U não nguyên phát là gì? Bệnh u não nguyên phát có biến chứng nguy hiểm không?

U não nguyên phát bệnh lý là gì?

U não là sự hình thành và phát triển của các tế bào bất thường trong não. U não nguyên phát là tên gọi của những loại khối u có nguồn gốc khởi phát ngay tại chính não bộ của người bệnh, các khối u lan đến não sau khi hình thành từ một phần khác của cơ thể gọi là khối u não di căn. Bài viết này sẽ tập trung vào các khối u não nguyên phát.

U não nguyên phát có nguy hiểm không?

Khối u não là một tổn thương não cụ thể. Các khối u não rất nguy hiểm vì chúng có thể gây áp lực lên các phần não khỏe mạnh hoặc lan sang các khu vực đó. Một khối u não có thể là ung thư hoặc là trở thành ung thư. Nhưng dù có phải là ung thư hay không khối u não có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn nếu chúng phát triển đủ lớn để chèn ép vào mạch máu, dây thần kinh và các mô xung quanh.

Các loại u não bao gồm:

• Gliomas và các khối u não liên quan: U thần kinh đệm là sự phát triển của các tế bào trông giống như thần kinh đệm. Các tế bào thần kinh đệm bao quanh và hỗ trợ các tế bào thần kinh trong não. Các loại u thần kinh đệm và các khối u não liên quan bao gồm u tế bào hình sao, u nguyên bào thần kinh đệm, u thần kinh đệm ít nhánh và u màng não thất. Gliomas có thể lành tính, nhưng hầu hết là ác tính. Glioblastoma là loại u não ác tính phổ biến nhất.
• Khối u đám rối màng mạch: Các khối u đám rối màng mạch bắt đầu trong các tế bào tạo ra chất lỏng bao quanh não và tủy sống. Chất lỏng này được gọi là dịch não tủy. Các khối u đám rối màng đệm nằm trong các khoang chứa đầy chất lỏng trong não, được gọi là tâm thất. Các khối u đám rối màng mạch có thể lành tính hoặc ác tính. Ung thư biểu mô đám rối màng đệm là dạng ác tính của loại u não này. Nó phổ biến hơn ở trẻ em.
• Khối u phôi: Các khối u phôi bắt đầu trong các tế bào còn sót lại từ quá trình phát triển của bào thai. Các tế bào này, gọi là tế bào phôi thai, vẫn ở trong não sau khi sinh. Khối u phôi là khối u não ác tính xảy ra thường xuyên nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Loại u phôi phổ biến nhất là u nguyên bào tủy . Nó thường nằm ở phần lưng dưới của não, được gọi là tiểu não.
• Khối u tế bào mầm: Các khối u tế bào mầm bắt đầu trong các tế bào sinh sản, được gọi là tế bào mầm, sau đó trở thành tế bào tinh trùng và trứng. Tế bào mầm chủ yếu ở buồng trứng và tinh hoàn. Nhưng đôi khi chúng ở những bộ phận khác của cơ thể, bao gồm cả não. Khi khối u tế bào mầm xảy ra trong não, chúng thường nằm gần tuyến tùng hoặc tuyến yên. Các khối u tế bào mầm hầu hết là lành tính. Chúng phổ biến hơn ở trẻ em.
• Khối u tuyến tùng: Các khối u tuyến tùng bắt đầu trong và xung quanh tuyến tùng của não.Tuyến tùng nằm ở trung tâm của não. Nó tạo ra một loại hormone gọi là melatonin giúp ngủ ngon. Các khối u tuyến tùng có thể lành tính hoặc ác tính.U nguyên bào thông là một loại khối u tuyến tùng ác tính phổ biến nhất ở trẻ em.
• U màng não: U màng não là khối u não bắt đầu ở màng xung quanh não và tủy sống. U màng não thường lành tính, nhưng đôi khi chúng có thể ác tính. U màng não là loại u não lành tính phổ biến nhất.
• Các khối u thần kinh: Các khối u thần kinh là sự tăng trưởng xảy ra trong và xung quanh dây thần kinh. Loại phổ biến nhất xảy ra ở đầu là u dây thần kinh thính giác, còn gọi là u schwannoma. Khối u lành tính này nằm trên dây thần kinh chính nối tai trong với não.
• Các khối u tuyến yên: Các khối u não có thể bắt đầu trong và xung quanh tuyến yên. Tuyến nhỏ này nằm gần đáy não. Hầu hết các khối u xảy ra trong và xung quanh tuyến yên đều lành tính. Các khối u tuyến yên xảy ra ở chính tuyến yên. U sọ hầu là một loại u não xảy ra gần tuyến yên.
• Các khối u não khác: Nhiều loại khối u hiếm gặp khác có thể xảy ra trong và xung quanh não. Các khối u có thể bắt đầu ở cơ, mạch máu và mô liên kết xung quanh não. Các khối u có thể hình thành trong xương sọ. Các khối u não ác tính có thể bắt đầu từ các tế bào của hệ thống miễn dịch chống lại vi trùng trong não. Loại ung thư não này được gọi là ung thư hạch hệ thần kinh trung ương nguyên phát.

