Nước tiểu vàng có phải là dấu hiệu của một bệnh lý?

Nước tiểu vàng là gì? 

Màu nước tiểu bình thường dao động từ màu vàng nhạt đến màu hổ phách đậm - kết quả của một sắc tố gọi là urochrome và độ loãng hoặc cô đặc của nước tiểu.

Sắc tố và các hợp chất khác trong một số loại thực phẩm và thuốc có thể làm thay đổi màu nước tiểu của bạn. Củ cải đường, quả mọng và đậu fava là những thực phẩm có nhiều khả năng ảnh hưởng đến màu sắc nhất. Nhiều loại thuốc không kê đơn và thuốc kê đơn làm cho nước tiểu có tông màu sặc sỡ, chẳng hạn như đỏ, vàng hoặc xanh lục.

Điều gì làm cho nước tiểu có màu vàng khỏe mạnh?

Màu vàng trong nước tiểu cân bằng đến từ urochrome, một sản phẩm thải ra từ sự phân hủy hemoglobin. Hemoglobin là protein trong các tế bào hồng cầu giúp oxy đi khắp cơ thể. Các tế bào hồng cầu được đổi mới với hàng triệu tế bào mỗi ngày, vì vậy cơ thể cần phải phá vỡ các tế bào cũ. Urochrome từ quá trình này được thải ra trong nước tiểu có màu vàng.

Màu vàng đậm hơn cho thấy cơ thể bị mất nước và cần nước.

Mặc dù nước tiểu màu vàng tươi không nhất thiết chỉ ra các vấn đề sức khỏe nguy hiểm, nhưng điều quan trọng là phải theo dõi kỹ màu sắc của nước tiểu.

Màu sắc

Nước tiểu có thể chuyển nhiều màu và một số màu làm nổi bật một vấn đề y tế nào đó.

Có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra sự thay đổi màu sắc trong nước tiểu. Mọi người nên đến bác sĩ nếu có bất kỳ lo lắng nào về màu sắc nước tiểu bất thường.

Tuy nhiên, có thể không phải lúc nào cũng cần đến gặp bác sĩ.

Màu nước tiểu bất thường có thể là dấu hiệu của bệnh. Ví dụ, nước tiểu có màu đỏ đậm đến nâu là đặc điểm nhận dạng của chứng rối loạn chuyển hóa porphyrin, một chứng rối loạn hiếm gặp, di truyền của tế bào hồng cầu.

Nước tiểu bình thường nên có màu vàng nhạt. Nó phải trong suốt và không có máu hoặc hạt.

Nước tiểu đôi khi có thể chuyển sang màu vàng tươi. Nước tiểu có thể có nhiều màu sắc khác nhau và mỗi màu có một ý nghĩa khác nhau đối với tình trạng sức khỏe.

Thông thường, mất nước gây ra nước tiểu màu vàng tươi. Một số loại thực phẩm, vitamin và thuốc có thể ảnh hưởng đến màu sắc và mùi của nước tiểu.

Nước tiểu màu vàng tươi là dấu hiệu của tình trạng dư thừa vitamin B trong cơ thể, bao gồm B2 và B12, mặc dù tình trạng này không gây hại. Uống bổ sung vitamin B có thể dẫn đến nước tiểu có màu vàng tươi.

Màu vàng sẫm lại khi nồng độ của nước tiểu tăng lên. Nồng độ là tỷ lệ của các chất thải trong nước.

Nước tiểu sẫm màu khi sự kết tụ tăng lên, vì cơ thể hấp thụ ít chất lỏng hơn. Điều này cũng xảy ra nếu chất lỏng bị mất qua các phương tiện khác, chẳng hạn như đổ mồ hôi.

Người ta sử dụng màu vàng trong nước tiểu để chỉ sự cân bằng chất lỏng trong cơ thể. Màu nước tiểu cũng là một cách đáng tin cậy để theo dõi mức độ hydrat hóa trong quá trình tập thể dục.

Những dấu hiệu và triệu chứng của nước tiểu vàng

Màu sắc nước tiểu được dễ dàng nhận biết bằng mắt thường.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu nước tiểu của bạn có màu bất thường mà dường như không liên quan đến thức ăn, thuốc uống hoặc mất nước, hãy liên hệ với bác sĩ.

