong cơ thể và gây ra những biến chứng nguy hiểm. Nhiều người thắc mắc suy thận có di truyền không thì câu trả lời suy thận bản chất không phải là bệnh di truyền trực tiếp.

Suy thận do nhiều nguyên nhân khác nhau như tiểu đường, tăng huyết áp, viêm cầu thận, sỏi thận, lạm dụng thuốc… Trên thực tế, đa phần các trường hợp suy thận xảy ra do tác động của yếu tố môi trường, lối sống và bệnh lý mắc phải hơn là yếu tố di truyền. Tuy nhiên, khả năng di truyền của CKD nói chung được ước tính khá cao, dao động từ 30 - 75% dựa trên các nghiên cứu GWAS.

Như vậy, để giải đáp cho câu hỏi suy thận có di truyền không có thể kết luận suy thận phải là bệnh di truyền trực tiếp, nhưng có thể là kết quả cuối cùng của nhiều bệnh thận di truyền hoặc bệnh lý mạn tính có yếu tố di truyền. Lưu ý yếu tố di truyền chỉ đóng vai trò nhất định, còn lại đa số là do tác nhân môi trường và lối sống.

Những bệnh lý di truyền nào có thể dẫn đến suy thận?

Có nhiều bệnh di truyền có thể dẫn đến bệnh thận hoặc suy thận như bệnh thận đa nang, bệnh Fabry, hội chứng Alport… Dưới đây là một số bệnh lý di truyền có thể dẫn đến suy thận cần lưu ý:

Bệnh thận đa nang (PKD)

Bệnh thận đa nang là một trong những rối loạn di truyền phổ biến nhất ảnh hưởng đến thận. Bệnh đặc trưng bởi sự phát triển của nhiều nang chứa dịch trong thận, theo thời gian có thể làm suy giảm chức năng thận. Có hai dạng chính của PKD:

• PKD trội nhiễm sắc thể thường: Đây là dạng phổ biến hơn, thường có biểu hiện khi đã trưởng thành. U nang có thể dẫn đến phì đại thận, tăng huyết áp và cuối cùng là suy thận ở tuổi trung niên hoặc muộn hơn.
• Bệnh PKD lặn nhiễm sắc thể thường: Một dạng bệnh hiếm gặp và nghiêm trọng hơn, bệnh thường được chẩn đoán ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ. Bệnh này dễ dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về thận và gan.

Hội chứng Alport

Hội chứng Alport là một rối loạn di truyền chủ yếu ảnh hưởng đến thận, thính giác và mắt. Nguyên nhân là do đột biến gen mã hóa collagen loại IV, một thành phần quan trọng của hàng rào lọc thận. Bệnh ảnh hưởng đến cầu thận, cơ quan chịu trách nhiệm lọc máu trong thận. Bệnh nhân mắc hội chứng Alport thường bị tiểu ra máu, protein niệu, suy thận tiến triển và trong một số trường hợp sẽ bị mất thính lực và bất thường về mắt.
Bệnh Fabry

Bệnh Fabry là một rối loạn di truyền hiếm gặp do đột biến ở gen GLA, gen mã hóa cho một loại enzyme gọi là alpha-galactosidase A. Sự thiếu hụt enzyme này dẫn đến sự tích tụ của một loại lipid gọi là globotriaosylceramide (Gb3) trong nhiều mô khác nhau, bao gồm cả thận. Sự tích tụ Gb3 trong thận có thể dẫn đến tổn thương thận tiến triển, protein niệu, phì đại thận và suy thận.

Hội chứng thận hư bẩm sinh

Hội chứng này là kết quả của đột biến ở các gen như NPHS1, NPHS2 hoặc WT1, ảnh hưởng đến tính toàn vẹn về cấu trúc của cầu thận. Nó dẫn đến tình trạng protein niệu nghiêm trọng, phù nề và suy thận tiến triển, người bệnh thường phải ghép thận khi còn trẻ.

Hội chứng Bartter và hội chứng Gitelman

Đây là những rối loạn hiếm gặp do đột biến vận chuyển trong ống thận gây ảnh hưởng đến quá trình tái hấp thu chất điện giải. Theo thời gian, những tình trạng này có thể dẫn đến suy thận mặc dù rất hiếm khi xảy ra.

• Hội chứng Bartter: Gây hạ kali máu, kiềm chuyển hóa và đôi khi gây sẹo thận.
• Hội chứng Gitelman: Các triệu chứng nhẹ hơn như thiếu magie và kali, và kiềm chuyển hóa.

Cách phòng ngừa bệnh suy thận hiệu quả

Suy thận thường tiến triển trong thầm lặng, vì vậy để bảo vệ bản thân, mọi người nên phòng ngừa căn bệnh này từ sớm. Dưới đây là 7 nguyên tắc vàng giúp bạn phòng bệnh hiệu quả:

• Khám sức khỏe định kỳ: Hãy kiểm tra sức khỏe thận thường xuyên, đặc biệt nếu bạn nằm trong nhóm nguy cơ như tiểu đường, tăng huyết áp, béo phì hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh thận.
• Kiểm soát huyết áp: Huyết áp cao là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương thận. Điều chỉnh lối sống như giảm muối, rượu bia, tập thể dục, duy trì cân nặng lành mạnh và dùng thuốc theo hướng dẫn giúp duy trì huyết áp ổn định.
• Quản lý tốt đường huyết: Đường huyết cao kéo dài có thể gây tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận. Người mắc tiểu đường cần kiểm soát tốt đường huyết qua chế độ ăn, tập luyện và uống thuốc, điều này sẽ giúp giảm nguy cơ suy thận.
• Ăn uống lành mạnh: Thực hiện chế độ ăn theo mô hình Địa Trung Hải hoặc DASH với nhiều rau củ, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, cá, thịt trắng và ít chất béo, đường, muối, thịt đỏ. Cắt giảm thực phẩm chế biến, tăng cường thực phẩm tươi sống và ít natri.
• Tăng cường vận động: Hoạt động thể lực thường xuyên giúp kiểm soát cân nặng, ổn định huyết áp, phòng ngừa tiểu đường, tất cả đều làm giảm nguy cơ mắc bệnh thận.
• Ngừng hút thuốc lá: Hút thuốc làm hỏng các mạch máu trong thận, giảm lưu thông máu và tăng nguy cơ tổn thương thận. Dừng hút thuốc không những tốt cho thận mà còn bảo vệ tim mạch và các cơ quan khác trong cơ thể.
• Hạn chế lạm dụng thuốc giảm đau nhóm NSAID: Sử dụng lâu dài các thuốc giảm đau không steroid (NSAID) như ibuprofen có thể làm tổn thương thận. Chỉ dùng thuốc giảm đau khi thật sự cần thiết và theo chỉ định của bác sĩ.

Trên đây là giải đáp chi tiết về vấn đề suy thận có di truyền không. Mặc dù một số bệnh lý thận mang tính di truyền và có thể dẫn đến suy thận, bản thân suy thận nói chung không phải là bệnh di truyền trực tiếp. Vì vậy, việc duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tăng huyết áp, tiểu đường và đi khám sức khỏe định kỳ vẫn là giải pháp hàng đầu giúp phòng ngừa suy thận hiệu quả và bảo vệ chức năng thận lâu dài.