Cholesterol xấu là gì? Tác hại của cholesterol xấu và cách giảm cholesterol xấu

Cholesterol là một thành phần không thể thiếu trong cơ thể, đảm nhận nhiều chức năng khác nhau. Nhưng khi cholesterol xấu tích tụ quá nhiều, nó có thể gây tắc nghẽn động mạch và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về tác hại của cholesterol xấu và những biện pháp đơn giản giúp giảm mức cholesterol xấu, bảo vệ tim mạch và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Cholesterol xấu là gì? Tác hại đối với sức khỏe

Cholesterol xấu, hay còn gọi là LDL cholesterol (Low-Density Lipoprotein), là một loại lipoprotein mật độ thấp, chịu trách nhiệm vận chuyển cholesterol từ gan đến các tế bào trong cơ thể. LDL đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp cholesterol để xây dựng màng tế bào và sản xuất hormone.

Cholesterol xấu tăng cao là một trong những yếu tố chính góp phần gây mỡ máu cao, từ đó làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và bệnh tim mạch. Khi lượng LDL trong máu tăng vượt mức bình thường, nó có thể kết hợp với các chất khác tạo thành mảng bám, làm hẹp lòng động mạch và giảm lưu lượng máu. Điều này khiến tim phải hoạt động mạnh hơn để bơm máu, dẫn đến tình trạng huyết áp cao và thiếu máu cục bộ ở các cơ quan như tim và não.

Ngoài ra, cholesterol xấu còn là nguyên nhân chính gây bệnh tim mạch. Khi mảng bám trong động mạch phát triển lớn hoặc vỡ ra, hình thành cục máu đông. Chúng làm tắc nghẽn động mạch vành, dẫn đến nhồi máu cơ tim. Người bệnh thường gặp các cơn đau thắt ngực dữ dội và có nguy cơ tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Một tác hại khác là nguy cơ đột quỵ, xảy ra khi cục máu đông chặn dòng chảy của máu lên não. Điều này khiến não bị thiếu oxy, dẫn đến tổn thương nghiêm trọng như liệt nửa người, mất khả năng nói hoặc thậm chí tử vong.

Tình trạng cholesterol xấu tăng, đặc biệt khi đi kèm với tăng triglyceride và béo phì, có thể làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Tuy nhiên, tăng LDL không trực tiếp gây tổn thương gan nhưng có thể là yếu tố nguy cơ gián tiếp gây suy giảm chức năng gan.

Sự khác biệt giữa cholesterol xấu và cholesterol tốt

Cholesterol xấu (LDL) và cholesterol tốt (HDL) là hai dạng cholesterol quan trọng trong cơ thể, nhưng chúng có sự khác biệt rõ rệt:

Về cấu trúc và mật độ

LDL có mật độ thấp hơn và kích thước lớn hơn HDL. Cấu trúc của LDL không ổn định, dễ bám vào thành động mạch. Trong khi HDL có mật độ cao hơn và cấu trúc bền vững. Điều này giúp nó lưu thông hiệu quả trong máu để thực hiện chức năng dọn dẹp cholesterol dư thừa.

Về nguồn gốc

Cả LDL và HDL đều được gan tổng hợp hoặc tham gia vào quá trình trao đổi lipid qua gan, nhưng LDL tăng cao khi tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa hoặc chất béo chuyển hóa. Ngược lại, hoạt động thể chất và chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp cải thiện chức năng HDL – một yếu tố bảo vệ tim mạch – dù mức tăng HDL có thể không quá đáng kể.

Về chức năng

LDL vận chuyển cholesterol từ gan đến các tế bào để xây dựng màng tế bào và sản xuất hormone. Tuy nhiên, khi dư thừa, LDL tích tụ trên thành động mạch gây xơ vữa. Trong khi đó, HDL hoạt động như “người dọn dẹp”, thu gom cholesterol dư thừa từ thành động mạch và đưa về gan để xử lý hoặc bài tiết. Do đó, HDL giúp bảo vệ mạch máu khỏi sự tích tụ mảng bám.

Nguyên nhân làm tăng cholesterol xấu

Có thể kể đến một số nguyên nhân làm tăng cholesterol xấu phổ biến như:

• Việc tiêu thụ thực phẩm giàu chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa (nội tạng động vật, thịt đỏ, xúc xích, đồ ăn nhanh, thực phẩm chiên rán, sữa nguyên kem và bánh ngọt công nghiệp) làm tăng đáng kể mức LDL trong máu.
• Lối sống ít vận động, thiếu tập thể dục làm giảm khả năng chuyển hóa cholesterol trong cơ thể, khiến LDL dễ tích tụ trong máu hơn.
• Thừa cân hoặc béo phì cũng làm tăng nguy cơ cholesterol xấu.
• Hút thuốc lá không chỉ làm giảm HDL mà còn gây tổn thương thành mạch máu, tạo điều kiện cho LDL tích tụ.
• Uống rượu bia quá mức gây rối loạn chuyển hóa lipid máu, làm tăng cholesterol xấu.
• Các bệnh lý nền như tiểu đường, suy giáp hoặc rối loạn lipid máu di truyền cũng ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát cholesterol của cơ thể, làm tăng cholesterol xấu.

Cholesterol xấu bao nhiêu là an toàn? Bao nhiêu là nguy hiểm?

