Nhiễm Arbovirus là gì? Những vấn đề cần biết về Nhiễm Arbovirus

Nhiễm Arbovirus là gì?

Có rất nhiều loại Arbovirus nhưng không phải tất cả chúng đều gây bệnh cho người. Những loại Arbovirus gây bệnh là những loại virus có khả năng sống sót trong cơ thể con vật truyền bệnh như muỗi, ve,... và truyền sang người thông qua vết cắn của những con vật trung gian truyền bệnh này. 

Nhiễm Arbovirus thường xuất phát từ muỗi và côn trùng khác mang theo virus và truyền nó vào cơ thể người thông qua vết cắn của chúng. Côn trùng phổ biến nhất truyền nhiễm arbovirus là muỗi. Tuy nhiên, các loài động vật chân đốt khác như ve, bọ chét cũng có thể truyền nhiễm bệnh nếu chúng mang vi khuẩn và cắn người. Mặc dù phương thức phổ biến nhất để arboviruses lây truyền là thông qua vết cắn của côn trùng, virus cũng có thể truyền qua:

• Truyền máu;
• Ghép tạng;
• Quan hệ tình dục;
• Từ mẹ sang con.

Có nhiều loại arbovirus khác nhau, trong đó các loại arbovirus khác nhau được chia thành ba chi gây nhiễm trùng ở người gồm flavivirus, virus toga, virus bunya,… Trong đó chi flavivirus thường gây bệnh hơn hai chi còn lại. Cụ thể như sau:

• Chi flavivirus bao gồm: Sốt vàng da, virus zika, bệnh sốt xuất huyết, bệnh viêm não Nhật Bản.
• Chi togavirus bao gồm: Virus vùng sông Ross, Virus gặp ở ngựa,…
• Chi bunyavirus bao gồm: Viêm não California, Virus La Crosse,…

Những triệu chứng của Nhiễm Arbovirus

Hầu hết các nhiễm trùng do arboviruses không bao gồm triệu chứng. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp chúng có thể biến đổi từ một bệnh nhẹ giống cảm lạnh đến nặng như viêm não có thể đe dọa tính mạng. Các đặc điểm lâm sàng và triệu chứng được phân chia thành hai nhóm là có tổn thương thần kinh và không gây tổn thương thần kinh. 

Các triệu chứng thường xuất hiện khoảng 2-3 tuần sau khi bị muỗi hoặc ve nhiễm virus cắn phải và có thể diễn tiến xấu đi nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Arbovirus gây tổn thương thần kinh thường gây viêm màng não hoặc viêm não.

Triệu chứng của arbovirus gây tổn thương thần kinh bao gồm sự xuất hiện đột ngột của sốt kèm theo các triệu chứng sau:

• Đau đầu;
• Cứng cổ;
• Đau cơ bắp;
• Lú lẫn;
• Yếu tay và chân;
• Co giật.

Arbovirus không gây tổn thương thần kinh nên không gây ra tình trạng bất thường như lú lẫn hoặc co giật. Tuy nhiên, các arbovirus có thể gây sốt cùng với các triệu chứng sau:

• Đau đầu;
• Đau cơ;
• Đau khớp;
• Buồn nôn;
• Nôn mửa hoặc tiêu chảy;
• Phát ban.

Tác động của Nhiễm Arbovirus với sức khỏe

Nhiễm Arbovirus có thể ảnh hưởng nhẹ đến sức khỏe như cảm thấy khó chịu, sốt, chán ăn,... nhưng cũng có thể ảnh hưởng nặng đến sức khỏe và thậm chí dẫn đến tử vong khi có tổn thương hệ thần kinh.

Biến chứng có thể gặp Nhiễm Arbovirus

Biến chứng có thể gặp phải khi nhiễm Arbovirus là viêm não, viêm màng não, tử vong.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào kể trên đặc biệt là sốt kèm theo đau đầu, cứng cổ gáy, lơ mơ,... sau khi bị cắn bởi muỗi hay ve cắn, bạn nên đến các cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây Nhiễm Arbovirus

Không phải tất cả Arbovirus đều gây bệnh ở người, một số loại gây bệnh ở người được ghi nhận bao gồm:

Bệnh sốt xuất huyết: Sốt xuất huyết dengue là bệnh do arbovirus phổ biến gây ra khoảng 25.000 ca tử vong mỗi năm. Bệnh sốt xuất huyết phổ biến hơn ở khu vực cận nhiệt có nhiều cây cối như Châu Á, Nam Mỹ hoặc Châu Phi và được truyền qua muỗi Aedes.

