U thần kinh đệm ác tính: Dấu hiệu nhận biết, nguy cơ và cách điều trị

U thần kinh đệm ác tính là một trong những dạng ung thư não nguy hiểm nhất, có khả năng phát triển nhanh và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu, hiểu rõ yếu tố nguy cơ và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp đóng vai trò then chốt trong quá trình kiểm soát căn bệnh này.

Tổng quan về u thần kinh đệm ác tính

U thần kinh đệm ác tính (high-grade glioma), đặc biệt là glioblastoma, là dạng ung thư não ác tính phổ biến nhất ở người trưởng thành. Theo thống kê, các loại u thần kinh đệm chiếm khoảng 30 - 40% tổng số u não nguyên phát, trong đó glioblastoma chiếm khoảng 45 - 50% các trường hợp u thần kinh đệm.

Đây là con số tuy không cao so với nhiều loại ung thư khác, nhưng lại đáng báo động vì tính chất hung hãn và tiến triển nhanh của loại u này. U thần kinh đệm ác tính có xu hướng ảnh hưởng đến người trưởng thành và trung niên. Độ tuổi thường gặp nhất là từ 45 đến 70 tuổi, với nam giới có nguy cơ mắc cao hơn nữ giới.

Đặc điểm nguy hiểm của loại u này là khả năng xâm lấn lan tỏa dưới dạng “rễ nhện” vào mô não lành.

Khác với nhiều loại u đặc khác có thể bóc tách dễ dàng, tế bào ung thư trong u thần kinh đệm ác tính thâm nhập sâu vào tổ chức não, khiến việc phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn gần như là không thể.

Dù đã điều trị tích cực, tỷ lệ tái phát u thần kinh đệm ác tính, đặc biệt là glioblastoma, sau 1 năm dao động khoảng 70 - 80%.

Dấu hiệu nhận biết sớm u thần kinh đệm ác tính

U thần kinh đệm ác tính thường tiến triển âm thầm trong giai đoạn đầu, khiến nhiều người bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo quan trọng. Tuy nhiên, nếu chú ý kỹ, người bệnh hoàn toàn có thể phát hiện bệnh sớm qua một số biểu hiện đặc trưng theo từng giai đoạn sau:

Giai đoạn khởi phát

Ở giai đoạn sớm, người bệnh xuất hiện triệu chứng đau đầu do khối u phát triển làm tăng áp lực nội sọ. Cảm giác đau tăng dần theo thời gian, dữ dội hơn vào ban đêm hoặc sáng sớm, và không đáp ứng với các loại thuốc giảm đau thông thường.

Tùy theo vị trí và mức độ ác tính, khoảng 20 - 40% trường hợp u thần kinh đệm ác tính có biểu hiện khởi phát bằng co giật cục bộ. Người bệnh có thể gặp những cơn giật nhẹ ở mí mắt, khóe miệng, tay chân mà vẫn còn tỉnh táo.

Giai đoạn tiến triển

Khi khối u phát triển lớn hơn và chèn ép vào các vùng chức năng của não, triệu chứng trở nên rõ rệt hơn. Một trong những dấu hiệu đặc trưng là sự thay đổi tính cách của người bệnh. Họ có thể trở nên dễ kích động, cáu gắt bất thường hoặc có biểu hiện trầm cảm, thu mình, dễ bị nhầm lẫn với các rối loạn tâm lý đơn thuần.

Khả năng phối hợp vận động của bệnh nhân cũng bị suy giảm khiến họ đi đứng loạng choạng, dễ vấp ngã hoặc nét chữ bỗng trở nên méo mó, khó đọc. Đồng thời, bệnh nhân cũng có thể bị rối loạn thị giác như nhìn đôi, nhìn mờ, mất thị trường nếu khối u ảnh hưởng đến vùng chẩm hoặc giao thoa thị giác.

