Vai trò của nhóm thuốc sulfonylureas trong điều trị tiểu đường

Thuốc nhóm Sulfonylureas được sử dụng để quản lý và điều trị bệnh đái tháo đường loại 2 bằng cách giảm lượng đường trong máu thông qua kích thích tế bào beta trong tuyến tụy tiết ra insulin. Tuy nhiên, Sulfonylureas không có tác dụng đối với người bị đái tháo đường loại 1. Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về nhóm thuốc này qua bài viết dưới đây.

Thuốc Sulfonylureas là gì?

Đái tháo đường là một loại bệnh rối loạn chuyển hoá không đồng nhất, được đặc trưng bởi tăng glucose (đường trong máu) do sự thiếu insulin và khả năng tác động của insulin bị suy giảm. Sự tăng glucose trong máu kéo dài có thể gây ra sự rối loạn chuyển hoá các chất carbohydrates, protein, lipid và gây tổn thương đến nhiều cơ quan, đặc biệt là mạch máu, tim, thận, mắt và hệ thần kinh.

Hiện nay, có nhiều nhóm thuốc hạ đường huyết được nghiên cứu và sử dụng trong điều trị bệnh tiểu đường. Vậy Sulfonylureas là nhóm thuốc gì?

Sulfonylureas, còn được gọi là sulfamid hạ đường huyết, là một nhóm thuốc được sử dụng để điều trị bệnh nhân mắc đái tháo đường loại 2 phổ biến. Hiệu quả hạ đường huyết của Sulfonylureas được phát hiện trong quá trình nghiên cứu về khả năng kháng khuẩn của một dẫn chất trong nhóm thuốc này.

Hiện nay, Sulfonylureas có ba thế hệ thuốc khác nhau.

Thế hệ đầu tiên được phát triển vào những năm 1950 và bao gồm các hoạt chất như carbutamide, acetohexamide, chlorpropamide, tolbutamide. Thế hệ thứ hai ra đời vào năm 1980 và bao gồm các thành phần như glipizide, gliclazide, glibenclamide, glyburide. Thế hệ thứ ba ra đời vào những năm 2000 và bao gồm thành phần glimepiride.

Cơ chế tác động của thuốc Sulfonylureas

Thuốc Sulfonylureas hoạt động bằng cách kích thích tế bào beta trong đảo tụy tiết insulin thông qua tăng độ nhạy cảm của chúng đối với glucose. Thuốc này tác động lên một thụ thể trên tế bào gọi là SUR1 và làm giảm dòng kali khi rời khỏi tế bào beta bằng cách ức chế các kênh kali phụ thuộc vào ATP.

Điều này dẫn đến tăng nồng độ kali trong tế bào, làm mở các kênh calci phụ thuộc vào điện thế. Các kênh này giúp calci đi vào tế bào, đồng thời kích thích việc tiết insulin từ các bọc dự trữ thông qua màng bào tương.

Thuốc Sulfonylureas chỉ có tác dụng đối với những bệnh nhân có chức năng tuỵ còn hoạt động. Hiệu quả của thuốc không phụ thuộc vào mức đường huyết hiện tại vì nó tăng cường việc giải phóng insulin đã được tổng hợp trước đó.

Cơ chế tác dụng của các thuốc trong cùng nhóm có thể tương tự nhau. Do đó, nếu đã sử dụng Sulfonylureas ở liều tối đa, không nên chuyển sang nhóm thuốc khác vì tất cả các loại thuốc này có hiệu quả tương tự.

Sulfonylureas giúp giảm khoảng 1% chỉ số HbA1c và giảm các biến chứng liên quan đến tăng đường huyết như bệnh võng mạc và bệnh thận. Ngoài ra, thuốc cũng ảnh hưởng đến tế bào gan, làm giảm sản xuất glucose từ quá trình giải phóng mỡ gan.

Sulfonylureas có tính chất acid yếu và hoàn toàn ion hoá ở pH sinh lý. Khi uống thuốc, cơ thể hấp thụ đạt khoảng 90%.

Thuốc có khả năng kết hợp với protein trong huyết tương từ 50 đến 90%, chủ yếu là albumin. Sau khi vào cơ thể, thuốc được chuyển hóa chủ yếu tại gan. Thuốc được loại bỏ qua nước tiểu, thời gian bán thải dao động từ 2 đến 45 giờ, trong khi thời gian tác dụng kéo dài từ 12 đến 70 giờ.

Chỉ định và chống chỉ định của thuốc Sulfonylureas

Chỉ định

Thuốc Sulfonylureas được sử dụng trong điều trị bệnh đái tháo đường loại 2 ở người lớn, đặc biệt khi chế độ ăn, luyện tập và giảm cân không đủ để kiểm soát hàm lượng đường huyết.