Sốt vàng da: Căn bệnh nguy hiểm này lây truyền qua muỗi Aedes thường xuất hiện ở Nam Mỹ và châu Phi cận Sahara. Bệnh được gọi là sốt vàng da vì người mắc bệnh này thường có triệu chứng sốt, vàng da và một số triệu chứng khác như chảy máu và suy thận. Bệnh sốt vàng da có tỷ lệ tử vong dao động từ 20% đến 60%.

Virus Powassan: Virus Powassan là một loại virus thuộc nhóm Arbovirus lây truyền qua bọ ve và thường gây viêm não.

Virus zika: Vi rút zika thường gây sốt nhẹ, phát ban, đau khớp và viêm mắt (viêm kết mạc) do muỗi Aedes lây truyền. Nếu bạn bị nhiễm bệnh khi mang thai, virus có tổn thương não ở thai nhi. Virus zika thường gây bệnh ở Hoa Kỳ, Nam Mỹ, Đông Nam Á và Quần đảo Thái Bình Dương.

Viêm não Nhật Bản: Viêm não Nhật bản do một loại virus viêm não Nhật Bản (JEV) thuộc nhóm B chi Flavivirus gây ra và do muỗi Culex (muỗi ruộng) truyền bệnh. Bệnh này xuất hiện nhiều nhất ở miền Bắc Việt Nam và tăng nhiều vào những tháng mùa nóng. Bệnh có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh của người mắc và để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng lâu dài.

Những ai có nguy cơ mắc phải Nhiễm Arbovirus?

Ai cũng có khả năng mắc bệnh do Arbovirus gây không phụ thuộc vào độ tuổi hay giới tính. Những người sống trong khu vực có muỗi hoặc côn trùng mang theo virus là nhóm nguy cơ cao.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải Nhiễm Arbovirus

Một số yếu tố môi trường hay thói quen có thể làm tăng nguy cơ nhiễm Arbovirus như:

• Mùa mưa.
• Môi trường ẩm thấp, rừng rậm.
• Vùng nông thôn.
• Nghề nghiệp làm việc trong rừng.
• Không sử dụng các biện pháp phòng ngừa như kem chống muỗi.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán Nhiễm Arbovirus

Để chẩn đoán bệnh lý có nhiễm Arbovirus các bác sĩ dựa vào một số triệu chứng lâm sàng. Các tiêu chí lâm sàng sẽ thay đổi tùy thuộc vào việc arbovirus có tính tổn thương thần kinh hay không. Hầu hết những người nhiễm arbovirus sẽ không có triệu chứng và không được chẩn đoán. Tuy nhiên, một số nhóm người nhất định như phụ nữ mang thai hoặc dự định mang thai và đã đi du lịch đến các khu vực nơi mà một số arbovirus (như Zika phổ biến) có thể thực hiện xét nghiệm máu để xác định có nhiễm bệnh hay không.

Sau khi đánh giá tình trạng lâm sàng đặc hiệu cho một vài chủng arbovirus cụ thể, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để xác định sự hiện diện của arbovirus sự hiện diện của các kháng thể hay kiểm tra dịch não tủy để phát hiện tình trạng viêm.

Phương pháp điều trị Nhiễm Arbovirus

Điều trị tập trung vào giảm triệu chứng và hỗ trợ hệ thống miễn dịch vì Arboviruses không có phác đồ điều trị cụ thể.  Bác sĩ của bạn có thể kê đơn thuốc như acetaminophen để giúp giảm sốt và đau cơ. Nếu có các triệu chứng nặng, bạn có thể được đưa vào bệnh viện để truyền dịch và dùng thuốc để kiểm soát cơn sốt và cơn đau. 