Giai đoạn cuối

Ở giai đoạn muộn của bệnh u thần kinh đệm ác tính, khi áp lực nội sọ tăng mạnh, người bệnh có thể rơi vào tình trạng hôn mê, giảm ý thức sâu. Lúc này, người bệnh có thể bị liệt nửa người hoặc liệt toàn thân, khiến việc vận động và sinh hoạt bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Phác đồ điều trị u thần kinh đệm ác tính

Điều trị u thần kinh đệm ác tính luôn là một thách thức lớn trong chuyên ngành ung thư thần kinh, bởi đặc tính xâm lấn, tái phát nhanh và đáp ứng điều trị còn hạn chế.

Phác đồ điều trị hiện nay thường là kết hợp đa mô thức, bao gồm phẫu thuật, xạ trị, hóa trị và các liệu pháp mới đang được nghiên cứu.

Phẫu thuật cắt bỏ khối u

Phẫu thuật là biện pháp quan trọng nhằm loại bỏ tối đa thể tích khối u (khoảng trên 80% thể tích u).

Nhờ vào các công nghệ hiện đại như phẫu thuật định vị neuronavigation và kính hiển vi huỳnh quang 5-ALA – cho phép làm sáng các tế bào ung thư dưới ánh sáng xanh, bác sĩ có thể xác định chính xác ranh giới khối u và giảm thiểu tổn thương não lành.

Xạ trị kết hợp hóa trị

Sau phẫu thuật u thần kinh đệm ác tính, hầu hết bệnh nhân sẽ tiếp tục được điều trị bằng xạ trị kết hợp hóa trị theo phác đồ Stupp. Phác đồ này bao gồm xạ trị kéo dài 6 tuần đồng thời với thuốc hóa trị Temozolomide (TMZ), sau đó duy trì TMZ thêm từ 6 đến 12 chu kỳ.

Với các trường hợp u tái phát nhỏ hơn 3cm hoặc ở vị trí không thể phẫu thuật lại, xạ phẫu Gamma Knife có thể được áp dụng để tiêu diệt tế bào ung thư chính xác mà không cần mổ.

Ngoài ra, các thuốc nhắm trúng đích như Bevacizumab có tác dụng ức chế hình thành mạch máu nuôi u cũng được chỉ định trong một số trường hợp đặc biệt.

Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch đang mở ra hướng đi mới đầy hứa hẹn trong điều trị u thần kinh đệm ác tính. Một số trung tâm điều trị tiên tiến đã ứng dụng phương pháp nuôi cấy và kích hoạt tế bào miễn dịch từ chính máu bệnh nhân để "huấn luyện" chúng tiêu diệt tế bào ung thư.

Ngoài ra, các thử nghiệm lâm sàng về liệu pháp miễn dịch CAR-T từng thành công trong điều trị ung thư máu cũng đang được nghiên cứu tại nhiều quốc gia phát triển.

Tiên lượng bệnh u thần kinh đệm ác tính

U thần kinh đệm ác tính là một trong những loại u não nguy hiểm và có tiên lượng xấu nhất. Thời gian sống của bệnh nhân phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ ác tính, khả năng can thiệp điều trị, và đặc điểm di truyền của khối u.

Nếu không được điều trị, thời gian sống trung bình của bệnh nhân chỉ khoảng 3 - 4 tháng, chủ yếu do khối u phát triển nhanh, gây chèn ép các vùng chức năng sống còn trong não.

Tuy nhiên, với phẫu thuật cắt bỏ khối u kết hợp xạ trị và hóa trị theo phác đồ chuẩn, người bệnh có thể sống được trung bình từ 12 đến 18 tháng.

Ở những bệnh nhân có methylation promoter của gen MGMT, khả năng đáp ứng với hóa trị tốt hơn, thời gian sống trung bình có thể kéo dài khoảng 18 - 24 tháng, một số trường hợp có thể vượt trên mốc này.

U thần kinh đệm ác tính là căn bệnh nguy hiểm và có tiên lượng xấu. Nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, cơ hội kéo dài thời gian sống và cải thiện chất lượng cuộc sống sẽ cao hơn. Vì vậy, mỗi người trong chúng ta nên chủ động thăm khám khi có dấu hiệu bất thường để bảo vệ sức khỏe bản thân.