Test lẩy da nhằm mục đích gì? Ai nên và không nên thực hiện?

Phương pháp thực hiện test lẩy da bao gồm việc áp dụng một lượng thuốc được pha loãng đến nồng độ thích hợp lên lớp thượng bì của da người bệnh, nhằm đánh giá phản ứng cơ thể của họ với chất thử đó.

Test lẩy da là gì?

Test lẩy da được sử dụng để đánh giá phản ứng dị ứng ngay lập tức đối với khoảng 50 dị nguyên khác nhau đồng thời. Dị nguyên là các chất gây kích thích phản ứng dị ứng trong cơ thể. Khi tiếp xúc với dị nguyên, hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ được kích thích, tạo ra kháng thể nhằm bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân gây hại.

Khi chất gây dị ứng kết hợp với kháng thể cụ thể, quá trình này kích thích giải phóng các hóa chất, ví dụ histamine, góp phần vào việc gây ra các triệu chứng dị ứng như:

• Mạch máu mở rộng và trở nên dễ vỡ hơn.
• Chất lỏng chảy ra từ các mạch máu, tạo ra mẩn đỏ và sưng tấy.
• Cơ thể sản xuất nhiều chất nhầy hơn, dẫn đến nghẹt mũi, chảy nước mũi và chảy nước mắt.
• Đầu dây thần kinh bị kích thích, tạo cảm giác ngứa, phát ban hoặc nổi mề đay trên da.
• Dạ dày sản xuất axit nhiều hơn.

Trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể xuất hiện các tình trạng như:

• Tụt huyết áp.
• Sưng nghẽn đường thở (họng, dây thanh quản) và co bóp ống phế quản, gây khó thở cho người bệnh.

Test lẩy da có an toàn không?

Quá trình thực hiện test lẩy da được xem là an toàn và phổ biến, có thể áp dụng cho mọi đối tượng, kể cả trẻ sơ sinh. Hiếm khi xảy ra trường hợp phản ứng dị ứng nghiêm trọng do test lẩy da, tuy nhiên, nguy cơ này tăng lên đối với những người có tiền sử dị ứng, đặc biệt là đối với những người có dị ứng thực phẩm. Bác sĩ cần giám sát để xử lý kịp thời mọi phản ứng không mong muốn trong quá trình test.

Phương pháp test lẩy da mang đến nhiều ưu điểm, nhưng cũng có một số hạn chế so với các phương pháp xét nghiệm khác:

• Ưu điểm: Test lẩy da có thể thực hiện trên mọi độ tuổi, đặc biệt an toàn cho trẻ sơ sinh. Kết quả thường có sẵn nhanh chóng hơn so với xét nghiệm huyết thanh.
• Nhược điểm: Số lượng dị nguyên kiểm tra có thể hạn chế, đặc biệt khó thực hiện trên trẻ nhỏ và có thể gây kích thích mạnh, thậm chí gây sốc phản vệ.

Bác sĩ thường đề xuất thực hiện test lẩy da khi có dấu hiệu của dị ứng hoặc hen suyễn. Quá trình kiểm định sẽ giúp bác sĩ xác định dị nguyên gây ra phản ứng dị ứng hoặc căn nguyên làm trầm trọng hơn cơn hen suyễn.

Các bước thực hiện test lẩy da

• Bước 1: Nhỏ một giọt dung dịch thuốc hoặc dị nguyên với nồng độ phù hợp lên mặt da, thường ở mặt trước trong cẳng tay hoặc có thể ở vùng da ở lưng.
• Bước 2: Nhỏ một giọt dung dịch chứng âm cách đó 3 - 4 cm.
• Bước 3: Nhỏ dung dịch histamin làm chứng dương.
• Bước 4: Dùng kim lẩy châm qua các giọt dị nguyên, chứng âm và chứng dương (mỗi giọt dùng kim riêng). Sau 15 - 20 phút, bắt đầu đọc và đánh giá kết quả.
• Bước 5: Dương tính khi đường kính ban sẩn ≥ 3 mm so với chứng âm.

Lưu ý: Trước khi thực hiện test, cần chuẩn bị sẵn sàng các dụng cụ cấp cứu sốc phản vệ.