Ngoài ra, thuốc này cũng được sử dụng như một phương pháp thay thế cho những bệnh nhân có đái tháo đường kết hợp với béo phì, kháng insulin hay khi việc sử dụng metformin không đạt được hiệu quả mong đợi hoặc trong trường hợp dung nạp kém.

Chống chỉ định

Thuốc Sulfonylureas có một số trường hợp chống chỉ định, bao gồm:

• Người bệnh thiếu insulin và phụ thuộc vào insulin để điều trị đái tháo đường;
• Trẻ vị thành niên;
• Người bị nhiễm toan ceton hoặc tiền hôn mê;
• Người bị hôn mê do đái tháo đường;
• Người bị suy thận;
• Người bị suy gan nặng.

Khi sử dụng thuốc Sulfonylureas, có nguy cơ quá liều và làm giảm đường huyết. Ngoài ra, những người bị rối loạn chuyển hóa porphyrin ở gan khi sử dụng thuốc Sulfonylureas có thể gặp nguy cơ khởi phát tình trạng cấp tính. Nếu có quá mẫn cảm với nhóm thuốc Sulfamid, chẳng hạn như hạ đường huyết hoặc thuốc lợi tiểu cũng không nên sử dụng thuốc này.

Hướng dẫn sử dụng thuốc Sulfonylureas

Hầu hết các loại thuốc Sulfonylureas có thời gian tác dụng kéo dài, cho phép người bệnh chỉ cần uống thuốc hai lần/ngày hoặc thậm chí có thể chỉ cần uống một lần/ngày.

Trong trường hợp quên một liều thuốc, người bệnh không nên bổ sung liều bỏ quên mà nên tiếp tục sử dụng liều kế tiếp. Việc tăng liều thuốc có thể gây ra các tác dụng không mong muốn, do đó cần tuân thủ đúng liều được chỉ định.

Thuốc Sulfonylureas thường được sử dụng trong hoặc sau khi ăn để tránh tình trạng hạ đường huyết. Trong trường hợp sử dụng thuốc một lần/ngày, nên uống thuốc vào buổi sáng.

Ngoài ra, khi sử dụng thuốc, người bệnh nên bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời, vì thuốc Sulfonylureas có thể làm cho da trở nên nhạy cảm với ánh sáng.

Khi sử dụng thuốc Sulfonylureas, nên nuốt thuốc nguyên viên, vì thuốc được thiết kế để giải phóng dần và việc nhai thuốc trước khi uống có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc.

Tác dụng phụ của thuốc

Sử dụng thuốc Sulfonylureas có thể gây tác dụng phụ không mong muốn, bao gồm:

Hạ đường huyết: Các triệu chứng như đánh trống ngực, nhịp tim nhanh, run tay chân, đổ mồ hôi nhiều có thể xảy ra khi sử dụng thuốc Sulfonylureas, thường xuất hiện vào buổi chiều hoặc khi đói. Điều này liên quan đến tác động của thuốc lên tế bào beta đảo tụy và tăng cường tiết insulin.

Tăng cân: Sử dụng thuốc Sulfonylureas có thể dẫn đến tăng cân đáng kể, từ 1 đến 4 kg. Tác dụng này cũng có thể xảy ra với insulin và glinides. Nghiên cứu cho thấy bệnh nhân được điều trị bằng Sulfonylureas có khả năng tăng cân nhiều hơn so với những bệnh nhân duy trì chế độ ăn kiêng. Tuy nhiên, tăng cân do thuốc Sulfonylureas thường ổn định sau 3 hoặc 4 năm đầu tiên trong quá trình điều trị.

Tác dụng phụ hiếm: Thuốc Sulfonylureas có thể gây ra các tác dụng phụ hiếm như rối loạn tiêu hoá, phản ứng dị ứng trên da (như mề đay hoặc hội chứng Lyell), mẫn cảm với ánh sáng, vàng da, viêm gan, giảm tiểu cầu, giảm bạch cầu, mất bạch cầu hạt và hạ natri máu.

Sulfonylureas là một nhóm thuốc được sử dụng để quản lý và điều trị bệnh đái tháo đường loại 2. Các thuốc này hoạt động bằng cách kích thích tế bào beta trong tuyến tụy để giải phóng insulin, từ đó giảm lượng đường trong máu. Để đạt được hiệu quả tốt nhất và tránh các tác dụng phụ không mong muốn, người bệnh cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ.

Xem thêm: 

Các nhóm thuốc tiểu đường và ưu nhược điểm

Tìm hiểu: Các loại thuốc điều trị tiểu đường tuýp 2