Trẻ tiêm phòng lao bị nổi hạch có nguy hiểm không?

Sau khi tiêm vắc-xin phòng lao, một số bé có thể có phản ứng sưng hạch ở cổ, nách, ở dưới đòn bên trái (tỉ lệ ước tính khoảng < 1%) và đây gọi là phản ứng viêm hạch sau tiêm vắc-xin BCG phòng lao.

Các diễn biến sau tiêm phòng lao

Ngay sau khi tiêm vắc xin BCG với một lượng nhỏ (0,1 ml) vào lớp trên cùng của phần da (trong da) bắp tay trái thì thường sẽ xuất hiện một nốt nhỏ tại vị trí tiêm. Nốt nhỏ này sẽ biến mất sau khoảng 30 phút. Sau 2 tuần, chỗ tiêm có thể xuất hiện một vết loét đỏ. Tuy nhiên vết thương này sẽ tự lành và để lại sẹo có đường kính khoảng 5 mm. Vết sẹo này chứng minh trẻ đã được tiêm phòng lao và có miễn dịch.

Sau khi tiêm phòng lao sẽ có vết sẹo nơi vị trí tiêm ngừa

Tác dụng phụ hay gặp sau tiêm phòng

Sau khi tiêm BCG, cơ thể sẽ có một số phản ứng nhẹ để chống lại dị vật xâm nhập vào cơ thể như:

• Tại chỗ tiêm: Đau, sưng, nóng đỏ.
• Toàn thân: Trẻ sốt nhẹ, bỏ bú hoặc bú kém, quấy khóc, thường sẽ hết sốt sau một, hai ngày.
• Áp xe: Đây là hiện tượng nhiễm trùng và bị mưng mủ, ổ áp xe là những ổ viêm có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau.
• Chỉ có khoảng 1/1.000.000 trường hợp nhiễm lao sau tiêm BCG, thường hay xảy ra ở những trường hợp trẻ bị nhiễm HIV hoặc những trường hợp thiếu hụt miễn dịch nặng.
• Viêm hạch bạch huyết (nổi hạch nách).
• Rất hiếm gặp các trường hợp phản ứng nặng với thuốc.

Biện pháp phân biệt hạch phản ứng với tiêm phòng lao và hạch do bệnh

Sau khi tiêm phòng BCG, nếu trẻ bị nổi hạch ở nách thì có khả năng lớn đây là viêm hạch phản ứng do BCG, ngoài ra còn một số đặc điểm khác như: 

• Hạch nổi ở nách cùng bên với bên tiêm phòng lao (bên trái).
• Hạch xuất hiện trong vòng 2 tuần đến 6 tháng kể từ ngày tiêm phòng lao.
• Trẻ dưới 2 tuổi.
• Trẻ không sốt hoặc có triệu chứng toàn thân khác.
• Không đau khi ấn trên bề mặt hạch.
• Một số trường hợp nổi hạch cổ hoặc thượng đòn.
• Hạch tròn, bề mặt nhẵn, chắc, không đau.

 Trẻ tiêm phòng lao bị nổi hạch nách cùng bên với tay tiêm ngừa là hạch phản ứng do tiêm

Điều trị viêm hạch nách sau tiêm phòng lao

Hạch viêm phản ứng sau tiêm phòng bệnh lao thường là lành tính. Hạch có thể tự biến mất. Chỉ một số trường hợp hóa mủ và số ít bị vôi hóa.

Hạch viêm không hóa mủ: Trường hợp này chủ yếu điều trị bảo tồn và theo dõi. Thường bệnh có thể tự khỏi sau 6 đến 9 tháng. Nếu hạch chuyển sang hoá mủ hoặc hạch to dần trên 2cm, tồn tại kéo dài 6 đến 9 tháng thì cân nhắc phương pháp phẫu thuật.

Hạch viêm hoá mủ: Trường hợp này hạch sẽ dần to lên và hoá mủ. Có 2 hướng điều trị chính:

• Hướng 1: Chích tháo mủ và tổ chức hạch hoại tử. Đây là phương pháp được khuyến cáo ưu tiên tiến hành. Sau khi chích tháo mủ, trẻ sẽ được vệ sinh thay băng hàng ngày. Sau chích có thể dùng kháng sinh để phòng bội nhiễm. Quá trình thay băng sau chích có thể mất 2 - 4 tuần để loại bỏ hoàn toàn dịch mủ và lấy hạch hoại tử ra hết. 
• Hướng 2: Tiến hành mổ bóc tách hạch viêm. Đây là phương pháp điều trị triệt để nhất nhưng thường chỉ được chỉ định sau khi thực hiện hướng một nhiều lần nhưng thất bại (thường trên hai lần) hoặc tình trạng hạch viêm to tạo nhiều xoang bên trong, hoặc hạch dai dẳng từ 6 đến 9 tháng không khỏi, kích thước hạch to trên 3 cm, hoặc trong những trường hợp nghi ngờ tổn thương khác của hạch. Trong và sau mổ cần dùng kháng sinh phòng bội nhiễm. 

Việc trẻ bị nổi hạch ở nách trái tuy có thể chỉ là một phản ứng thông thường của cơ thể sau khi tiêm ngừa vắc-xin phòng bệnh lao. Nhưng các bậc phu huynh cũng không nên chủ quan vì cũng có thể hạch bắt nguồn từ các nguyên nhân khác. Do đó khi hạch xuất hiện ở nách trẻ, sưng đau, hoặc tồn tại trong thời gian dài thì cha mẹ nên đưa con đến cơ sở y tế uy tín để bé được thăm khám và chẩn đoán chính xác nguyên nhân bệnh để từ đó có biện pháp điều trị kịp thời.

Cần cân nhắc khi chọn phương pháp phẫu thuật để loại bỏ hạch

Những điều không nên làm khi trẻ tiêm phòng lao bị nổi hạch

Không nên dùng kháng sinh chống lao nếu chưa xác định được nguyên nhân gây nổi hạch. Chỉ khi trẻ bị bội nhiễm do tụ cầu hay liên cầu mới dùng kháng sinh.

Không nên tự ý hoặc lạm dụng rạch dẫn lưu mủ vì có thể dẫn tới làm chậm lành vết thương, kéo dài thời gian chảy mủ và để lại sẹo về sau.

Khi quyết định phẫu thuật cắt bỏ hạch phải thật cân nhắc. Chỉ thực hiện sau khi thất bại với liệu pháp chọc hút mủ 2 lần vì những nguy cơ liên quan tới gây mê và biến chứng của phẫu thuật, thậm chí hạch cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khoẻ của bé, nếu cắt bỏ có thể ảnh hưởng về sau.

Trên đây là một số thông tin về hiện tượng trẻ tiêm phòng lao bị nổi hạch. Có thể thấy đây là hiện tượng tự nhiên của cơ thể, bậc phu huynh không cần quá lo lắng. Tuy nhiên khi bé nổi hạch, các bậc cha mẹ cũng nên theo dõi diễn biến để có phương pháp xử lí kịp thời nếu hạch có dấu hiệu bất thường.

 Như Nguyễn

Nguồn: Tổng hợp