Vì sao nguy cơ đột quỵ gia tăng khi thời tiết chuyển lạnh?

Mỗi khi thời tiết chuyển lạnh, các bệnh lý tim mạch và đột quỵ thường có xu hướng gia tăng. Nhiều người thắc mắc vì sao chỉ cần trời lạnh hơn lại có thể khiến nguy cơ đột quỵ tăng cao đến vậy. Câu trả lời nằm ở những thay đổi trong cơ thể và thói quen sinh hoạt khi nhiệt độ xuống thấp.

Vì sao mùa đông là "mùa cao điểm" của đột quỵ?

Vào mùa lạnh, nguy cơ đột quỵ có xu hướng tăng cao hơn so với các thời điểm khác trong năm. Khi nhiệt độ giảm, các mạch máu có xu hướng co lại, huyết áp tăng, tim phải làm việc nhiều hơn, đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến đột quỵ, đặc biệt ở người cao tuổi, người bị tăng huyết áp, tiểu đường hay rối loạn mỡ máu. Ngoài yếu tố thời tiết, nhiều thói quen trong mùa lạnh cũng vô tình làm tăng rủi ro này.

Tập thể dục quá sớm

Nhiều người duy trì thói quen tập thể dục buổi sáng, nhưng ra ngoài trời lạnh quá sớm (trước 5h30 sáng) có thể khiến cơ thể bị sốc nhiệt. Nhiệt độ thấp làm mạch máu co đột ngột, huyết áp tăng cao, dễ dẫn đến xuất huyết não hoặc nhồi máu não. Do đó, nên tập thể dục sau khi mặt trời đã lên, khoảng 6 giờ 30 - 7 giờ sáng và khởi động kỹ trong nhà trước khi ra ngoài.

Tắm nước quá nóng trong phòng kín

Nghe có vẻ vô hại, nhưng việc tắm nước quá nóng hoặc tắm lâu trong phòng kín, không thông gió có thể khiến mạch máu giãn nhanh, huyết áp giảm đột ngột, có thể dẫn đến ngất xỉu, đột quỵ hoặc ngừng tim. Lưu ý về nhiệt độ nước nên khoảng 37 - 40°C, không nên tắm quá 10 - 15 phút và cần mở hé cửa để lưu thông không khí.

Đi chân trần khi rời giường

Sự thay đổi nhiệt độ đột ngột giữa chăn ấm và nền nhà lạnh có thể khiến huyết áp tăng nhanh, gây co mạch não và tim. Người cao tuổi đặc biệt dễ bị đột quỵ do hiện tượng này. Vậy nên, trước khi ra khỏi giường, hãy ngồi dậy từ từ, mang dép ấm và vận động nhẹ vài phút.

Đắp chăn kín đầu khi ngủ

Thói quen trùm kín chăn khiến lượng oxy giảm, khí CO₂ tăng cao trong không gian hẹp, làm giảm oxy máu não. Ở người có bệnh lý tim mạch hoặc hô hấp, điều này có thể kích hoạt cơn đột quỵ trong lúc ngủ. Cách khắc phục là giữ ấm cơ thể bằng chăn vừa đủ, không che kín đầu, và giữ phòng ngủ thoáng khí, ấm áp khoảng 22 - 25°C.

Lười uống nước, lười vận động

Trời lạnh khiến cảm giác khát giảm, nhiều người uống rất ít nước. Cơ thể thiếu nước làm máu đặc hơn, dễ hình thành cục máu đông, nguyên nhân chính gây tắc mạch máu não. Nên uống nước ấm, khoảng 1,5 - 2 lít/ngày và duy trì vận động nhẹ trong nhà để tăng lưu thông máu.

Ăn quá béo, ngủ quá muộn

Vào mùa lạnh, cơ thể có xu hướng “ăn nhiều, ngủ ít”. Tuy nhiên, việc tiêu thụ nhiều thực phẩm giàu chất béo, chiên rán làm tăng cholesterol “xấu” (LDL), thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa động mạch. Ngủ muộn và thiếu ngủ lại làm rối loạn nội tiết, tăng huyết áp, tăng nguy cơ đột quỵ.

Tự ý ngưng thuốc huyết áp hoặc mỡ máu

Không ít người cảm thấy khỏe trong mùa lạnh và tự ngưng thuốc điều trị huyết áp, tiểu đường hoặc rối loạn lipid máu. Hành động này cực kỳ nguy hiểm, vì các bệnh mạn tính cần được kiểm soát liên tục. Khi dừng thuốc đột ngột, huyết áp hoặc đường huyết có thể tăng vọt, gây ra cơn đột quỵ bất ngờ. Do đó, tuyệt đối không tự ý bỏ thuốc, cần tuân thủ chỉ định bác sĩ và tái khám định kỳ.

