Bệnh virus Nipah là gì? Những điều cần biết về bệnh virus Nipah

Bệnh virus Nipah là gì?

Virus Nipah là một loại vi sinh vật lây truyền từ động vật sang người. Nó lây truyền chủ yếu qua dơi ăn quả (còn gọi là cáo bay) nhưng cũng có thể lây truyền qua lợn và các động vật khác như dê, ngựa, chó hoặc mèo.

Cách tốt nhất để tránh mắc bệnh virus Nipah là không tiếp xúc với động vật bị bệnh (đặc biệt là lợn và dơi) ở những khu vực dịch tễ. Điều này bao gồm tránh sử dụng các loại thực phẩm mà động vật nhiễm bệnh có thể lây nhiễm như nhựa cây chà là thô hoặc trái cây. Bệnh virus Nipah có thể lây nhiễm từ người sang người qua dịch tiết cơ thể, bạn nên đề phòng hoặc tránh đến gần người đang mắc bệnh virus Nipah.

Người mắc bệnh virus Nipah có thể có triệu chứng từ nhẹ đến nặng như viêm não (nhiễm trùng não) và tử vong. Hiện nay chưa có thuốc hoặc vắc xin để điều trị bệnh. Điều trị triệu chứng là cách duy nhất để điều trị bệnh virus Nipah.

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh virus Nipah

Nhiễm virus Nipah có thể gây bệnh từ nhẹ đến nặng, bao gồm phù não (viêm não) và có khả năng tử vong.

Các triệu chứng bệnh thường xuất hiện từ 4 - 14 ngày sau khi tiếp xúc với virus Nipah. Bệnh ban đầu biểu hiện bằng sốt và nhức đầu từ 3 - 14 ngày và thường bao gồm các triệu chứng về đường hô hấp, chẳng hạn như ho, đau họng và khó thở. Có thể xuất hiện giai đoạn phù não (viêm não), các triệu chứng như buồn ngủ, rối loạn tâm thần và mất phương hướng, bệnh có thể diễn tiến nhanh chóng đến hôn mê trong vòng 24 - 48 giờ.

Triệu chứng khởi phát có thể bao gồm một hoặc nhiều các triệu chứng sau:

• Sốt;
• Đau đầu;
• Ho;
• Đau họng;
• Khó thở;
• Nôn.

Các triệu chứng nặng hơn có thể xảy ra sau đó, như:

• Mất phương hướng, buồn ngủ hoặc lú lẫn;
• Co giật;
• Hôn mê;
• Phù não (viêm não).

Tử vong có thể xảy ra trong 40 - 75% trường hợp. Biến chứng lâu dài ở những người sống sót sau khi nhiễm virus Nipah đã được ghi nhận, bao gồm co giật dai dẳng và thay đổi tính cách.

Nhiễm trùng dẫn đến các triệu chứng và đôi khi tử vong muộn hơn sau khi phơi nhiễm (được gọi là nhiễm trùng tiềm ẩn) cũng đã được báo cáo nhiều tháng và thậm chí nhiều năm sau khi phơi nhiễm.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Liên hệ với cơ sở y tế ngay lập tức nếu bạn có các triệu chứng của bệnh virus Nipah, đặc biệt nếu bạn đã đến một quốc gia đang có dịch bệnh bùng phát hoặc gần đây đã chăm sóc cho người hoặc động vật bị nhiễm virus này. Mặc dù không có cách điều trị nhưng việc biết mình nhiễm virus Nipah có thể ngăn virus lây sang người khác.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh virus Nipah

Virus Nipah là một loại virus RNA thuộc họ Paramyxoviridae và được phân lập lần đầu tiên vào năm 1999 sau khi bùng phát bệnh viêm não do virus ở những người chăn nuôi lợn ở Malaysia. 

Sự bùng phát ở Malaysia xảy ra sau một sự kiện lan tràn, trong đó virus Nipah lây lan từ dơi ăn quả (vật chủ chính chứa virus) sang lợn và sau đó truyền sang người. Nó có điểm tương đồng với virus Hendra, một loại virus Paramyxovirus khác có thể gây viêm não. Tuy nhiên, không giống như virus Hendra, sự lây truyền từ người sang người đã được báo cáo ở virus Nipah và được phân loại là bệnh truyền nhiễm có ảnh hưởng cao qua không khí ở Anh.

