Tìm hiểu ASPD là gì và nguyên nhân gây ra hội chứng này

Những người mắc ASPD thường tỏ ra coi thường và không tôn trọng quyền lợi của mọi người xung quanh. Bên cạnh đó, người mắc ASPD còn bộc lộ các hành vi thiếu kiểm soát, liều lĩnh, nguy hiểm, để lại hậu quả nghiêm trọng. Vậy các biểu hiện đặc trưng của ASPD là gì?

Thông tin tổng quan về ASPD

ASPD là gì? ASPD (Antisocial Personality Disorder) hay rối loạn nhân cách chống đối xã hội là một rối loạn tâm thần rất phức tạp, với nguyên nhân chưa được biết rõ. Tuy vậy, một số giả định cho rằng các yếu tố như di truyền, tổn thương tâm lý thời thơ ấu và lạm dụng chất kích thích góp phần làm tiến triển tình trạng ASPD.

Một số biểu hiện của người bị ASPD bao gồm:

• Coi thường quyền lợi của người khác: Người rối loạn nhân cách chống đối xã hội thường có xu hướng coi thường các chuẩn mực đạo đức, văn hóa xã hội, thiếu sự đồng cảm và không biết hối hận. Người ASPD có thể thao túng, lừa dối hoặc bóc lột người khác để đạt được mục đích của mình.
• Thường hành động liều lĩnh: Đây là câu trả lời cho câu hỏi biểu hiện đặc trưng của người mắc ASPD là gì. Người mắc ASPD có xu hướng tham gia các hoạt động nguy hiểm như lái xe tốc độ cao, sử dụng ma túy, có hành vi bạo lực, phạm tội,... mà không nghĩ đến hậu quả mình gây ra.
• Khó duy trì các mối quan hệ: Việc này được lý giải do người mắc ASPD thường thiếu sự đồng cảm và trách nhiệm, do đó họ gặp khó trong việc duy trì các mối quan hệ lành mạnh lâu dài. Người ASPD có thể dễ dàng bị kích động, dẫn đến các hành động và lời nói hung hăng, gây hấn với mọi người xung quanh.
• Thiếu hụt về cảm xúc: Người ASPD thường bị khiếm khuyết hoặc mất khả năng cảm nhận các cảm xúc như xấu hổ, lo lắng, sợ hãi, hối hận,... Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng tự nhận thức - Self awareness, học hỏi từ sai lầm quá khứ và phát triển hành vi của mình.
• Hành vi vi phạm pháp luật: Người mắc phải ASPD thường quá khứ thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật (như trộm cắp, hành hung, lừa đảo, làm mất trật tự công cộng,...).

Lưu ý rằng: Không phải nếu có tất cả các biểu hiện trên thì sẽ chắc chắn mắc phải ASPD. Việc chẩn đoán hội chứng rối loạn thần kinh này cần được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa thần kinh, với các tiêu chí đánh giá và chấm điểm cụ thể trong hệ thống chẩn đoán và phân loại bệnh tâm thần DSM-5.

Nguyên nhân dẫn đến ASPD là gì?

Có hai yếu tố góp phần vào sự phát triển của hội chứng rối loạn nhân cách chống đối xã hội, bao gồm do di truyền và môi trường. Nghiên cứu cho thấy một người không có cảm xúc đồng cảm hay không quan tâm đến sự đau đớn của người khác trong thời thơ ấu, có ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi chống đối xã hội ở thời điểm thiếu niên.

Rối loạn nhân cách chống đối xã hội có liên quan đến yếu tố di truyền, đặc biệt là quan hệ bố mẹ - con cái trong gia đình. Nghiên cứu cho thấy nguy cơ tiến triển ASPD tăng lên ở cả trẻ em được nhận nuôi và trẻ em có bố mẹ bị mắc ASPD.

Cảm xúc, hành vi và các chấn thương thời thơ ấu có ảnh hưởng lớn đến khả năng nhận thức và hành vi của trẻ về sau này. Thật vậy, các bé có tuổi thơ bị bố mẹ lạm dụng, bạo hành, bỏ bê hoặc không nhất quán về cách nuôi dạy (chuyển từ nồng nhiệt sang lạnh lùng và khiển trách) có khả năng tiến triển thành rối loạn nhân cách chống đối xã hội trong tương lai.

Tâm lý trị liệu cho người ASPD

Vậy là bạn đã biết được ASPD là gì? Để tiếp cận điều trị cho bệnh nhân ASPD, bác sĩ thường sẽ dùng các biện pháp tâm lý nhằm tác động đến khả năng nhận thức và thay đổi hành vi.

Một số trường hợp có thể cân nhắc dùng thuốc kết hợp với tâm lý trị liệu cho bệnh nhân ASPD (như thuốc trị trầm cảm, rối loạn lo âu, loạn thần). Cùng với đó là các phương pháp kết hợp như tăng cường giáo dục và tư vấn, rèn luyện các kỹ năng xã hội và tham gia các hoạt động thể thao hoặc nghệ thuật.

Tâm lý trị liệu cá nhân

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Liệu pháp này giúp bệnh nhân tự nhận thức được các suy nghĩ và hành vi của mình, từ đó điều chỉnh cho phù hợp với chuẩn mực xã hội. CBT là liệu pháp phổ biến và rất hiệu quả trong việc thay đổi hành vi chống đối, phản ứng hay bốc đồng.
• Liệu pháp tâm lý động lực: Liệu pháp này tập trung việc hỗ trợ bệnh nhân xác định và thay đổi các động lực từ bên trong bản thân, khuyến khích họ tham gia trị liệu.

Tâm lý trị liệu nhóm

• Liệu pháp nhóm (Group Therapy): Việc tương tác với mọi người trong nhóm giúp tạo ra các cảm xúc tích cực, giúp bệnh nhân hòa nhập và duy trì quan hệ xã hội.
• Liệu pháp gia đình (Family Therapy): Gia đình cần có sự thấu hiểu và đồng cảm, chung tay giúp đỡ người mắc ASPD, bằng việc tạo ra bầu không khí hỗ trợ tích cực cho bệnh nhân.

Vậy là bạn đọc đã biết được ASPD là gì và các biểu hiện của hội chứng rối loạn này. Người mắc phải ASPD thường có biểu hiện thiếu suy nghĩ, bốc đồng, vô cảm và thường thực hiện các hành vi liều lĩnh, gây ảnh hưởng đến xã hội. ASPD cần được chẩn đoán và lên kế hoạch điều trị bởi các bác sĩ chuyên khoa thần kinh, bằng việc cho bệnh nhân tham gia một số liệu pháp tăng mức độ nhận thức và hỗ trợ tâm lý thích hợp.