Tán sỏi qua da là gì? Những điều cần biết về phương pháp tán sỏi thận qua da

Tán sỏi qua da là phương pháp điều trị hiện đại, ít xâm lấn, giúp loại bỏ sỏi thận hiệu quả mà không cần phẫu thuật mở. Kỹ thuật này ngày càng được áp dụng rộng rãi nhờ khả năng hồi phục nhanh, giảm biến chứng và tăng chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Tán sỏi qua da là gì?

Tán sỏi qua da (Percutaneous Nephrolithotomy - PCNL) là một phương pháp can thiệp ngoại khoa tối thiểu, được sử dụng để loại bỏ sỏi thận bằng cách tiếp cận trực tiếp vào hệ thống đài bể thận qua một đường rạch nhỏ trên da vùng lưng. Đây là kỹ thuật được phát triển nhằm thay thế cho các phương pháp mổ mở truyền thống trong điều trị sỏi niệu, đặc biệt là sỏi thận có kích thước lớn hoặc phức tạp.

Tán sỏi qua da được xem là bước tiến quan trọng trong phẫu thuật tiết niệu, vì nó cho phép tiếp cận sỏi hiệu quả với mức độ xâm lấn thấp hơn so với phẫu thuật truyền thống. Phương pháp này đòi hỏi đội ngũ phẫu thuật có kinh nghiệm và hệ thống trang thiết bị hiện đại để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.

Khi nào nên thực hiện tán sỏi thận qua da?

Tán sỏi thận qua da là phương pháp điều trị hiệu quả dành cho những trường hợp sỏi lớn hoặc phức tạp, khi các phương pháp điều trị khác không mang lại kết quả mong muốn. Việc lựa chọn thực hiện phương pháp này cần dựa trên đánh giá toàn diện về vị trí, kích thước sỏi, tình trạng giải phẫu của hệ niệu và tình trạng sức khỏe tổng quát của người bệnh.

Chỉ định

Tán sỏi thận qua da thường được chỉ định trong các trường hợp sỏi thận có kích thước lớn trên 2 cm, sỏi san hô toàn phần hoặc một phần, hoặc sỏi có cấu trúc rắn chắc không thể tán vỡ bằng phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL).

Phương pháp này cũng phù hợp với người bệnh có sỏi tái phát nhiều lần, sỏi gây nhiễm trùng đường tiết niệu kéo dài, hoặc sỏi làm tắc nghẽn niệu quản và ảnh hưởng đến chức năng thận.

Ngoài ra, những trường hợp bất thường giải phẫu cản trở dòng nước tiểu và không thuận lợi cho các kỹ thuật khác cũng là đối tượng được cân nhắc thực hiện tán sỏi qua da.

Chống chỉ định

Phương pháp tán sỏi qua da chống chỉ định đối với các bệnh nhân có rối loạn đông máu chưa được kiểm soát, nhiễm trùng đường tiết niệu cấp tính chưa điều trị ổn định, hoặc có các vấn đề nghiêm trọng về tim mạch, hô hấp không đủ điều kiện gây mê.

Ngoài ra, tán sỏi qua da không phù hợp với những trường hợp thận đã mất hoàn toàn chức năng hoặc phụ nữ đang mang thai, đặc biệt trong những giai đoạn nguy cơ cao. Việc chỉ định cần được cá thể hóa dựa trên đánh giá chuyên môn của bác sĩ tiết niệu.

Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp tán sỏi qua da

Trước khi lựa chọn tán sỏi qua da, người bệnh và bác sĩ cần cân nhắc kỹ lưỡng giữa các lợi ích và nguy cơ tiềm ẩn của phương pháp này.

Ưu điểm

Tán sỏi qua da là phương pháp can thiệp hiệu quả cao trong điều trị sỏi thận lớn hoặc phức tạp, với nhiều lợi ích vượt trội so với phẫu thuật mổ mở truyền thống. Đây là kỹ thuật ít xâm lấn, giúp giảm đau sau mổ, rút ngắn thời gian nằm viện và phục hồi nhanh chóng. Hiệu quả lấy sạch sỏi cao, đặc biệt đối với các loại sỏi san hô hoặc sỏi cứng mà các phương pháp khác không xử lý triệt để.