Làm thế nào để nhận biết đột quỵ sớm?

Theo chuyên trang của Bộ Y tế về phòng chống đột quỵ, “thời gian chính là vàng” trong cấp cứu đột quỵ. Nếu người bệnh được phát hiện và đưa đến bệnh viện trong 3 - 4,5 giờ đầu, khả năng sống sót và phục hồi sẽ cao hơn rất nhiều.

Để giúp mọi người dễ nhận biết các dấu hiệu sớm, quy tắc BE FAST được sử dụng như một cách đơn giản để ghi nhớ và hành động kịp thời khi có nghi ngờ đột quỵ. BE FAST gồm 6 chữ cái, mỗi chữ mô tả một dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ:

• B (Balance) - Mất thăng bằng: Người bệnh đột ngột chóng mặt, đi loạng choạng, đau đầu dữ dội hoặc mất khả năng phối hợp động tác.
• E (Eyesight) - Giảm thị lực: Thị lực mờ đi, có thể mất tầm nhìn ở một hoặc cả hai mắt.
• F (Face) - Méo mặt: Một bên mặt bị xệ, nhân trung lệch, miệng méo rõ khi cười.
• A (Arm) - Yếu tay chân: Tê liệt hoặc yếu một bên cơ thể. Có thể kiểm tra bằng cách yêu cầu bệnh nhân giơ hai tay lên, nếu một tay rơi xuống, đó là dấu hiệu cảnh báo.
• S (Speech) - Nói khó: Giọng nói méo, ngọng, dính chữ hoặc không hiểu lời người khác.
• T (Time) - Thời gian: Khi có bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, hãy gọi ngay 115 hoặc đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Mỗi phút trôi qua là hàng triệu tế bào não mất đi.

Hãy luôn ghi nhớ rằng, mỗi phút trôi qua đều vô cùng quý giá khi đối mặt với đột quỵ. Ngay khi phát hiện người có dấu hiệu nghi ngờ, hãy gọi cấp cứu 115 hoặc đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị kịp thời. Hành động nhanh chóng có thể cứu sống người bệnh và giảm nguy cơ tàn phế sau này.

Làm thế nào để bảo vệ sức khỏe tim mạch trong mùa lạnh?

Để giảm thiểu rủi ro đột quỵ và bảo vệ tim mạch trong mùa lạnh, cần kết hợp cả chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng và kiểm soát bệnh lý nền. Dưới đây là những khuyến nghị từ WHO và Mayo Clinic:

Giữ ấm cơ thể đúng cách

Không nên mặc quá nhiều lớp gây bí, thay vào đó hãy chọn quần áo giữ nhiệt, áo khoác ngoài chống gió, mũ và găng tay khi ra ngoài. Ban đêm, giữ nhiệt cho đầu, cổ, bàn chân – những vùng dễ mất nhiệt nhất.

Duy trì vận động nhẹ mỗi ngày

Vận động giúp tăng tuần hoàn máu và giảm huyết áp. Bạn có thể đi bộ, tập yoga, khiêu vũ nhẹ trong nhà khoảng 30 phút mỗi ngày. Hãy tránh tập ngoài trời khi sương lạnh hoặc gió mạnh.

Ăn uống lành mạnh, kiểm soát cân nặng

Chế độ ăn cân bằng gồm rau, trái cây, ngũ cốc nguyên cám, cá béo (như cá hồi, cá thu), hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, muối và mỡ động vật.
Người có bệnh nền cần tuân thủ chế độ ăn do bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng hướng dẫn.

Uống đủ nước ấm

Đừng đợi khát mới uống. Nước giúp duy trì độ nhớt máu bình thường, phòng ngừa hình thành cục máu đông, một nguyên nhân gây tắc mạch máu não.

Kiểm soát bệnh lý nền

Nếu bạn có tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu, hãy đo huyết áp và đường huyết thường xuyên, uống thuốc đúng liều và không bỏ giữa chừng. Việc kiểm soát tốt các bệnh này có thể giảm nguy cơ đột quỵ.

Khám sức khỏe định kỳ

Người trên 40 tuổi nên khám sức khỏe tổng quát ít nhất 1 lần/năm. Việc phát hiện sớm bất thường tim mạch hoặc mạch máu não sẽ giúp điều trị kịp thời, ngăn ngừa biến chứng.

Đột quỵ có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, nhưng mùa lạnh chính là “thời điểm nhạy cảm” nhất. Việc hiểu rõ vì sao nguy cơ đột quỵ gia tăng khi thời tiết chuyển lạnh sẽ giúp bạn chủ động phòng tránh, điều chỉnh lối sống và bảo vệ sức khỏe tim mạch của bản thân cũng như người thân trong gia đình.