Xơ gan mất bù và còn bù: Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết

Xơ gan - bệnh lý không còn xa lạ với con người hiện nay, làm suy giảm chức năng gan và tiến triển đến các biến chứng nghiêm trọng. Bệnh sẽ chia thành 2 giai đoạn: Xơ gan mất bù và còn bù.

Thế nào là xơ gan mất bù và còn bù?

Xơ gan là tình trạng các tế bào gan bị biến đổi cấu trúc do nhiều tác nhân khác nhau, từ những tế bào khỏe mạnh trở thành những mô sẹo không có chức năng.

Khi gan mới bị tổn thương, mô sẹo còn ít thì những tế bào bình thường sẽ hoạt động nhiều hơn để bù đắp cho các tế bào đã chết, gan vẫn thực hiện được chức năng của cơ thể nên thời kỳ này còn gọi là xơ gan còn bù. Việc phát hiện và điều trị trong giai đoạn này thì gan vẫn có thể hoạt động bình thường và đáp ứng được các chức năng của cơ thể.

Tuy nhiên, xơ gan còn bù rất khó phát hiện, bệnh nhân thường bỏ qua làm cho bệnh tiến triển đến giai đoạn cuối, các mô lành bị xâm lấn quá mức không còn thực hiện được chức năng của mình. Giai đoạn này gọi là xơ gan mất bù. Lúc này, ngoài những dấu hiệu rõ ràng liên quan đến chức năng gan còn có những biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra ở các cơ quan khác.

Cách nhận biết các giai đoạn xơ gan

Giai đoạn xơ gan còn bù

Tế bào gan lành có khả năng bù trừ rất lớn nên có thể hoạt động thay cho các tế bào xơ hoá, vì thế ở giai đoạn này, bệnh nhân hoàn toàn không có triệu chứng rõ ràng, dễ nhầm lẫn với triệu chứng của bệnh khác. Một số dấu hiệu bệnh nhân có thể gặp trong giai đoạn này như:

• Toàn thân mệt mỏi;
• Ăn không ngon, chán ăn, đầy bụng, khó tiêu, sụt cân;
• Màu vàng của nước tiểu đậm hơn;
• Đôi khi xuất hiện cảm giác tức ngực vùng hạ sườn phải;
• Giảm ham muốn tình dục, kinh nguyệt không đều;
• Trên lưng, ngực, cổ, bụng nổi lên các mao mạch hình sao.

Giai đoạn xơ gan mất bù

Gan giống như một nhà máy trong cơ thể người, đảm nhận rất nhiều chức năng quan trọng như chuyển hoá, tổng hợp một số chất, thải độc, miễn dịch. Một khi các tế bào gan xơ hoá gần hết, tế bào khỏe mạnh không còn đủ chống đỡ toàn bộ hoạt động của gan dẫn đến các triệu chứng rối loạn về chức năng gan nổi bật như:

• Cổ trướng (cổ chướng): Bụng chứa nước do các mô sẹo chèn ép làm tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa gan, dịch dễ bị đẩy ra khỏi lòng mạch máu vào trong mô, khoang phúc mạc. Có thể dẫn đến biến chứng như lách to, xung huyết;
• Vàng da do tăng bilirubin tự do trong máu;
• Dễ xuất hiện vết bầm trên da do gan giảm sản xuất các yếu tố đông máu;
• Phù chân hay toàn thân do gan giảm khả năng lọc máu làm nước và dịch tích tụ trong cơ thể;
• Bệnh não gan do gan không còn khả năng khử độc, chất độc thấm lên não dẫn đến rối loạn lời nói, hành vi, co giật và có thể tử vong.

Nguyên nhân gây ra xơ gan

Một lá gan khỏe mạnh tiến triển từ xơ gan còn bù đến xơ gan mất bù do nhiều yếu tố gây ra trong thời gian dài. Các nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến xơ gan:

Viêm gan do virus HBV

Tình trạng viêm liên quan đến nhiễm virus viêm gan B có thể dẫn đến sẹo gan lan rộng (xơ gan), có thể làm giảm khả năng hoạt động của gan.

Uống rượu bia quá mức

Gan là cơ quan chính chuyển hóa rượu; do đó, nó đặc biệt nhạy cảm với rượu. Các chất chuyển hóa và sản phẩm phụ được tạo ra trong quá trình chuyển hóa rượu gây tổn thương gan làm suy giảm chuyển hóa lipid, tăng cường phản ứng viêm và gây xơ hóa.

Gan nhiễm mỡ

Những người có thói quen ăn nhiều dầu mỡ, béo phì, không tập thể dục dễ tích tụ mỡ trong gan. Điều này làm gan nhiễm mỡ, tăng các phản ứng viêm và đẩy nhanh quá trình xơ hoá các tế bào gan.

Viêm gan tự miễn

Do hệ miễn dịch hoạt động quá mức, tấn công các tế bào gan khỏe mạnh. Về lâu về dài làm tổn thương gan không thể phục hồi, dẫn đến xơ gan.

Phòng tránh xơ gan mất bù và còn bù như thế nào?

Các vết sẹo không thể phục hồi khi gan đã xơ hoá, vì vậy, chỉ có thể phòng ngừa và ngăn chặn sự tổn thương gan tiếp tục kéo dài bằng cách tìm ra nguyên nhân chính.

Cách phòng ngừa xơ gan:

• Tiêm phòng vaccine kháng virus HBV, HCV đầy đủ;
• Lối sống lành mạnh: hạn chế các thực phẩm nhiều dầu mỡ, ăn nhiều rau xanh, trái cây, lựa chọn thực phẩm sạch, không chứa chất bảo quản, không uống rượu bia, tập thể dục đều đặn, quản lý cân nặng;
• Có thể cân nhắc sử dụng thêm các thuốc, thực phẩm chức năng bảo vệ gan;
• Khám sức khỏe định kỳ.

Khi đã bị xơ gan, cần thay đổi lối sống để có thể hỗ trợ quá trình điều trị tốt hơn:

• Đối với xơ gan còn bù (giai đoạn sớm) có thể cải thiện chức năng gan gần như gan bình thường nếu bệnh nhân tuân theo chỉ định của bác sĩ. Bên cạnh đó, phải loại bỏ các tác nhân gây bệnh như bỏ uống bia rượu, hạn chế dầu mỡ, uống nhiều nước, sử dụng thuốc kháng virus gây viêm gan.
• Khi đến giai đoạn cuối - xơ gan mất bù, chỉ có thể điều trị để làm chậm quá trình xơ gan bằng cách tìm và ngăn chặn nguyên nhân gây tổn thương gan, sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và điều trị hỗ trợ thông qua chế độ chăm sóc, nghỉ ngơi, ăn uống hợp lý để kiểm soát triệu chứng, phòng ngừa biến chứng.

Xơ gan - căn bệnh khá phổ biến hiện nay, là hậu quả của rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Bệnh thường tiến triển thầm lặng từ không có triệu chứng (xơ gan còn bù) đến giai đoạn có triệu chứng (xơ gan mất bù) và nhiều biện chứng kèm theo làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Do vậy, việc phòng ngừa và ngăn chặn các tác nhân gây bệnh là vô cùng quan trọng trong điều trị xơ gan.

Xem thêm:

• Bệnh xơ gan có mấy giai đoạn? 
• Xơ gan cổ trướng có lây không?