Virus cúm​ là gì? Đặc điểm cấu tạo của virus cúm​

Virus cúm là một trong những tác nhân gây bệnh truyền nhiễm phổ biến và nguy hiểm nhất trên thế giới. Mỗi năm, cúm gây ra hàng triệu ca mắc bệnh và hàng trăm ngàn ca tử vong, đặc biệt là đối với người già và trẻ nhỏ. Để hiểu rõ hơn về cách virus cúm tác động đến cơ thể và gây bệnh, chúng ta cần tìm hiểu về đặc điểm cấu tạo của nó.

Virus cúm​ là gì?

Virus cúm (Influenza virus) là tác nhân gây bệnh cúm, thuộc nhóm Orthomyxoviridae và được phân thành 3 tuýp chính: A, B, và C. Những tuýp virus này gây bệnh trên các loài động vật có xương sống, bao gồm chim, động vật có vú, và con người. Việc phân biệt giữa các tuýp dựa trên cấu trúc kháng nguyên bề mặt, phức hợp protein, và khả năng gây bệnh trên từng loài.

• Virus cúm A: Đây là nguyên nhân chính gây ra các đại dịch cúm lớn, ảnh hưởng đến con người, một số loài chim, và động vật có vú.
• Virus cúm B: Chủ yếu gây bệnh ở con người và một số loài hải cẩu.
• Virus cúm C: Gây bệnh ở con người và một số loài lợn, nhưng mức độ nghiêm trọng thường thấp hơn.

Virus cúm thường có hình cầu, đường kính từ 80 – 120 nm. Khi được nuôi cấy qua phôi gà nhiều lần, chúng có thể chuyển thành hình dạng sợi.

Về khả năng tồn tại trong môi trường, virus cúm thuộc loại lipoprotein, do đó sức đề kháng yếu, dễ bị tiêu diệt bởi ánh sáng mặt trời hoặc tia tử ngoại. Virus cũng nhạy cảm với nhiệt độ cao và các chất hòa tan lipid như:

• Beta-propiolactone;
• Ether;
• Chloramine;
• Formol;
• Cồn;
• Ở nhiệt độ 56°C, virus cúm sẽ bị tiêu diệt trong thời gian ngắn.

Mặc dù yếu ở môi trường thông thường, virus cúm vẫn có thể sống sót trong các điều kiện đặc biệt:

• Nhiệt độ lạnh: Virus có thể tồn tại hàng giờ ở điều kiện lạnh, độ ẩm thấp.
• Từ 0 – 4°C: Thời gian tồn tại kéo dài vài tuần.
• -20°C và đông khô: Virus có thể duy trì trạng thái sống suốt cả năm.

Điều này lý giải vì sao các bệnh cúm thường gia tăng vào mùa đông, khi thời tiết lạnh và khô tạo điều kiện thuận lợi cho virus phát triển.

Đặc điểm cấu tạo của virus cúm​

Virus cúm là một loại virus có cấu trúc hoàn chỉnh và phức tạp, được chia thành ba phần chính, mỗi phần đóng vai trò quan trọng trong quá trình lây nhiễm và gây bệnh.

Lõi virus cúm: Lõi của virus cúm chứa RNA sợi đơn, mang thông tin di truyền quan trọng giúp virus sao chép và xâm nhập vào cơ thể vật chủ. Phần RNA này được bao bọc bởi các protein, tạo nên hệ thống ổn định và bảo vệ lõi di truyền khỏi các yếu tố bên ngoài.

Vỏ Capsid: Bao bọc lõi RNA là vỏ capsid, được cấu tạo từ các capsome sắp xếp theo dạng đối xứng xoắn. Capsid không chỉ bảo vệ RNA mà còn là bước đệm cho các tương tác giữa virus và tế bào vật chủ.

Vỏ ngoài virus: Lớp ngoài cùng của virus cúm là một màng lipid, có nguồn gốc từ tế bào chủ. Trên bề mặt vỏ này, khoảng 500 gai nhú (chồi gai) được xếp xen kẽ, hình thành từ hai loại glycoprotein quan trọng:

• Kháng nguyên Hemagglutinin (H): Giúp virus bám chặt vào tế bào niêm mạc đường hô hấp, tạo điều kiện cho virus xâm nhập vào tế bào.
• Kháng nguyên Neuraminidase (N): Hoạt động như một enzyme, làm loãng chất nhầy ở đường hô hấp, giúp virus dễ dàng tiếp cận và xâm nhập vào tế bào niêm mạc.

Hai loại kháng nguyên này không chỉ là dấu hiệu đặc trưng mà còn đóng vai trò chính trong khả năng gây bệnh và lây lan của virus cúm.

Sự đa dạng của kháng nguyên: Có tới 15 loại kháng nguyên H và 9 loại kháng nguyên N, tạo nên hàng loạt các phân tuýp khác nhau của virus cúm A. Những cách tổ hợp giữa H và N là yếu tố quyết định tính đặc hiệu và khả năng lây nhiễm của từng loại virus.

Kháng nguyên H và N thường xuyên biến đổi trong quá trình lưu hành của virus cúm.

• Biến đổi nhỏ: Xảy ra liên tục, gây ra các đợt dịch cúm vừa và nhỏ.
• Biến đổi lớn: Là kết quả của nhiều biến đổi nhỏ tích tụ, tạo nên phân tuýp kháng nguyên mới và có thể dẫn đến đại dịch cúm.