Những dấu hiệu và triệu chứng của u não nguyên phát

Các triệu chứng của khối u não phụ thuộc vào kích thước và vị trí của khối u não. Các triệu chứng cũng có thể phụ thuộc vào mức độ phát triển của khối u. Các triệu chứng do u não gây ra có thể bao gồm:

• Đau đầu là triệu chứng phổ biến nhất của u não. Đặc biệt là tình trạng đau đầu xảy ra thường xuyên, ngày càng gia tăng về tần suất và cường độ.
• Chóng mặt, buồn nôn hoặc nôn mửa thường do áp lực nội sọ do khối u, viêm (phù nề) hoặc tích tụ dịch não tủy.
• Các vấn đề về mắt như nhìn mờ, nhìn đôi, mất thị lực.
• Các vấn đề về thính giác: ù tai, mất hoặc giảm thính giác ở một hoặc cả hai tai.
• Mất thăng bằng, khó đi lại.
• Khó khăn trong việc tìm từ và giao tiếp.
• Cảm thấy mệt mỏi.
• Mất cảm giác hoặc hoạt động của tay chân.
• Vấn đề trí nhớ, các khối u não có thể làm gián đoạn chức năng não và ảnh hưởng đến khả năng học hỏi và ghi nhớ thông tin mới của chúng ta.
• Trầm cảm và thay đổi tâm trạng đột ngột không giải thích được, các triệu chứng buồn bã kéo dài, mất hứng thú hoặc niềm vui với những thứ đã làm mình thú vị, thay đổi thói quen ngủ, cảm giác vô dụng hoặc tội lỗi thậm chí muốn tự tử.
• Các vấn triệu chứng tâm thần kinh như hung hăng, ảo tưởng, ảo giác, bốc đồng hưng cảm, rối loạn tâm thần và hành vi bạo lực.

Co giật, những cơn động kinh có thể phổ biến ở người bị u não, trong một số trường hợp cơn động kinh là dấu hiệu đầu tiên cho thấy một người có khối u ở não.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Triệu chứng của bệnh u não nguyên phát không phải lúc nào cũng biểu hiện rầm rộ. Các triệu chứng và dấu hiệu của khối u não còn phụ thuộc và kích thước, vị trí và tốc độ phát triển của khối u. Vì vậy khi có các triệu chứng như: Đau đầu liên tục, chóng mặt, ù tai, mất thăng bằng, co giật,... Bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để khám và tư vấn. Phát hiện, chẩn đoán và điều trị sớm sẽ đạt hiệu quả tốt nhất.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh u não nguyên phát

Các bác sĩ không biết tại sao một số tế bào bắt đầu hình thành tế bào khối u. Nó có thể liên quan đến gen hoặc môi trường, hoặc cả hai. Một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ tiềm ẩn của khối u não có thể bao gồm:

• Di truyền: Có bằng chứng cho thấy, trong một số rất ít trường hợp, các yếu tố hoặc tình trạng di truyền đã góp phần vào sự phát triển của khối u não. Những tình trạng này bao gồm hội chứng Li-Fraumeni, u xơ thần kinh, hội chứng ung thư biểu mô tế bào đáy nevoid, xơ cứng củ, hội chứng Turcot và bệnh von Hippel-Lindau.
• Bức xạ: Những người tiếp xúc với loại bức xạ mạnh có nguy cơ mắc u não cao hơn. Bức xạ này gọi là bức xạ ion hóa bức xạ đủ mạnh để gây ra thay đổi DNA trong tế bào cơ thể. Những thay đổi DNA có thể dẫn đến khối u và ung thư.
• Tuổi tác: Các khối u não có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng chúng thường xảy ra nhất ở những người lớn tuổi.
• Hóa chất: Có một số bằng chứng về mối liên hệ giữa việc tiếp xúc với thuốc trừ sâu (bao gồm một số loại thuốc trừ sâu được phép sử dụng trong gia đình/gia đình), việc trồng trọt và việc tăng nguy cơ phát triển khối u não.

Những ai có nguy cơ mắc u não nguyên phát?

Các khối u não có thể gặp ở mọi người, mọi lứa tuổi, mọi chủng tộc. Tuy nhiên càng lớn tuổi nguy cơ càng cao. Thừa cân hoặc béo phì cũng có thể làm tăng nhẹ nguy cơ của bạn. Nếu bạn đã từng điều trị bằng xạ trị trước đó cũng có thể làm tăng nguy cơ của bạn một chút. Cũng như có người thân như cha mẹ, con cái hoặc anh chị em ruột bị u não sẽ cao hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh u não

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ bệnh u não nguyên phát:

• Tuổi: Các khối u não phổ biến hơn ở người lớn tuổi và trẻ em, tuy nhiên mọi người ở mọi lứa tuổi đều có thể phát triển u não.
• Tiếp xúc bức xạ: Yếu tố nguy cơ môi trường được biết đến nhiều nhất đối với các khối u não là phơi nhiễm bức xạ , thường là do xạ trị để điều trị một số tình trạng khác.
• Di truyền: Hầu hết những người bị u não không có tiền sử gia đình mắc bệnh này, nhưng trong một số trường hợp hiếm gặp, các khối u não và tủy sống có tính di truyền trong gia đình.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán bệnh u não nguyên phát

Chẩn đoán khối u não là một quá trình phức tạp. Để chẩn đoán một khối u não nguyên phát các bác sĩ cần tiến hành thăm khám thần kinh, chẩn đoán hình ảnh để cung cấp thông tin chẩn đoán chính xác.

