Xử trí cấp cứu bệnh nhân ngộ độc thức ăn

Tình trạng ngộ độc cấp tính thường xuất hiện sau khi ăn khoảng vài phút, vài giờ đến 1 - 2 ngày. Các dấu hiệu thường gặp của người bị ngộ độc thực phẩm là đau bụng dữ dội, ỉa chảy, buồn nôn… Ngoài ra tùy thuộc vào nguyên nhân gây ngộ độc, có thể gặp một số dấu hiệu phụ đi kèm như chóng mặt, nhức đầu, đau cơ, khó thở...

Ngộ độc thức ăn là gì?

Ngộ độc thức ăn dân gian hay gọi là trúng thực, đây là tình trạng ngộ độc do ăn, uống phải thực phẩm bị ôi thiu lâu ngày dẫn đến nhiễm khuẩn, hoặc chứa chất độc, chất bảo quản, thức ăn bị nhiễm độc... Tùy thuộc vào mức độ ngộ độc mà người bệnh nhân có thể chỉ mệt mỏi, suy nhược cơ thể nặng hơn có thể đến suy hô hấp, mất nước, thậm chí có nguy cơ tử vong nếu không được điều trị đúng lúc. Tuy nhiên nếu tình trạng này được phát hiện và điều trị kịp thời thì bệnh nhân sẽ hồi phục sau vài ngày điều trị.

Ngộ độc thức ăn là tình trạng gây ra do ăn uống thực phẩm độc

Dấu hiệu ngộ độc thức ăn

 Tuỳ thuộc vào nguyên nhân và mức độ gây ngộ độc mà các dấu hiệu cấp tính sẽ xảy ra sau vài phút hoặc vài giờ, thậm chí kéo dài có khi tới 1 ngày. Một vài triệu chứng thường gặp khi bị ngộ độc cấp tính là:

• Cảm giác buồn nôn hoặc nôn.
• Đau bụng dữ dội.
• Tiêu chảy liên tục, đôi khi phân có lẫn máu.
• Cơ thể mệt mỏi, sốt, suy nhược, chân tay rã rời.
• Trong trường hợp ngộ độc nặng, đặc biệt là với đối tượng người cao tuổi và trẻ nhỏ dưới 1 tuổi có thể dẫn tới các triệu chứng nghiêm trọng như mất điện giải, trụy mạch, mất nước, thậm chí cơ thể bị sốc nhiễm khuẩn.

Nguyên nhân dẫn đến ngộ độc thức ăn

Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên tình trạng ngộ độc thức ăn nhưng chủ yếu là do thực phẩm bị nhiễm độc, nhiễm hóa chất, nhiễm khuẩn vi sinh gây hại và một số yếu tố gây hại khác như sau: 

Vi khuẩn

Một số vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm như Salmonella, Escherichia coli, Shigella, Campylobacter jejuni, Clostridium perfringens, Listeria monocytogenes.

Độc tố vi nấm

Một số độc tố vi nấm gây hại như: Citrinin, Citreoviridin, Aflatoxin, axit cyclopiazonic, Cytochalasin...

Virus trong thực phẩm gây ngộ độc

Một số loại virus gây ngộ độc thực phẩm phổ biến như: Hepatitis E, Norovirus, Enterovirus, Hepatitis A, Rotavirus…

Ký sinh trùng

Một số ký sinh trùng do động vật truyền sang người gây ngộ độc thực phẩm như: Nematoda, Platyhelminthes, Protozoa…

Tác nhân khác

Ngoài ra, có thể gặp một số tác nhân gây độc thức ăn khác đến từ khâu nhập khẩu, sản xuất, chế biến và bảo quản thực phẩm. Ngộ độc thức ăn có thể do bị nhiễm độc từ hóa chất, phụ gia, chất bảo quản, thuốc bảo vệ thực vật…

Ngộ độc thực phẩm là do thức ăn bị nhiễm khuẩn, nhiễm chất hóa học. 

Cách cấp cứu ngộ độc thức ăn hiệu quả

Cách cấp cứu ngộ độc thức ăn tại nhà

Trong trường hợp bệnh nhân còn ý thức và tỉnh táo có thể thực hiện các bước sơ cứu như sau:

Gây nôn

Nếu bệnh nhân không có dấu hiệu buồn nôn thì cần thực hiện gây nôn để giảm bớt độc tố ngấm vào cơ thể. Bạn có thể dùng tay sạch của mình chọc sâu vào cuống họng người bị ngộ độc để kích thích, gây nôn bệnh nhân. Những thức ăn ngộ độc trong dạ dày nôn theo ra bên ngoài. Bệnh nhân nôn ra được càng nhiều thức ăn trong dạ dày thì chất độc càng hạn chế thấm vào cơ thể. 