Đánh giá kết quả test lẩy da:

• Âm tính (-): Giống như chứng âm tính.
• Nghi ngờ (+/-): Ban sẩn đường kính < 3mm.
• Dương tính nhẹ (+): Đường kính ban sẩn 3 - 5mm, có ngứa, xung huyết.
• Dương tính vừa (++): Đường kính ban sẩn 6 - 8mm, có ngứa, xung huyết.
• Dương tính mạnh (+++): Đường kính ban sẩn 9 - 12mm, có ngứa, chân giả.
• Dương tính rất mạnh (++++): Đường kính trên 12mm, có nhiều ngứa, nhiều chân giả.

Không nên thực hiện test lẩy da trong các trường hợp sau:

• Đang mắc bệnh lý dị ứng cấp tính như: Mày đay, chàm nặng, phù Quincke, ban đỏ,...
• Người bệnh đang ở giai đoạn kịch phát tâm thần.
• Bệnh nhân không kiểm soát được hen.
• Người bệnh đang có tổn thương ở vùng da dự định thực hiện test.
• Các bệnh lý cấp tính khác như: Nhồi máu cơ tim, suy hô hấp và các tình trạng y tế nghiêm trọng khác.
• Đang sử dụng thuốc kháng histamin, thuốc corticoid và một số loại thuốc khác.

Yếu tố ảnh hưởng đến test lẩy da

Các yếu tố ảnh hưởng đến độ chính xác của test lẩy da bao gồm:

• Chất lượng của dị nguyên: Bao gồm thời hạn sử dụng, kỹ thuật bào chế và cách bảo quản.
• Vị trí thực hiện test: Điển hình là mặt trước trong cẳng tay, đùi hay lưng.
• Kỹ thuật thực hiện: Ví dụ như: Lẩy một lần hay nhiều lần, gây chảy máu hay không.
• Tuổi của bệnh nhân: Người cao tuổi có thể có đáp ứng giảm và trẻ dưới 2 tuổi cần được xem xét cẩn thận.
• Thuốc ảnh hưởng: Các loại thuốc như: Thuốc kháng histamin, corticoid toàn thân và thuốc chống trầm cảm 3 vòng có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của test. Do đó, việc ngưng sử dụng thuốc kháng histamin trong khoảng 3 - 5 ngày trước khi thử test, ngưng corticoid toàn thân trong khoảng 3 - 7 ngày trước khi thực hiện test và phải ngưng các thuốc chống trầm cảm ba vòng từ 5 đến 10 ngày là cần thiết.

Ai nên và không nên thực hiện test lẩy da?

Nên thực hiện

• Người bị viêm mũi theo mùa hay lâu năm.
• Người mắc viêm xoang.
• Người bị viêm mũi không phải do dị ứng.
• Người mắc viêm tai giữa.
• Người nghi ngờ về dị ứng thực phẩm, thuốc, hoặc vết cắn của côn trùng.
• Người bị hen suyễn.

Ai không nên thực hiện?

• Những người có nguy cơ cao bị sốc phản vệ.
• Người có phản ứng dị ứng nghiêm trọng trước đó với lượng nhỏ chất gây dị ứng.
• Người không kiểm soát được cơn hen suyễn và có dấu hiệu suy giảm chức năng phổi.
• Người từng trải qua cơn sốc phản vệ trong vòng 30 ngày.
• Người có một số vấn đề về da như: Da vẽ nổi (dermographism), mề đay, hoặc bệnh tế bào mast ở da (Cutaneous mastocytosis).
• Người có bệnh tim nặng.
• Người cao tuổi.
• Phụ nữ đang mang thai.

Bài test lẩy da cũng chống chỉ định tương đối đối với nhóm người có bệnh tim nặng, người cao tuổi và phụ nữ mang thai.

Các bài test lẩy da thường có độ chính xác cao, tuy nhiên, cần được thực hiện dưới sự giám sát của chuyên gia. Đây là một thử nghiệm quan trọng để đánh giá phản ứng của cơ thể với những loại thuốc có khả năng gây ra phản ứng dị ứng. Việc đọc và đánh giá kết quả của test lẩy da đóng vai trò quan trọng trong việc xác định phương pháp điều trị phù hợp cho bệnh nhân, cũng như loại bỏ các loại thuốc gây ra phản ứng dị ứng khỏi phác đồ điều trị.