• Khám thần kinh: Nhằm đánh giá các chức năng thần kinh như thăng bằng, thính giác, thị giác, phản xạ,... của người bệnh.
• Xét nghiệm máu: Nhằm kiểm tra sức khỏe tổng quát bao gồm chức năng gan thận, số lượng tế bào máu, giúp chẩn đoán một số khối u não từ tuyến yên, vùng tuyến tùng và khối u tế bào mầm.
• CT scan hay chụp cộng hưởng từ (MRI) não: Chụp cộng hưởng từ (MRI) là chẩn đoán hình ảnh tốt nhất để xác định khối u não. Chụp cắt lớp vi tính (CT) là một lựa chọn thay thế nếu bạn không thể chụp MRI.
• Sinh thiết: Các bác sĩ sẽ lấy mẫu khối u để kiểm tra dưới kính hiển vi để xác định bản chất khối u là lành tính hay ác tính.
• Chọc dò tủy sống: Nhằm lấy mẫu dịch não tủy xem có chứa dấu vết của tế bào khối u hay không.

Phương pháp điều trị u não nguyên phát

Các khối u não dù nguyên phát hay di căn, lành tính hay ác tính thường sẽ được điều trị bằng phẫu thuật, xạ trị và/hoặc hóa trị. Việc quyết định sử dụng phương pháp điều trị nào sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố từ loại, kích thước, vị trí khối u và tuổi tác, sức khỏe của người bệnh. Mỗi phương pháp điều trị đều có những rủi ro và biến chứng khác nhau.

• Phẫu thuật: Là phương pháp cắt bỏ hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn khối u não của bệnh nhân. Mỗi cuộc phẫu thuật đều tiềm ẩn rủi ro.
• Hóa trị: Là phương pháp điều trị bằng thuốc cho bệnh nhân ung thư. Nó hoạt động bằng cách tiêu diệt các tế bào ung thư, ngăn chặn chúng lây lan hoặc làm chậm sự phát triển của chúng.
• Xạ trị: Là sử dụng tia X năng lượng cao để tiêu diệt các tế bào ung thư và tế bào não bất thường và thu nhỏ khối u. Xạ trị có thể là một lựa chọn nếu khối u không thể điều trị hiệu quả bằng phẫu thuật.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến bệnh u não nguyên phát

Theo một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người có tình trạng cuộc sống căng thẳng, chế độ ăn uống sai lầm, lối sống ít vận động và những người nghiện rượu, có thói quen hút thuốc lá có nguy cơ mắc u não cao hơn. Vì vậy chúng ta hãy duy trì lối sống và chế độ sinh hoạt lành mạnh để đảm bảo sức khỏe và giảm nguy cơ gây u não.

Chế độ sinh hoạt:

Duy trì thói quen sinh hoạt tốt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến bệnh, các biện pháp bao gồm:

• Tuân thủ mọi hướng dẫn của bác sĩ trong quá trình điều trị.
• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế căng thẳng, giữ tinh thần lạc quan.
• Nên duy trì thói quen thăm khám định kỳ để kiểm soát bệnh tật tốt hơn.
• Loại bỏ lối sống tĩnh tại, tăng cường vận động, tập thể dục thể thao nâng cao thể trạng.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn uống lành mạnh bao gồm sự cân bằng tổng thể của chế độ ăn uống đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng (protein, carbohydrate, chất béo lành mạnh, trái cây, rau củ,...)
• Hạn chế uống bia rượu, thuốc lá, các chất kích thích.
• Chế độ ăn uống lành mạnh, cân đối, hạn chế thức ăn nhanh, các sản phẩm giàu Nitric như đồ hộp, đồ muối chua.
• Hạn chế tiếp xúc với các nguồn phóng xạ và các bức xạ ion hóa.

Phương pháp phòng ngừa bệnh u não nguyên phát

Hiện nay chưa có phương pháp nào để phòng ngừa được khối u não. Chúng ta chỉ có thể làm giảm nguy cơ phát triển của khối u não bằng cách tránh tiếp xúc với các mối nguy hiểm từ môi trường như hút thuốc lá, tiếp xúc với bức xạ. Điều quan trọng chúng ta cần thăm khám sức khỏe định kỳ hàng năm để không bỏ sót bất kì một dấu hiệu bất thường nào của cơ thể.