Trong những năm gần đây, các đợt bùng phát bệnh virus Nipah đã xảy ra ở Bangladesh, Malaysia, Singapore, Philippines và Ấn Độ với số ca tử vong cao. Sự phân bố rộng rãi của vật chủ tự nhiên, kết hợp với khả năng lây lan từ người sang người của virus này và sự thiếu hụt các lựa chọn điều trị, làm nổi bật mối lo ngại rằng nó có thể có khả năng gây ra đại dịch toàn cầu.

Những ai có nguy cơ mắc phải bệnh virus Nipah?

Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh virus Nipah bao gồm:

• Người hoặc động vật tiếp xúc với chất dịch cơ thể (máu, phân, nước tiểu hoặc nước bọt) của động vật bị nhiễm bệnh.
• Người ăn thực phẩm đã bị nhiễm bởi động vật bị nhiễm bệnh.
• Người tiếp xúc gần với người nhiễm virus Nipah, thường là trong khi chăm sóc người bệnh.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh virus Nipah

Yếu tố nguy cơ chính đối với bệnh virus Nipah là tiếp xúc với dơi, lợn và người bị nhiễm bệnh đã biết, đặc biệt là ở những khu vực bùng phát virus Nipah. Bạn nên cẩn thận hơn để tránh động vật bị bệnh. Tiêu thụ nhựa hoặc trái cây chà là thô cũng là một yếu tố nguy cơ vì dơi có thể để lại nước tiểu, phân và các chất dịch khác trên những sản phẩm nông nghiệp này.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm bệnh virus Nipah

Bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh virus Nipah bằng cách xem xét các triệu chứng của bạn và hỏi về bất kỳ chuyến du lịch nào gần đây đến những khu vực đang lưu hành virus Nipah. Trong giai đoạn lây nhiễm đầu tiên, bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase (RT-PCR) để xác định virus Nipah. Xét nghiệm này sử dụng các chất dịch cơ thể để chẩn đoán tình trạng, như:

• Gạc mũi hoặc họng;
• Dịch não tủy;
• Mẫu nước tiểu;
• Mẫu máu.

Bác sĩ có thể chẩn đoán tình trạng nhiễm trùng ở giai đoạn sau hoặc sau khi hồi phục bằng cách xét nghiệm máu của bạn để tìm kháng thể. Đây được gọi là xét nghiệm hấp thụ miễn dịch liên kết với enzyme (ELISA).

Điều trị bệnh virus Nipah

Cho đến nay, không có phương pháp điều trị hoặc vắc xin nào được cấp phép để sử dụng cho virus Nipah. Điều trị được giới hạn ở chăm sóc hỗ trợ, có thể bao gồm thuốc chống động kinh nếu có cơn động kinh xảy ra, điều trị nhiễm trùng thứ phát và thở máy trong trường hợp suy hô hấp.

Do thiếu các phương án điều trị dứt điểm nên việc ngăn chặn sự bùng phát virus Nipah là rất quan trọng. Trọng tâm của việc này là đảm bảo các bác sĩ lâm sàng và người dân có mức độ nghi ngờ cao đối với các trường hợp mắc bệnh virus Nipah và sau đó tiến hành truy tìm dấu vết tiếp xúc chi tiết và cách ly những cá nhân có thể bị nhiễm bệnh.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của bệnh virus Nipah

Chế độ sinh hoạt:

• Nghỉ ngơi và chăm sóc sức khỏe: Người bệnh cần có đủ thời gian nghỉ ngơi và tuân thủ các chỉ định và hướng dẫn từ bác sĩ. Điều này bao gồm sự quan tâm đến các triệu chứng, kiểm tra thường xuyên và tuân thủ đầy đủ thuốc được kê đơn.
• Hỗ trợ hô hấp: Trong trường hợp virus Nipah gây ra vấn đề về hô hấp, có thể cần hỗ trợ hô hấp bằng cách sử dụng máy thở hoặc các biện pháp khác tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của người bệnh.
• Cách ly và phòng ngừa lây nhiễm: Người bệnh virus Nipah cần được cách ly để ngăn chặn sự lây lan của virus cho người khác. Các biện pháp phòng ngừa lây nhiễm cần tuân thủ, bao gồm việc đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên và giữ khoảng cách xã hội.
• Hỗ trợ tinh thần: Bệnh nặng và việc cách ly có thể gây ảnh hưởng đến tâm lý của người bệnh. Hỗ trợ tinh thần từ gia đình, bạn bè và nhân viên y tế là quan trọng.