Đồng thời, phương pháp này cho phép can thiệp trực tiếp vào vị trí sỏi với hình ảnh hướng dẫn chính xác, hạn chế tổn thương mô lành xung quanh.

Nhược điểm

Bên cạnh những ưu điểm, tán sỏi qua da vẫn tồn tại một số hạn chế. Do là kỹ thuật đòi hỏi chuyên môn cao và sử dụng trang thiết bị hiện đại, nên chỉ thực hiện được tại các cơ sở y tế chuyên sâu. Người bệnh có thể gặp các biến chứng như chảy máu, tổn thương nhu mô thận, nhiễm trùng hoặc rò nước tiểu sau mổ.

Ngoài ra, thời gian chuẩn bị và theo dõi hậu phẫu cần được thực hiện nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn, và một số trường hợp có thể cần thực hiện lại nếu sỏi không được lấy hết trong lần đầu.

Biến chứng có thể khi tán sỏi thận qua da

Tán sỏi thận qua da là phương pháp ít xâm lấn nhưng vẫn có thể gây ra một số biến chứng, đòi hỏi theo dõi sát và xử lý kịp thời. Dưới đây là các biến chứng thường gặp:

• Chảy máu: Là biến chứng phổ biến nhất; mức độ từ nhẹ tự cầm đến nặng cần truyền máu hoặc can thiệp mạch cầm máu.
• Nhiễm trùng: Gồm viêm đường tiết niệu, sốt sau mổ hoặc nghiêm trọng hơn là nhiễm trùng huyết, đặc biệt nếu sỏi bị nhiễm khuẩn.
• Tổn thương nhu mô thận: Có thể xảy ra trong quá trình tạo đường hầm hoặc thao tác nội soi, gây rò nước tiểu hoặc chảy máu kéo dài.
• Rò nước tiểu: Nước tiểu thoát ra ngoài qua đường hầm mổ, thường tự giới hạn nhưng có thể kéo dài nếu tổn thương rộng.
• Tổn thương cơ quan lân cận: Hiếm gặp, nhưng có thể ảnh hưởng đến đại tràng, gan hoặc lách, nhất là khi thận ở vị trí cao hoặc giải phẫu bất thường.
• Sỏi tồn dư: Một phần sỏi không được lấy hết trong lần mổ đầu tiên, có thể cần tán sỏi bổ sung hoặc kết hợp phương pháp khác.
• Tụ dịch hoặc tụ máu quanh thận: Là biến chứng phụ, thường phát hiện qua hình ảnh học sau mổ.

Việc đánh giá nguy cơ và chăm sóc hậu phẫu đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và xử lý biến chứng hiệu quả.

Quy trình tán sỏi qua da chi tiết

Quy trình tán sỏi qua da được thực hiện theo các bước bài bản và chính xác nhằm đảm bảo hiệu quả điều trị và hạn chế tối đa các biến chứng. Dưới đây là các bước chính trong quy trình:

Chuẩn bị trước phẫu thuật:

• Bệnh nhân được đánh giá toàn diện bằng các xét nghiệm máu, nước tiểu, chức năng đông máu và hình ảnh học như siêu âm, X-quang, CT scan.
• Điều trị nhiễm trùng nếu có và ngưng các thuốc ảnh hưởng đến đông máu.
• Nhịn ăn trước mổ ít nhất 6 giờ, đặt đường truyền tĩnh mạch và tiến hành gây mê toàn thân.

Đặt thông niệu quản (nếu cần): Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ đặt ống thông từ niệu đạo lên bể thận để bơm thuốc cản quang, giúp xác định hệ thống đài bể thận khi chọc kim.

Chọc dò hệ thống đài bể thận:

• Dưới hướng dẫn của siêu âm hoặc X-quang, kim chọc dò được đưa từ da vào hệ thống đài thận.
• Sau khi xác định vị trí chính xác, một dây dẫn được luồn qua kim vào trong thận.