Chỉ số cholesterol xấu (LDL) trong máu là một yếu tố quan trọng để đánh giá nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch. Mức LDL an toàn và nguy hiểm được phân loại như sau:

Mức cholesterol xấu an toàn

Mức cholesterol xấu an toàn sẽ khác nhau ở từng đối tượng:

• Ở người trưởng thành khỏe mạnh, mức LDL nên dưới 100 mg/dL (2.59 mmol/L) để đảm bảo sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Với người có nguy cơ bệnh tim mạch trung bình, LDL dưới 100 mg/dL được coi là lý tưởng. Mức từ 100 - 129 mg/dL (2.59 - 3.34 mmol/L) vẫn nằm trong giới hạn bình thường.
• Với những người đã từng bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ hoặc mắc bệnh động mạch vành cần giữ LDL dưới 70 mg/dL (1.81 mmol/L) để giảm nguy cơ tái phát biến cố tim mạch.
• Đối với những người mắc bệnh lý nghiêm trọng như tiểu đường hoặc bệnh tim mạch nặng, mức LDL cần duy trì dưới 55 mg/dL (1.42 mmol/L).

Mức cholesterol xấu nguy hiểm

Cholesterol xấu ở mức nguy hiểm là:

• LDL cholesterol cao từ 130-159 mg/dL (3.37-4.12 mmol/L) bắt đầu làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• LDL từ 160 mg/dL (4.14 mmol/L) trở lên làm tăng đáng kể nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
• LDL >190 mg/dL (4.91 mmol/L) là mức rất cao, có thể gợi ý tình trạng rối loạn lipid máu di truyền và cần được đánh giá và điều trị tích cực để phòng ngừa biến chứng tim mạch.

Làm thế nào để giảm lượng cholesterol xấu trong máu?

Để giảm LDL cholesterol trong máu, cần áp dụng các biện pháp thay đổi lối sống và chế độ ăn uống một cách khoa học. Cụ thể là:

Thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt

Để giảm mức cholesterol xấu trong máu, bạn cần giảm tiêu thụ thực phẩm giàu chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa. Thay vào đó, hãy tăng cường thực phẩm giàu chất xơ, thực phẩm giàu chất béo không bão hòa.

Tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần cũng giúp tăng cholesterol tốt và giảm cholesterol xấu. Khi vận động, cơ thể sử dụng năng lượng nhiều hơn, làm tăng khả năng chuyển hóa lipid và giảm lượng LDL tích tụ trong máu. Đồng thời, tập luyện thúc đẩy gan sản xuất HDL, loại cholesterol có lợi giúp vận chuyển LDL dư thừa về gan để xử lý.

Nếu thừa cân hoặc béo phì, bạn nên giảm cân từ từ để cải thiện mức cholesterol tổng thể. Khi giảm cân một cách khoa học, mô mỡ trong cơ thể giảm dần. Điều này làm giảm lượng LDL và triglyceride tích tụ trong máu, đồng thời tăng mức cholesterol tốt. Ngoài ra, hạn chế tối đa việc tiêu thụ thuốc lá và rượu bia là cách hiệu quả để cải thiện mức cholesterol xấu.

Sử dụng thuốc điều trị (nếu cần)

Để giảm lượng cholesterol xấu, việc sử dụng thuốc trị mỡ máu là một giải pháp hiệu quả. Tuy nhiên, việc dùng thuốc cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ để tránh tác dụng phụ.

Nhóm thuốc statin là lựa chọn phổ biến nhất, giúp giảm sản xuất cholesterol tại gan và tăng khả năng loại bỏ LDL khỏi máu. Theo nghiên cứu, các loại statin như Atorvastatin, Rosuvastatin, và Simvastatin có thể giảm LDL từ 18 - 55%, đồng thời giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Ngoài ra, thuốc ezetimibe hỗ trợ giảm hấp thụ cholesterol ở ruột non, làm giảm LDL từ 13 - 20% và thường được kết hợp với statin để tăng hiệu quả. Một số trường hợp đặc biệt có thể sử dụng thuốc ức chế PCSK9 như Alirocumab hoặc Evolocumab, giúp loại bỏ LDL khỏi máu mạnh mẽ hơn.

Kiểm soát bệnh lý nền

Mức đường huyết cao làm tăng LDL và triglyceride, đồng thời giảm HDL, dẫn đến nguy cơ xơ vữa động mạch. Suy giáp gây thiếu hụt hormone tuyến giáp, làm giảm khả năng chuyển hóa lipid của gan, dẫn đến tích tụ cholesterol xấu trong máu. Rối loạn lipid máu làm mất cân bằng giữa LDL và HDL, gây hình thành mảng xơ vữa trong động mạch, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Việc kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tiểu đường, suy giáp hoặc rối loạn lipid máu sẽ giúp cải thiện mức cholesterol và giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Cholesterol là một thành phần thiết yếu để duy trì hoạt động sống, nhưng sự dư thừa LDL cholesterol lại là yếu tố nguy cơ chính gây bệnh tim mạch. Nếu không được kiểm soát, nó có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe. Việc nhận thức được tác hại của cholesterol xấu và thực hiện những biện pháp để giảm cholesterol xấu cũng giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và bảo vệ sức khỏe lâu dài.