Tiêu chuẩn chẩn đoán buồng trứng đa nang: Cách nhận biết và hướng xử trí

Buồng trứng đa nang (PCOS) là một hội chứng rối loạn nội tiết phổ biến ảnh hưởng đến khoảng 10% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Hội chứng này không chỉ gây khó khăn trong việc mang thai mà còn liên quan đến các vấn đề sức khỏe khác. Để xác định PCOS một cách chính xác, các bác sĩ thường dựa vào các tiêu chuẩn chẩn đoán buồng trứng đa nang được xây dựng bởi nhiều tổ chức y tế lớn.

Các tiêu chuẩn chẩn đoán buồng trứng đa nang

Để chẩn đoán chính xác hội chứng buồng trứng đa nang PCOS, các bác sĩ thường sử dụng ba tiêu chuẩn chính tùy vào từng loại bệnh khác nhau trên từng cơ thể khác nhau để có thể chẩn đoán theo dõi bệnh và có phương án điều trị kịp thời

Tiêu chuẩn Rotterdam (2003)

Tiêu chuẩn Rotterdam là một trong những tiêu chuẩn được sử dụng rộng rãi nhất để chẩn đoán PCOS. Theo tiêu chuẩn này, phụ nữ được chẩn đoán mắc PCOS nếu có ít nhất 2 trong 3 dấu hiệu sau:

• Rối loạn kinh nguyệt: Biểu hiện chủ yếu qua kinh nguyệt không đều, kinh thưa hoặc vô kinh.
• Cường androgen: Cường androgen có thể nhận biết qua các dấu hiệu như mụn trứng cá, rụng tóc kiểu nam giới hoặc có mức độ androgen cao trong máu.
• Buồng trứng đa nang trên siêu âm: Hình ảnh siêu âm cho thấy buồng trứng có hơn 12 nang nhỏ với kích thước từ 2–9 mm hoặc thể tích buồng trứng tăng hơn 10 cm³.

Tiêu chuẩn của Viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ (NIH)

Tiêu chuẩn của NIH tập trung vào các dấu hiệu lâm sàng và xét nghiệm nội tiết để chẩn đoán PCOS. Theo tiêu chuẩn này, để chẩn đoán PCOS phụ nữ cần phải có cả hai yếu tố sau:

• Rối loạn rụng trứng hoặc vô kinh: Biểu hiện qua kinh nguyệt không đều hoặc hoàn toàn không có kinh nguyệt.
• Cường androgen: Có thể là các dấu hiệu lâm sàng của androgen tăng cao như mụn, tóc rụng hoặc xét nghiệm nội tiết cho thấy mức androgen trong máu cao.

Ngoài ra, các bác sĩ cũng loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây ra rối loạn kinh nguyệt và cường androgen như bệnh tuyến giáp, u tuyến yên.

Tiêu chuẩn của Hiệp hội Androgen Excess and PCOS (AE-PCOS)

Theo AE-PCOS, phụ nữ được chẩn đoán PCOS nếu có cường androgen (bao gồm cả dấu hiệu lâm sàng và xét nghiệm nội tiết) cùng với ít nhất một trong hai dấu hiệu sau:

• Rối loạn kinh nguyệt hoặc không rụng trứng;
• Buồng trứng đa nang trên siêu âm.

Tương tự như các tiêu chuẩn khác, AE-PCOS cũng yêu cầu loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây ra cường androgen.

Quy trình chẩn đoán buồng trứng đa nang

Quy trình chẩn đoán buồng trứng đa nang (PCOS) thường bao gồm một loạt các bước khám lâm sàng xét nghiệm và đánh giá hình ảnh để xác định chính xác tình trạng này. PCOS là một hội chứng rối loạn nội tiết và việc chẩn đoán sớm rất quan trọng để quản lý các triệu chứng cũng như ngăn ngừa các biến chứng liên quan đến sinh sản, nội tiết và chuyển hóa.

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc hỏi về tiền sử bệnh lý cá nhân và gia đình, các triệu chứng lâm sàng bao gồm:

• Chu kỳ kinh nguyệt: Xác định xem chu kỳ kinh nguyệt có đều không, có dấu hiệu kinh thưa, kinh ít hoặc vô kinh không.
• Dấu hiệu cường androgen: Đánh giá các triệu chứng như mụn trứng cá, rụng tóc androgen và lông phát triển bất thường ở các vùng như mặt, ngực và lưng.
• Cân nặng và vòng eo: Xác định xem có tình trạng tăng cân nhanh hoặc mỡ thừa tập trung ở vùng bụng, dấu hiệu phổ biến ở phụ nữ mắc PCOS.

Siêu âm buồng trứng

Siêu âm là bước quan trọng để phát hiện buồng trứng đa nang. Qua siêu âm, bác sĩ có thể:

• Quan sát các nang nhỏ xung quanh buồng trứng, thường xuất hiện như một "chuỗi ngọc".
• Xác định số lượng nang: Tiêu chuẩn Rotterdam yêu cầu có trên 12 nang với kích thước từ 2–9 mm hoặc thể tích buồng trứng lớn hơn 10 cm³.