Nếu tình trạng nặng như viêm não, viêm màng não, sốt co giật, xuất huyết ồ ạt, tổn thương tạng,... người mắc bệnh cần được nhập viện để được đánh giá và theo dõi thường xuyên.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến Nhiễm Arbovirus

Chế độ sinh hoạt:

Một số thói quen có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến nặng của bệnh như:

• Chủng ngừa trước khi đi đến vùng dịch tễ của bệnh.
• Khám bác sĩ ngay khi có các triệu chứng gợi ý bệnh.
• Tuân thủ chỉ định điều trị của bác sĩ.
• Tái khám đều đặn theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị.

Chế độ dinh dưỡng:

Ăn uống đầy đủ các nhóm chất nhằm đảm bảo sức đề kháng của cơ thể.

Phương pháp phòng ngừa Nhiễm Arbovirus hiệu quả

Một số phương pháp có thể phòng ngừa các bệnh lý do Arbovirus gây ra như tiêm ngừa  vacxin

Tiêm ngừa vắc xin

Chủng ngừa bệnh lý có vắc xin phòng bệnh do Arbovirus gây ra như: Viêm não nhật bản, sốt vàng da,... có thể hạn chế khả năng mắc bệnh cũng như giảm nhẹ mức độ ảnh hưởng của bệnh nếu mắc phải bệnh.

Có biện pháp phòng ngừa côn trùng cắn

Trước khi tiêm ngừa vacxin các biện pháp hạn chế côn trùng đốt là một phương pháp đơn giản và có hiệu quả trong việc phòng ngừa bệnh:

• Ngủ mùng.
• Dùng thuốc thoa ngừa muỗi đốt, nhang muỗi, thuốc xịt muỗi,...
• Mặc quần áo dài tay.

Có biện pháp giữ gìn môi trường sống sạch sẽ thông thoáng, hạn chế nơi trú ẩn

Phá hủy nơi trú ẩn và sinh sản của muỗi giúp hạn chế số lượng muỗi trưởng thành - tức hạn chế lượng vector lây truyền bệnh, từ đó có thể hạn chế số lượng người mắc bệnh:

• Phát quang bụi rậm.
• Không để ao tù nước đọng.
• Nuôi cá tiêu diệt lăng quăng.
• Cất giữ quần áo gọn gàng, ngăn nắp,...

Các câu hỏi thường gặp về Nhiễm Arbovirus

Arbovirus có lây truyền qua tiếp xúc thông thường không?

Chưa ghi nhận sự lây truyền bệnh do Arbovirus từ người sang người mà không liên quan đến vector truyền bệnh.

Tiêm phòng viêm não Nhật bản thế nào?

Vacxin Jevax gồm 3 mũi chỉ định tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên. Trong đó mũi 2 tiêm sau mũi 1 khoảng 2 tuần, mũi 3 tiêm sau mũi 2 khoảng 1 năm. Để duy trì miễn dịch, trẻ cần tiêm nhắc lại một liều vacxin nhắc lại mỗi 3 năm cho đến khi trẻ đủ 15 tuổi. Vacxin Jevax 3 năm/1 lần cho đến năm trẻ 15 tuổi không còn thuộc chương trình tiêm chủng quốc gia nên thường bị bỏ quên. Vì thế, vacxin Ịmojev chỉ định cho trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn với 2 mũi tiêm và khả năng bảo vệ lâu dài trở nên ưu thế hơn

Sốt xuất huyết có nguy hiểm không?

Sốt xuất huyết là một bệnh lý tương đối nguy hiểm nếu không được quan tâm và điều trị kịp thời. Bệnh gây xuất huyết ồ ạt, xuất huyết khó cầm,... có thể dẫn đến tử vong do mất nước, mất máu,...

Vùng dịch tễ của virus zika là những khu vực nào?

Nam Mỹ, Trung Mỹ và Mexico, quần đảo Caribe, những hòn đảo thuộc khu vực Thái Bình Dương, một quốc gia ngoài khơi bờ biển tây bắc châu Phi, một vài nước thuộc khu vực Đông Nam Á, Châu phi,… được xem là vùng dịch tễ của virus zika.

Vùng dịch tễ bệnh sốt xuất huyết?

Bệnh này hiện đã trở thành dịch ở nhiều quốc gia thuộc châu Phi, châu Mỹ, khu vực phía Đông Địa Trung Hải, Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương,...