Một vài lưu ý khi tiến hành gây nôn cho người bị ngộ độc thức ăn:

• Để chất độc nôn ra ngoài không bị trào ngược vào phổi tránh gây sặc thì cần đặt người bị ngộ độc ở tư thế nằm nghiêng, đầu kê cao so với thân.
• Không dùng biện pháp gây nôn đối với người bị ngộ độc đang hôn mê mất ý thức vì dễ dẫn đến nguy cơ ngạt thở hoặc bị sặc.

Bù nước

Cần cho người bệnh uống nhiều nước để bù nước vì cơ thể sẽ bị mất nước sau khi bệnh nhân nôn và bị tiêu chảy. Có thể cho bệnh nhân bù nước bằng việc bổ sung nhiều nước lọc, nước gạo rang hoặc uống nước oresol để bù cả chất điện giải cho người bị ngộ độc.

Cấp cứu kịp thời

Gọi cấp cứu 115 và lập tức đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất cho dù đã sơ cứu ban đầu tình trạng bệnh nhân có thể đỡ hơn. Tuy nhiên vì sơ cứu ban đầu tại nhà không đảm bảo, bệnh nhân vẫn gặp nguy hiểm vào bất cứ trường hợp nào. Vì vậy bệnh nhân cần được điều trị từ bác sĩ khi đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế. 

Cách cấp cứu và điều trị ngộ độc thức ăn tại bệnh viện

Khi đến bệnh viện, thông thường các bác sĩ sẽ điều trị cho bệnh nhân theo các phương pháp như sau: 

• Uống bù nước và điện giải bằng gói oresol với liều lượng dành cho người lớn là 2 lít uống trong 4 giờ đầu, còn liều lượng đối với trẻ em là 75ml/kg.
• Nếu không uống oresol thì cần hòa tan 1 thìa cà phê muối và 2 thìa đường vào 1 lít nước lọc (có thể thay bằng nước cam, nước chuối, nước dừa vì chúng chứa nhiều chất điện giải). Nếu trong trường hợp bệnh nhân vẫn nôn thì nên cho bệnh nhân uống từ từ từng ít một.
• Thuốc chống ỉa chảy chỉ nên dùng trong trường hợp bệnh nhân bị tiêu chảy liên tục nhưng không có dấu hiệu sốt. Đối với trường hợp nhẹ có thể dùng imodium với liều 1 - 2 viên, dừng thuốc khi hết triệu chứng ỉa chảy.
• Thuốc chống nôn dùng trong trường hợp người bị ngộ độc nôn quá nhiều mà không thể cầm được. Liều lượng là promethazin, diphenhydramin dạng tiêm.
• Cần theo dõi lượng nước tiểu người bị ngộ độc cần tăng dần đến mức hơn 500ml/6 giờ là được. Trong trường hợp lượng nước tiểu của bệnh nhân ít hơn mức đó có thể bệnh nhân vẫn còn bị mất nước hoặc đã bị suy thận cấp, cần đưa ra biện pháp điều trị phù hợp.
• Trong trường hợp huyết áp tâm thu dưới ngưỡng 90mmHg thì cần truyền tĩnh mạch Ringer lactate hay bicarbonate 1,4% 200ml sau đó truyền tiếp natriclorua 0,9%.

Tiến hành gây nôn là bước đầu tiên trong cách cấp cứu ngộ độc thức ăn

Các biện pháp phòng ngừa ngộ độc thức ăn

Một số biện pháp phòng ngừa ngộ độc thức ăn thường gặp bạn có thể áp dụng để tránh bị ngộ độc như sau: 

• Tuyệt đối tránh sử dụng các thực phẩm có chứa chất độc như khoai tây mọc mầm, cá nóc, nấm độc, thức ăn bị nhiễm hóa chất…
• Bảo quản kỹ thực phẩm: Cần bảo quản thực phẩm ở nhiệt độ thích hợp trong tủ lạnh. Khuyến cáo nên bảo quản riêng thức ăn tươi sống và thức ăn đã chế biến riêng biệt. Bạn tránh để thức ăn ở ngoài quá ba giờ, đặc biệt vào thời tiết ở nhiệt độ cao thì không nên để thức ăn ở ngoài quá 90 phút.
• Chế biến thức ăn an toàn, hợp vệ sinh: Khâu chế biến thức ăn nên làm một cách sạch sẽ và an toàn. Bạn cần nấu chín thức ăn ở nhiệt độ thích hợp. Rửa tay sạch sẽ trong quá trình chế biến và tiếp xúc với thực phẩm để phòng sự xâm nhập của vi khuẩn, vi nấm. Dụng cụ chế biến thức ăn cần được vệ sinh, tiệt trùng sạch sẽ bằng nước ấm và xà phòng trong quá trình sơ chế thực phẩm.
• Ăn uống hợp vệ sinh: Rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, ăn chín uống sôi, cần lựa chọn nơi ăn uống đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

Ds Hải Vân 

Nguồn tham khảo: Vnexpress