Tai biến sau tiêm chủng: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử trí

Tiêm chủng là một biện pháp giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng hiệu quả trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Tuy nhiên, tiêm chủng có thể gây ra một số tác dụng phụ sau tiêm, từ đó có thể dẫn đến tai biến sau tiêm chủng ở một vài trường hợp hiếm gặp. Trong bài viết hôm nay, Nhà thuốc Long Châu sẽ chia sẻ với bạn đọc về nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử trí khi xảy ra tai biến sau tiêm chủng.

Lợi ích của tiêm chủng

Tiêm chủng là quá trình đưa một mầm bệnh đã được làm giảm độc lực hoặc chết vào cơ thể thông qua một mũi tiêm để kích thích hệ miễn dịch sản sinh ra kháng thể. Mục đích của tiêm chủng là bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như viêm gan B, sởi, bạch hầu, ho gà, rubella hay COVID-19…

Nhờ vào việc tiêm chủng, nhiều căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm đã được kiểm soát và gần như bị loại trừ khỏi cộng đồng, từ đó giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong. Điều này không chỉ bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch yếu như trẻ em, người già và bệnh nhân có bệnh lý nền. Tuy nhiên, sau tiêm chủng có thể xảy ra một số biến chứng. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến tai biến sau tiêm chủng?

Nguyên nhân gây tai biến sau tiêm chủng là gì?

Tai biến sau tiêm chủng là các phản ứng bất lợi xảy ra sau khi tiêm vắc xin. Những phản ứng này có thể nhẹ, chẳng hạn như sốt hoặc sưng tại chỗ tiêm. Tuy nhiên, cũng có thể là những phản ứng nghiêm trọng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của đối tượng tiêm chủng.

Mặc dù tai biến nặng sau tiêm chủng là hiếm gặp, tuy nhiên khi xảy ra thì các phản ứng này có thể gây hoang mang và lo lắng cho mọi người. Theo các chuyên gia y tế, những tai biến sau tiêm chủng có thể do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với vắc xin, dị ứng với thành phần của vắc xin hoặc do kỹ thuật tiêm không đúng cách. Cụ thể như sau:

Phản ứng tự nhiên của cơ thể

Khi vắc xin được tiêm vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ nhận diện và phản ứng với các mầm bệnh đã được làm yếu hoặc chết trong vắc xin. Quá trình này giúp cơ thể sinh ra kháng thể để chống lại bệnh trong tương lai. Tuy nhiên, quá trình này có thể gây ra các phản ứng nhẹ như sưng, đỏ tại chỗ vị trí tiêm, sốt hoặc mệt mỏi.

Những phản ứng này thường không kéo dài lâu và sẽ tự khỏi sau vài ngày. Đây là những dấu hiệu cho thấy cơ thể đang tạo ra kháng thể để phòng ngừa bệnh.

Phản ứng dị ứng

Dị ứng với một số thành phần trong vắc xin là một nguyên nhân khác gây ra tai biến. Một số vắc xin có thể chứa những thành phần như gelatin, kháng sinh hoặc protein từ trứng gà - những yếu tố có thể gây dị ứng cho một số người. Dị ứng có thể gây ra các triệu chứng như phát ban, khó thở hoặc thậm chí sốc phản vệ. Sốc phản vệ là một tình trạng nguy hiểm và cần được cấp cứu kịp thời.

Yếu tố cơ địa

Một số người có cơ địa đặc biệt, dễ bị phản ứng mạnh với vắc xin. Những người này có thể gặp phải các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn so với đa số những người khác. Những yếu tố như tiền sử dị ứng, tình trạng sức khỏe yếu hoặc hệ miễn dịch bị suy yếu có thể làm tăng nguy cơ gặp phải tai biến sau tiêm chủng.

Kỹ thuật tiêm không đúng cách

Một yếu tố khác có thể gây tai biến là kỹ thuật tiêm không đúng. Nếu tiêm vắc xin không đúng vị trí hoặc không đảm bảo vệ sinh, có thể dẫn đến viêm nhiễm hoặc các biến chứng khác. Điều này càng cho thấy tầm quan trọng của việc tiêm chủng tại các cơ sở y tế uy tín, nơi có đội ngũ y bác sĩ được đào tạo chuyên nghiệp.