Chế độ dinh dưỡng:

• Người bệnh cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và cung cấp đủ dinh dưỡng để hỗ trợ quá trình phục hồi. Điều này bao gồm bổ sung đủ lượng nước, cung cấp đủ protein, vitamin và khoáng chất, và tuân thủ các chỉ định dinh dưỡng từ bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.
• Lưu ý rằng điều trị và quản lý bệnh virus Nipah là phức tạp và cần được thực hiện dưới sự giám sát và hướng dẫn của các chuyên gia y tế. Tuân thủ các chỉ định và hướng dẫn từ bác sĩ là quan trọng để đảm bảo quá trình phục hồi tốt nhất.

Phòng ngừa bệnh virus Nipah

Có nhiều cách để giảm nguy cơ mắc bệnh virus Nipah:

• Ví dụ, mọi người nên tránh dùng nhựa cây chà là thô và tránh xa bất kỳ loài dơi nào hoặc động vật nuôi trong nhà có khả năng bị nhiễm bệnh như lợn.
• WHO khuyến nghị các chuyên gia chăm sóc sức khỏe nên đeo găng tay và quần áo bảo hộ khác trong bất kỳ quy trình giết mổ và tiêu hủy lợn nào.
• Tránh lây nhiễm, truyền bệnh từ người này sang người khác qua tiếp xúc gần.
• Những người chăm sóc y tế nên áp dụng các phương pháp cách ly và sử dụng các biện pháp như găng tay, khẩu trang và áo choàng dùng một lần vì họ có nguy cơ lây truyền virus Nipah từ người sang người cao.
• Đun sôi nước chà là mới thu thập.
• Rửa sạch và gọt vỏ các loại trái cây trước khi ăn.
• Không ăn trái cây có dấu hiệu bị dơi cắn.
• Xem xét sự hiện diện của dơi ăn quả khi thành lập trang trại chăn nuôi.
• Giữ thức ăn cho lợn và chuồng lợn được bảo vệ khỏi dơi.

Các câu hỏi thường gặp về bệnh virus Nipah

Bệnh virus Nipah lây lan như thế nào?

Bệnh virus Nipah có tính lây lan. Bệnh có thể lây lan qua các chất tiết của cơ thể như phân, nước bọt, máu và nước tiểu. Có nghĩa là nếu bạn là người chăm sóc cho người bị nhiễm virus Nipah, bạn có thể nhiễm bệnh này khi người đó ho hoặc hắt hơi.

Virus Nipah có bay trong không khí không?

Có, virus lây lan qua các giọt bắn khi người bệnh ho hoặc hắt hơi.

Các biến chứng của bệnh virus Nipah là gì?

Một số biến chứng muộn của bệnh virus Nipah như co giật và thay đổi tính cách. Một số ít người bệnh xuất hiện các triệu chứng sau vài tháng hoặc nhiều năm sau khi tiếp xúc với virus Nipah vì nó không hoạt động (bạn có nhiễm virus nhưng nó không gây ra triệu chứng). Những người sau khi khỏi bệnh viêm não có thể tái phát trở lại.

Có cách nào chữa khỏi bệnh virus Nipah không?

Không có vắc xin hoặc thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh virus Nipah.

Người bệnh có sống sót sau bệnh virus Nipah không?

Có thể. Tuy nhiên, khoảng 40% đến 75% số người bị nhiễm bệnh sẽ tử vong. Tỷ lệ này thay đổi tùy thuộc vào khả năng và chương trình quản lý dịch bệnh của các quốc gia.