Siêu âm thường được thực hiện qua ngả âm đạo ở phụ nữ đã quan hệ tình dục hoặc qua bụng ở những trường hợp khác.

Xét nghiệm nội tiết

Xét nghiệm máu giúp đo lường các hormone và xác định sự mất cân bằng nội tiết:

• Androgen: Mức độ cao của hormone nam androgen là một dấu hiệu của PCOS. Xét nghiệm này giúp xác nhận tình trạng cường androgen.
• LH và FSH: Thông thường, tỷ lệ LH/FSH ở phụ nữ PCOS có thể cao hơn so với mức bình thường.
• Insulin và glucose: Kiểm tra tình trạng kháng insulin và đường huyết lúc đói vì PCOS thường liên quan đến kháng insulin.
• Các hormone khác: Kiểm tra chức năng tuyến giáp và hormone prolactin để loại trừ các nguyên nhân khác gây rối loạn kinh nguyệt.

Áp dụng tiêu chuẩn chẩn đoán buồng trứng đa nang

Sau khi hoàn thành các bước trên, bác sĩ sẽ áp dụng tiêu chuẩn chẩn đoán chẳng hạn như tiêu chuẩn Rotterdam, tiêu chuẩn của NIH hoặc tiêu chuẩn AE-PCOS để xác định chính xác liệu người bệnh có mắc PCOS hay không.

Chẩn đoán PCOS là một quy trình phức tạp cần kết hợp nhiều bước kiểm tra và xét nghiệm. Việc phát hiện và điều trị sớm giúp kiểm soát tốt các triệu chứng, giảm nguy cơ biến chứng và hỗ trợ khả năng sinh sản.

Điều trị và quản lý đa nang buồng trứng

Việc điều trị và quản lý hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) thường đòi hỏi một cách tiếp cận đa chiều bao gồm thay đổi lối sống, sử dụng thuốc và các biện pháp hỗ trợ khác để kiểm soát các triệu chứng. Dưới đây là các phương pháp điều trị và quản lý PCOS phổ biến giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống là bước đầu tiên và quan trọng trong quản lý PCOS đặc biệt là đối với phụ nữ có triệu chứng thừa cân hoặc béo phì. Một số thay đổi bao gồm:

• Giảm cân: Giảm từ 5–10% trọng lượng cơ thể có thể giúp điều hòa chu kỳ kinh nguyệt cải thiện khả năng rụng trứng và giảm mức insulin cũng như androgen.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc hạn chế thực phẩm chứa đường và tinh bột tinh chế có thể giúp kiểm soát đường huyết và insulin.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập aerobic như đi bộ, chạy bộ, bơi lội hoặc đạp xe có thể giúp kiểm soát cân nặng cải thiện độ nhạy insulin và giảm mức độ căng thẳng, từ đó cải thiện sức khỏe tổng thể.

Điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt và hormone

Để điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt và giảm các triệu chứng do tăng androgen, bác sĩ có thể kê một số loại thuốc sau:

• Thuốc tránh thai kết hợp (chứa estrogen và progestin): Giúp điều hòa kinh nguyệt, giảm mức androgen và giảm các triệu chứng như mụn và rậm lông. Thuốc tránh thai cũng giúp giảm nguy cơ tăng sinh nội mạc tử cung do không rụng trứng thường xuyên.
• Progestin: Nếu không muốn sử dụng thuốc tránh thai, progestin là một lựa chọn thay thế giúp bảo vệ nội mạc tử cung mà không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Thuốc kháng androgen: Như spironolactone có thể giúp giảm tình trạng mụn, rụng tóc và rậm lông. Tuy nhiên, loại thuốc này không an toàn cho phụ nữ đang mang thai hoặc có kế hoạch mang thai trong tương lai gần.

Theo dõi định kỳ và quản lý biến chứng

Phụ nữ mắc PCOS nên kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện và quản lý sớm các biến chứng tiềm ẩn. Những kiểm tra định kỳ bao gồm:

• Kiểm tra đường huyết và insulin: Giúp phát hiện sớm tình trạng tiền tiểu đường hoặc tiểu đường tuýp 2.
• Đo huyết áp và cholesterol: PCOS làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch vì vậy cần kiểm soát huyết áp và cholesterol.
• Kiểm tra ung thư nội mạc tử cung: Do tình trạng không rụng trứng và tăng sản nội mạc tử cung, phụ nữ PCOS có nguy cơ cao mắc ung thư nội mạc tử cung. Do đó cần theo dõi và kiểm tra định kỳ.

Buồng trứng đa nang (PCOS) là một hội chứng phức tạp và có thể ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh sức khỏe của phụ nữ. Việc hiểu rõ các tiêu chuẩn chẩn đoán buồng trứng đa nang giúp bảo sức khỏe tổng thể và nâng cao chất lượng cuộc sống. Cuối cùng chúc bạn đọc khỏe mạnh và luôn theo dõi trang web Nhà Thuốc Long Châu để biết thêm thông tin mới nhé!