Ngộ độc Cyanide: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Cyanide được nhà hóa học nổi tiếng Karl Scheele tìm ra vào năm 1782 nhưng chính nó lại gây ra cái chết của ông. Cyanide hay còn được biết đến với cái tên Xyanua, là ion của Acid Cyanhydric. Đây là một hóa chất kịch độc, áp dụng nhiều trong công nghiệp khai khoáng, y học, hóa chất trừ sâu,... và có nhiều trong khói của các đám cháy. Cyanide gây ngộ độc bằng cách ức chế mạnh hô hấp tế bào, một liều rất nhỏ Cyanide cũng có thể gây tử vong. Vậy nguyên nhân ngộ độc Cyanide là do đâu và các triệu chứng nhận biết là gì?

Cyanide là gì và có ở đâu?

Cyanide là hóa chất thường dùng trong công nghiệp nhưng ít ai biết được rằng nó cũng xuất hiện trong các loại thực phẩm người dân thường sử dụng như măng hay sắn. Ngộ độc Cyanide từ ăn măng và sắn thường xảy ra do cách chế biến không đúng. Ngoài ra chất độc Cyanide thường có ở các bãi khai thác vàng (vì là một nguyên liệu sử dụng để chiết tách vàng), trong xưởng nhuộm, in, trong sơn móng tay và cả trong khí từ đám cháy.

Vì có thể tồn tại ở nhiều dạng khác nhau nên việc hiểu biết về nguyên nhân và các triệu chứng của ngộ độc Cyanide là rất cần thiết. Cyanide có thể tồn tại dưới nhiều hình thức:

• Thể rắn: Trong thực phẩm, cây trồng như hạnh nhân đắng, hạt mơ, củ sắn (nhất là sắn trồng ở đất mới khai hoang), măng tre nứa, thuốc lá,...
• Thể lỏng: Nguồn thải chính của Cyanide vào trong nước là từ quá trình khai thác mỏ, công nghiệp hóa chất hữu cơ, công nghiệp chế biến thép.
• Thể khí: Khói nhựa cháy, khí Hydro Cyanua không màu nhưng có vị đắng như quả hạnh nhân, chỉ cần hít khoảng 0,2% khí này bạn có thể tử vong trong vòng 1 phút.

Nguyên nhân và triệu chứng ngộ độc Cyanide

Ngộ độc Cyanide có thể do tai nạn, vô tình ăn trúng sắn, măng tươi, hạt mơ có chứa hoạt chất. Hay ngộ độc trong quá trình lao động, sản xuất như khai khoáng, mạ kim loại, sơn móng tay,... Ngoài ra, ngộ độc Cyanide cũng có thể xuất hiện do hít phải khói từ các vụ cháy, cố ý tự tử hoặc bị đầu độc. Nguyên nhân chính gây tử vong nhanh của ngộ độc Cyanide được ghi nhận thường do suy hô hấp hay co giật vì chất độc này ức chế sự trao đổi của tế bào, khiến O2 và CO2 không thể trao đổi như bình thường.

Triệu chứng của bệnh nhân bị ngộ độc Cyanide phụ thuộc nhiều vào mức độ Cyanide đã tiếp xúc:

• Nhẹ: Cảm giác nóng lưỡi, họng, đau đầu, chóng mặt, kích thích, đau bụng, buồn nôn, thở nhanh.
• Nặng hơn: Rối loạn ý thức như kích thích, lơ mơ, hôn mê, ngừng thở, tụt huyết áp, co giật. Các triệu chứng xuất hiện nhanh từ vài phút đến 1 - 2 giờ sau ăn phải thực phẩm chứa lượng lớn Cyanide hoặc tiếp xúc.
• Trong ngộ độc nặng: Các triệu chứng đau ngực, mạch chậm, tụt huyết áp xuất hiện rất nhanh. Thậm chí không có triệu chứng ban đầu nhưng người bệnh lại đột ngột khó thở, hôn mê nhanh, co giật, rối loạn huyết động, nhiễm trùng huyết và tử vong sau ăn vài phút.

Bên cạnh đó, ngộ độc mãn tính Cyanide có khả năng ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản, nhiều trường hợp được ghi nhận giảm tỷ lệ sinh con, tăng tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh, suy chức năng tuyến giáp ở những trẻ có cha mẹ bị ngộ độc Cyanide mạn tính.

Phòng ngừa ngộ độc Cyanide

Để tránh bị ngộ độc Cyanide, bạn cần nhận biết rõ các nguồn có thể tiếp xúc với chất này và hạn chế bằng các biện pháp:

• Măng tươi chứa hàm lượng Cyanide rất cao, dễ gây ngộ độc măng, khoảng 230mg trong 1kg măng củ, vì vậy cần phải rửa và luộc kĩ trước khi ăn.
• Sắn chứa nhiều Cyanide trong cả vỏ và thịt sắn, để tránh bị ngộ độc cách tốt nhất là lột vỏ và ngâm nước nhiều giờ trước khi luộc. Ngoài ra nên mở nắp nồi khi luộc để độc tố bay đi giảm đáng kể.
• Hạn chế tiếp xúc với các nguồn gốc khác chứa Cyanide như chất dùng để tẩy sạch móng tay, móng chân, trong thuốc lá, trong khói của các đám cháy.
• Công nhân cần tuân thủ đúng quy trình, đảm bảo an toàn trong sản xuất hoặc phòng thí nghiệm, tránh để rò rỉ Cyanide ra ngoài môi trường.

Vì là một chất kịch độc có thể gây tử vong trong thời gian ngắn, nếu phát hiện ra người bị ngộ độc Cyanide, bạn cần nhanh chóng đưa họ đến cơ sở y tế để được giải độc kịp thời. Nếu đến sớm trong vòng 1 giờ, bệnh nhân sẽ được rửa dạ dày để tăng thải độc. Sau khi vào viện, ngộ độc Cyanide được điều trị như sau:

• Ngộ độc nhẹ: Cho bệnh nhân thở oxy, theo dõi sát và điều trị các triệu chứng.
• Ngộ độc trung bình: Cho bệnh nhân thở oxy liều cao, sử dụng thuốc giải độc để chuyên hóa và trung hòa Cyanide như Amylnitrit, muối Thiosulfat,...
• Ngộ độc nặng: Cho bệnh nhân thở oxy liều cao, sử dụng phối hợp thuốc giải độc Amylnitrit với Hydroxocobalamin hoặc muối Nitrite hay muối Thiosulfat cùng với Dicobalt Edetate.

Cyanide được biết đến như một chất kịch độc cướp đi sinh mạng rất nhiều người lại có mặt đa dạng hình thức trong cuộc sống, bạn cần trang bị cho mình những kiến thức cần thiết để phòng ngừa hay kịp thời xử trí nếu không may tiếp xúc và bị ngộ độc Cyanide. Dù ngộ độc ở dạng cấp tính hay mạn tính từ từ cũng đều sẽ để lại những ảnh hưởng nghiêm trọng với sức khỏe của chúng ta. 

Xem thêm:

• Ngộ độc thực phẩm có nguy hiểm không?
• Thực phẩm gây ngộ độc thường gặp là gì?
• Ngộ độc strychnin: Cách chẩn đoán và điều trị