Kháng nguyên H và N không chỉ quyết định khả năng miễn dịch mà còn là mục tiêu chính của các loại thuốc kháng virus và vắc xin. Chúng giúp cơ thể nhận diện và phản ứng với virus, ngăn ngừa sự phát triển của bệnh cúm.

Phần lõi RNA và protein (kháng nguyên S) mang mã di truyền của virus, tuy nhiên kháng nguyên này không tham gia vào cơ chế miễn dịch bảo vệ.

Virus cúm lây lan như thế nào?

Virus cúm có khả năng lây lan rất nhanh qua cả tiếp xúc trực tiếp và gián tiếp với người bị nhiễm bệnh. Chỉ cần một hành động đơn giản như ho, hắt hơi hoặc chạm tay, virus đã có thể lây truyền từ người này sang người khác. Dưới đây là các con đường chính khiến cúm lây lan rộng rãi:

Giọt bắn từ người bệnh:

Virus cúm dễ dàng phát tán qua các giọt nước bắn ra từ miệng và mũi của người bệnh khi họ ho, hắt hơi, hoặc thậm chí là nói chuyện. Những giọt bắn này:

• Có thể tiếp xúc trực tiếp với mặt, mũi hoặc miệng của người ở gần.
• Lơ lửng trong không khí và được hít vào, đi thẳng vào hệ hô hấp và phổi.
• Đây là con đường lây nhiễm phổ biến nhất, đặc biệt trong môi trường đông người hoặc không thông thoáng.

Qua bề mặt nhiễm virus:

Virus cúm có thể tồn tại trên các bề mặt tiếp xúc hàng ngày như:

• Tay nắm cửa, bàn làm việc, bàn phím máy tính, điện thoại di động.
• Khi bạn chạm vào những bề mặt này, sau đó đưa tay lên mặt, đặc biệt là mũi, miệng hoặc mắt, virus sẽ nhanh chóng xâm nhập vào cơ thể. Đây là lý do vì sao việc rửa tay sạch thường xuyên là biện pháp phòng ngừa rất quan trọng.

Tiếp xúc trực tiếp với người bệnh:

Chạm tay, mặt hoặc tiếp xúc với dịch tiết của người bị cúm cũng là một cách lây lan virus. Dịch tiết này có thể dính trên da hoặc vật dụng cá nhân, tạo cơ hội cho virus lây truyền khi bạn vô tình chạm vào.

Khi tiếp xúc với virus cúm, thời gian ủ bệnh thường kéo dài từ 1 – 4 ngày trước khi các triệu chứng xuất hiện. Trong giai đoạn này, người nhiễm có thể không nhận ra mình đã bị bệnh nhưng vẫn có khả năng lây lan virus cho người khác, khiến việc kiểm soát cúm trở nên khó khăn hơn.

Cách phòng bệnh cúm hiệu quả

Mùa cúm luôn là nỗi lo của nhiều gia đình, đặc biệt khi virus cúm có thể lây lan nhanh chóng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Tiêm vắc xin cúm nhắc lại hàng năm: Việc tiêm phòng cúm hàng năm giúp cơ thể bạn duy trì sự bảo vệ trước những chủng virus cúm có thể thay đổi theo mùa.

Rửa tay thường xuyên: Dùng xà phòng và nước để rửa tay thật kỹ, đặc biệt sau khi tiếp xúc với các bề mặt công cộng. Bạn cũng có thể dùng chất khử trùng tay chứa cồn khi không có xà phòng.

Tránh tiếp xúc gần với người bệnh: Nếu bạn cảm thấy không khỏe hoặc có triệu chứng cúm, hãy tránh tiếp xúc với những người xung quanh để ngăn ngừa lây lan. Cũng nên tránh những nơi đông người trong mùa dịch.

Đeo khẩu trang khi cần thiết: Khi không thể tránh khỏi việc tiếp xúc với người bệnh, đeo khẩu trang là một biện pháp giúp bảo vệ bạn và người khác khỏi virus cúm.

Chế độ ăn uống lành mạnh và luyện tập thể dục đều đặn: Duy trì chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, luyện tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc sẽ giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây bệnh.

 Virus cúm có thể lây lan nhanh chóng, gây ra những đợt dịch nghiêm trọng và ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, đặc biệt là người cao tuổi, trẻ em và những người có hệ miễn dịch yếu. Tiêm phòng cúm hàng năm là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh và tránh những biến chứng nguy hiểm.

Tại Trung Tâm Tiêm Chủng Long Châu cung cấp các loại vắc xin cúm an toàn và hiệu quả như vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp) và vắc xin Influvac Tetra (Hà Lan), có khả năng bảo vệ cơ thể trước 4 chủng cúm mùa phổ biến. Các vắc xin này không chỉ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cúm mà còn bảo vệ sức khỏe lâu dài, giúp bạn và gia đình sống khỏe mạnh trong mùa dịch.

Đừng đợi đến khi dịch cúm bùng phát mới tìm cách phòng tránh. Hãy chủ động tiêm phòng ngay hôm nay tại Trung Tâm Tiêm Chủng Long Châu để bảo vệ bản thân và những người thân yêu. Chúng tôi cam kết mang đến dịch vụ tiêm phòng an toàn, chất lượng, với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, sẽ tư vấn và chăm sóc bạn một cách tận tâm nhất.