Lỗi trong quy trình sản xuất hoặc bảo quản vắc xin

Đôi khi, tai biến sau tiêm chủng có thể xảy ra do lỗi trong quy trình sản xuất hoặc bảo quản vắc xin. Chẳng hạn như, nếu vắc xin bị nhiễm khuẩn trong quá trình sản xuất hoặc vắc xin không được bảo quản đúng nhiệt độ tiêu chuẩn, điều này có thể gây ra các phản ứng nghiêm trọng sau khi vắc xin được tiêm vào cơ thể. Từ đó cho thấy tầm quan trọng của việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình sản xuất, vận chuyển cũng như bảo quản vắc xin.

Các dấu hiệu của tai biến sau tiêm chủng

Tùy vào loại vắc xin và cơ địa của mỗi người, tai biến sau tiêm chủng có thể có các biểu hiện khác nhau, bao gồm:

Phản ứng nhẹ:

• Sưng, đỏ hoặc đau tại chỗ tiêm: Đây là phản ứng phổ biến và hoàn toàn bình thường sau khi tiêm. Các triệu chứng này thường sẽ tự khỏi sau vài ngày.
• Sốt nhẹ: Một số người có thể bị sốt trong vòng 24 - 48 giờ sau khi tiêm vắc xin. Đây là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang đáp ứng với vắc xin và thường không nguy hiểm.
• Mệt mỏi, nhức đầu hoặc đau cơ: Các triệu chứng này có thể xuất hiện và kéo dài trong vài ngày sau tiêm.

Phản ứng nghiêm trọng:

• Sốc phản vệ: Đây là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể xảy ra trong vòng vài phút đến vài giờ sau tiêm chủng. Các triệu chứng của sốc phản vệ bao gồm khó thở, sưng mặt, miệng, họng, mạch nhanh hoặc yếu và mất ý thức.
• Phát ban hoặc nổi mẩn đỏ: Một số người có thể xuất hiện phát ban hoặc nổi mẩn đỏ do dị ứng với thành phần trong vắc xin.
• Đau ngực, khó thở hoặc tim đập nhanh: Đây có thể là dấu hiệu của một biến chứng nghiêm trọng liên quan đến hệ tim mạch.

Cách xử trí khi gặp tai biến sau tiêm chủng

Khi gặp phải tai biến sau tiêm chủng, đối tượng tiêm chủng cần được xử trí nhanh chóng để đảm bảo an toàn cho sức khỏe:

• Các phản ứng nhẹ: Đối với các phản ứng nhẹ như sốt, đau nhức hoặc sưng tại chỗ tiêm, người tiêm có thể sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ. Đồng thời, người bệnh cần uống nhiều nước và nghỉ ngơi để giúp cơ thể hồi phục.
• Phản ứng dị ứng hoặc sốc phản vệ: Nếu xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, sưng mặt, hoặc cảm giác chóng mặt, người bệnh cần lập tức được đưa đến bệnh viện để xử trí kịp thời. Trong trường hợp sốc phản vệ, việc tiêm adrenaline kịp thời có thể giúp giảm các triệu chứng và ngăn ngừa nguy cơ tử vong. Vì vậy, nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào sau tiêm chủng, người bệnh nên đến cơ sở y tế gần nhất để được theo dõi và xử lý.

Mặc dù tai biến sau tiêm chủng là hiếm nhưng không được chủ quan. Việc tiêm chủng tại các cơ sở y tế uy tín và có bác sĩ chuyên môn sẽ giúp giảm nguy cơ gặp phải tai biến. Các cơ sở này có trang thiết bị y tế đầy đủ và đội ngũ y bác sĩ được đào tạo bài bản, giúp tiêm vắc xin đúng cách và theo dõi các phản ứng của cơ thể sau tiêm.

Tiêm chủng là biện pháp y tế quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và cá nhân khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Mặc dù tai biến sau tiêm chủng là rất hiếm gặp nhưng vẫn có thể xảy ra và cần được xử lý kịp thời. Việc lựa chọn cơ sở tiêm chủng uy tín, khám sức khỏe trước khi tiêm và theo dõi sau tiêm là những biện pháp quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro cũng như đảm bảo an toàn cho sức khỏe của đối tượng tiêm chủng.