Mở rộng đường hầm:

• Dùng các dụng cụ nong tuần tự để tạo một đường hầm đủ rộng (thường 24 - 30 Fr) từ da vào đài thận.
• Đặt ống làm việc (sheath) cố định đường hầm.

Tán sỏi:

• Dụng cụ nội soi được đưa vào qua ống làm việc để quan sát sỏi.
• Sỏi được phá vỡ bằng thiết bị tán sỏi (siêu âm, khí nén hoặc laser), sau đó hút hoặc gắp ra ngoài.

Kết thúc phẫu thuật:

• Kiểm tra lại đài bể thận để đảm bảo không còn mảnh sỏi lớn.
• Đặt ống dẫn lưu thận qua da (nephrostomy tube) nếu cần để dẫn nước tiểu tạm thời và theo dõi sau mổ.

Theo dõi sau phẫu thuật:

• Bệnh nhân được theo dõi sát các dấu hiệu sinh tồn, tình trạng nước tiểu và mức độ đau.
• Kiểm tra hình ảnh sau mổ để đánh giá kết quả tán sỏi.
• Tháo ống dẫn lưu khi chức năng thận ổn định và không còn rò rỉ.

Toàn bộ quy trình cần được thực hiện trong môi trường vô trùng bởi các chuyên gia có kinh nghiệm để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho người bệnh.

Người bệnh cần làm gì trước khi tán sỏi qua da?

Trước khi thực hiện

Để đảm bảo ca tán sỏi qua da diễn ra an toàn và hiệu quả, người bệnh cần tuân thủ một số yêu cầu chuẩn bị trước mổ:

• Khám và làm xét nghiệm đầy đủ: Bao gồm công thức máu, chức năng thận, đông máu, nước tiểu, điện tim và các hình ảnh học (siêu âm, X-quang, CT scan nếu cần).
• Ngưng một số thuốc: Các thuốc ảnh hưởng đến đông máu như aspirin, clopidogrel, NSAIDs... cần được ngưng theo chỉ định của bác sĩ.
• Điều trị nhiễm trùng nếu có: Nếu kết quả cấy nước tiểu dương tính hoặc có triệu chứng nhiễm trùng, phải điều trị ổn định trước khi phẫu thuật.
• Nhịn ăn trước mổ: Người bệnh cần nhịn ăn ít nhất 6 - 8 giờ trước khi phẫu thuật.

Sau khi thực hiện

Chăm sóc hậu phẫu đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi và phòng ngừa biến chứng:

• Theo dõi sát tình trạng toàn thân: Bao gồm mạch, huyết áp, lượng nước tiểu, dấu hiệu chảy máu hoặc nhiễm trùng.
• Chăm sóc ống dẫn lưu (nếu có): Đảm bảo ống dẫn lưu thận hoạt động tốt, không bị tắc nghẽn hoặc rò rỉ.
• Uống đủ nước: Giúp đào thải cặn sỏi nhỏ còn sót lại và hạn chế tái hình thành sỏi.
• Tái khám đúng hẹn: Để đánh giá kết quả điều trị, kiểm tra sỏi tồn dư và xử lý nếu cần thiết.
• Thay đổi lối sống: Bao gồm chế độ ăn uống hợp lý, giảm muối, hạn chế đạm động vật và kiểm soát các yếu tố nguy cơ gây sỏi như rối loạn chuyển hóa.

Tán sỏi qua da bao nhiêu tiền?

Chi phí thực hiện tán sỏi qua da tại các cơ sở y tế ở Việt Nam dao động khá rộng, thường nằm trong khoảng từ vài chục triệu đến trên 100 triệu đồng cho mỗi ca. Mức chi phí cụ thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố như kích thước và vị trí viên sỏi, mức độ phức tạp của ca bệnh, tình trạng sức khỏe của người bệnh, loại hình dịch vụ (bảo hiểm y tế hay dịch vụ theo yêu cầu), cũng như cơ sở y tế thực hiện (bệnh viện công lập hay tư nhân, tuyến trung ương hay địa phương).