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế nếu bạn có:

• Có thể nhìn thấy máu trong nước tiểu của bạn. Nước tiểu có máu thường gặp trong bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu và sỏi thận. Những vấn đề này thường gây ra đau đớn. Chảy máu không đau có thể báo hiệu một vấn đề nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như ung thư.

• Nước tiểu sẫm màu hoặc màu da cam. Nếu nước tiểu của bạn có màu sẫm hoặc màu da cam - đặc biệt nếu bạn đi ngoài ra phân nhạt màu, da và mắt vàng - gan của bạn có thể đang bị trục trặc.

Nhiều trường hợp nước tiểu có màu bất thường hoặc sẫm màu do những nguyên nhân không gây hại, tuy nhiên có những người là dấu hiệu bệnh nghiêm trọng cần điều trị. Bác sĩ có thể giúp bạn xác định nguyên nhân khiến nước tiểu có màu bất thường.

Điều đặc biệt quan trọng là phải đến gặp bác sĩ nếu bạn nghi ngờ có máu trong nước tiểu của mình. Bạn cũng nên hẹn gặp bác sĩ nếu thấy nước tiểu màu nâu sẫm kèm theo phân màu nhạt hoặc hơi vàng trên da và mắt.

Hầu hết các trường hợp thay đổi màu sắc nước tiểu không cần chăm sóc y tế vì đa số là không gây hại. Nhiều thay đổi về màu sắc nước tiểu là tạm thời hoặc có thể đảo ngược sau khi thay đổi chế độ ăn uống hoặc thuốc. 

Bạn nên tìm đến nhân viên y tế khi nào mất nước do bệnh tật, hoặc không thể uống nước. Điều này đặc biệt quan trọng nếu không có lời giải thích cho tình trạng mất nước, hoặc tình trạng mất nước nghiêm trọng.

Mất nước có thể gây nguy hiểm cho bất kỳ ai, đặc biệt là trẻ nhỏ hoặc người lớn tuổi.

Đi khám bác sĩ cũng rất quan trọng nếu có bất kỳ thay đổi nào kéo dài hơn 2 hoặc 3 ngày hoặc kèm theo các triệu chứng khác như đau, rát khi tiểu.

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến nước tiểu vàng

Mất nước

Mất nước xảy ra khi nhiều nước và chất lỏng rời khỏi cơ thể hơn là đi vào cơ thể. Ngay cả khi mất nước ở mức độ thấp cũng có thể gây đau đầu, thờ ơ và táo bón.

Cơ thể con người có khoảng 75% là nước. Nếu không có nước này, nó không thể tồn tại. Nước được tìm thấy bên trong tế bào, trong mạch máu và giữa các tế bào.

Một hệ thống quản lý nước tinh vi giúp giữ cho mực nước trong cơ thể cân bằng và cơ chế khát giúp chúng ta biết khi nào cần tăng lượng nước vào.

Mặc dù nước liên tục bị mất trong ngày khi chúng ta thở, đổ mồ hôi, đi tiểu và đại tiện, nhưng chúng ta có thể bổ sung nước trong cơ thể bằng cách uống chất lỏng. Cơ thể cũng có thể di chuyển nước đến những nơi cần thiết nhất nếu tình trạng mất nước bắt đầu xảy ra.

Hầu hết các trường hợp mất nước có thể dễ dàng hồi phục bằng cách tăng lượng nước uống vào, nhưng những trường hợp mất nước nghiêm trọng cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Dư thừa vitamin nhóm B

Nhìn chung nước tiểu có màu vàng sáng là kết quả của việc hấp thụ quá nhiều vitamin B. Những chất dinh dưỡng này hòa tan trong nước, vì vậy lượng dư thừa sẽ thoát ra khỏi cơ thể bạn qua nước tiểu. Ngoại trừ niacin và vitamin B6, chúng không có khả năng gây ra tác dụng phụ khi tiêu thụ với liều lượng lớn.

Những ai có nước tiểu vàng tươi?