Ngoài chi phí phẫu thuật chính, người bệnh có thể cần chi trả thêm cho các khoản liên quan như xét nghiệm cận lâm sàng, thuốc men, chăm sóc hậu phẫu và các dịch vụ hỗ trợ khác. Do đó, để biết chi phí chính xác và phù hợp với điều kiện cụ thể, người bệnh nên tham khảo trực tiếp tại bệnh viện dự định thực hiện phẫu thuật.

Tỉ lệ thành công và thời gian hồi phục sau tán sỏi thận qua da

Tán sỏi thận qua da là một trong những phương pháp điều trị sỏi hiệu quả cao hiện nay, với tỉ lệ thành công loại bỏ sỏi hoàn toàn đạt từ 85% đến trên 95% sau một lần can thiệp, tùy thuộc vào kích thước, vị trí và độ phức tạp của sỏi. Trong những trường hợp sỏi lớn hoặc san hô, có thể cần phối hợp thêm các phương pháp khác hoặc thực hiện nhiều lần để đạt hiệu quả tối ưu.

Về thời gian hồi phục, phần lớn người bệnh có thể ra viện sau 3 - 5 ngày nếu không có biến chứng. Quá trình hồi phục hoàn toàn thường mất từ 1 - 2 tuần, trong đó người bệnh được khuyến cáo nghỉ ngơi, uống nhiều nước và tránh vận động mạnh. Trường hợp có ống dẫn lưu thận sau mổ, thời gian lưu ống thường từ 2 - 5 ngày tùy tình trạng cá nhân. Việc tái khám theo lịch hẹn giúp theo dõi hiệu quả điều trị và phát hiện sớm sỏi tồn dư hay biến chứng muộn.

Chăm sóc bệnh nhân tán sỏi qua da thế nào?

Chăm sóc hậu phẫu đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo phục hồi nhanh chóng, phòng ngừa biến chứng và nâng cao hiệu quả điều trị sau tán sỏi qua da. Các nội dung chăm sóc bao gồm:

• Theo dõi dấu hiệu sinh tồn: Quan sát mạch, huyết áp, nhiệt độ, nhịp thở thường xuyên trong những giờ đầu sau mổ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như chảy máu, nhiễm trùng hoặc rối loạn huyết động.
• Chăm sóc ống dẫn lưu thận (nếu có): Đảm bảo ống dẫn lưu thông suốt, không bị tắc nghẽn hoặc rò rỉ nước tiểu ra ngoài. Ghi nhận lượng nước tiểu qua ống mỗi ngày và tình trạng tại chỗ dẫn lưu (khô, rỉ máu, mủ...).
• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng và vận động hợp lý: Sau khi hồi tỉnh hoàn toàn, người bệnh cần được cho ăn nhẹ, dễ tiêu. Khi tình trạng ổn định, khuyến khích vận động sớm nhẹ nhàng để tránh biến chứng hô hấp và huyết khối.
• Đảm bảo lượng nước tiểu: Uống đủ nước (2 - 2,5 lít/ngày) để giúp đào thải cặn sỏi, làm sạch hệ niệu và hạn chế tái tạo sỏi.
• Quản lý đau: Sử dụng thuốc giảm đau theo y lệnh, đánh giá mức độ đau thường xuyên và điều chỉnh phù hợp.
• Phòng ngừa và theo dõi biến chứng: Theo dõi dấu hiệu chảy máu (tiểu máu kéo dài, tụt huyết áp), nhiễm trùng (sốt, đau vùng lưng, nước tiểu đục) để can thiệp kịp thời.
• Tái khám và kiểm tra hình ảnh: Sau khi xuất viện, bệnh nhân cần tái khám đúng lịch, thực hiện siêu âm hoặc X-quang kiểm tra sỏi tồn dư và đánh giá chức năng thận.

Tán sỏi qua da là lựa chọn điều trị hiệu quả cho người bệnh mắc sỏi thận lớn hoặc phức tạp, giúp tăng khả năng lấy sạch sỏi và rút ngắn thời gian hồi phục. Việc tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, chăm sóc đúng cách và tái khám định kỳ sẽ góp phần nâng cao hiệu quả điều trị, hạn chế biến chứng và bảo vệ chức năng thận lâu dài.