Mặc dù tình trạng mất nước có thể xảy ra với bất kỳ ai, nhưng một số người có nguy cơ mắc phải tình trạng này cao hơn. Những người có nhiều rủi ro nhất bao gồm:

• Những người ở độ cao lớn hơn.

• Các vận động viên, đặc biệt là những vận động viên trong các môn thể thao sức bền, chẳng hạn như marathon, ba môn phối hợp và các giải đua xe đạp. 

• Những người bị bệnh mãn tính, chẳng hạn như tiểu đường, bệnh thận, xơ nang, nghiện rượu và rối loạn tuyến thượng thận.

• Trẻ sơ sinh và trẻ em - thường gặp nhất là do tiêu chảy và nôn mửa.

Tình trạng mất nước ở người lớn tuổi cũng phổ biến; đôi khi điều này xảy ra do họ uống ít nước hơn để không cần phải đứng dậy đi vệ sinh thường xuyên. Ngoài ra còn có những thay đổi trong não có nghĩa là không phải lúc nào cơn khát cũng xảy ra.

Yếu tố làm tăng tình trạng nước tiểu vàng

Thường gặp nhất là mất nước.

Khoảng 3/4 cơ thể con người là nước. Các nguyên nhân gây mất nước bao gồm tiêu chảy, nôn mửa và đổ mồ hôi. Những người có nguy cơ mất nước cao hơn bao gồm: Vận động viên, người cao tuổi và người ở độ cao. Các triệu chứng ban đầu của tình trạng mất nước là khô miệng, thờ ơ và chóng mặt.

Ngoài ra, dư thừa vitamin nhóm B cũng gây ra nước tiểu vàng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán khi nước tiểu vàng tươi

Bác sĩ có thể sẽ hỏi bạn những câu hỏi về nước tiểu của bạn, chẳng hạn như:

• Màu sắc bất thường đã xuất hiện bao lâu rồi?

• Bạn nhận thấy bất kỳ mùi bất thường nào không?

• Bạn có thấy bất kỳ cục máu đông nào trong nước tiểu?

Họ có thể sẽ hỏi bạn xem bạn có bị đau khi đi tiểu hay các triệu chứng khác hay không. Họ cũng có thể hỏi bạn về bất kỳ loại thuốc nào bạn đang dùng. Điều quan trọng là phải báo cáo mọi loại thuốc kê đơn và không kê đơn cũng như bất kỳ chất bổ sung thảo dược nào mà bạn sử dụng.

Tùy thuộc vào màu sắc của nước tiểu và các triệu chứng khác, bác sĩ có thể yêu cầu một hoặc nhiều xét nghiệm. Ví dụ, họ có thể sẽ thu thập một mẫu nước tiểu của bạn để xét nghiệm trong phòng thí nghiệm để kiểm tra các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc các bất thường khác. Họ cũng có thể thu thập mẫu máu của bạn để xét nghiệm. Xét nghiệm máu có thể giúp họ tìm hiểu xem gan và thận của bạn có hoạt động bình thường hay không.

Bác sĩ cũng có thể tiến hành siêu âm bàng quang hoặc thận và đường tiết niệu. 

Chụp CT vùng bụng và vùng chậu có thể được thực hiện nếu nghi ngờ sỏi đường tiết niệu. Khi được chỉ định, các hình ảnh có thể giúp bác sĩ kiểm tra các bất thường cấu trúc trong đường tiết niệu của bạn.

Phương pháp điều trị 

Kế hoạch điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra màu nước tiểu bất thường của bạn. Hãy hỏi bác sĩ của bạn để biết thêm thông tin về chẩn đoán cụ thể, các lựa chọn điều trị dành cho bạn.

Trong một số trường hợp, chỉ cần thay đổi lối sống đơn giản. Nếu nước tiểu của bạn có màu bất thường do mất nước, trước tiên, bạn có thể thử uống nhiều nước hơn. Nếu màu sắc bất thường là do một số loại thực phẩm gây ra, bạn nên ăn ít chúng hơn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp màu nước tiểu vàng bình thường

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị. 

• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

• Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng:

• Uống nước đầy đủ.

• Xem xét chế độ ăn hoặc vitamin bổ sung sao cho không quá dư thừa.