Ghép thận là gì? Những điều cần biết

Ghép thận là gì? 

Ghép thận là việc chuyển một quả thận khỏe mạnh từ một người vào cơ thể của một người có ít hoặc không có chức năng thận. Vai trò chính của thận là lọc các chất thải ra khỏi máu và chuyển hóa chúng thành chất cặn bã. Nếu thận mất khả năng này, các chất cặn bã có thể tích tụ, gây nguy hiểm đến tính mạng.

Tình trạng mất chức năng thận này, được gọi là bệnh thận mãn tính giai đoạn cuối hoặc suy thận, là lý do phổ biến nhất để cần ghép thận.

Có thể tái tạo một phần các chức năng của thận bằng quy trình lọc máu được gọi là thẩm tách. Tuy nhiên, điều này có thể gây bất tiện và tốn thời gian, do đó, ghép thận là phương pháp điều trị suy thận được lựa chọn bất cứ khi nào có thể.

Ghép thận thường được lựa chọn để điều trị suy thận hơn việc chạy thận suốt đời. Ghép thận có thể điều trị bệnh thận mãn tính hoặc bệnh thận giai đoạn cuối để giúp tăng chất lượng cuộc sống tốt hơn, giảm nguy cơ tử vong, ít hạn chế chế độ ăn uống hơn, chi phí điều trị thấp hơn.

Nhưng đối với một số người bị suy thận, ghép thận có thể gặp nhiều rủi ro hơn lọc máu. Các trường hợp không đủ điều kiện để ghép thận bao gồm:

• Tuổi cao;

• Bệnh tim nặng;

• Ung thư đang hoạt động hoặc được điều trị gần đây;

• Sa sút trí tuệ hoặc bệnh tâm thần kiểm soát kém;

• Lạm dụng rượu hoặc ma túy.

Có các loại ghép thận:

• Ghép thận từ người hiến tặng đã qua đời;

• Ghép thận từ người cho sống;

• Ghép thận dự phòng.

Những dấu hiệu và triệu chứng để ghép thận

Khi thận ít hoặc không có chức năng thận thì có thể cần phải ghép thận.

Dấu hiệu và triệu chứng để tiến hành ghép thận thường là các dấu hiệu của bệnh thận giai đoạn cuối.

Tác động của ghép thận đối với sức khỏe

Ghép thận bắt buộc phải dùng thuốc chống thải ghép, và như vậy, tác động bất lợi của ghép thận thường chủ yếu do thuốc chống thải ghép. Những loại thuốc này có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, bao gồm:

• Loãng xương và tổn thương xương (hoại tử xương);

• Bệnh tiểu đường;

• Tóc mọc quá nhiều hoặc rụng tóc;

• Huyết áp cao;

• Cholesterol cao;

• Tăng nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư da và ung thư hạch;

• Nhiễm trùng;

• Bọng mắt (phù nề);

• Tăng cân;

• Mụn.

Biến chứng có thể gặp khi ghép thận

Một số biến chứng có thể gặp khi ghép thận:

• Huyết khối và xuất huyết;

• Rò rỉ hoặc tắc nghẽn ống (niệu quản) liên kết thận với bàng quang;

• Nhiễm trùng;

• Nhiễm trùng hoặc ung thư có thể lây truyền với quả thận được hiến tặng;

• Tử vong, đau tim và đột quỵ.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến ghép thận

• Bệnh tiểu đường;
• Tăng huyết áp mãn tính, không kiểm soát được;
• Viêm cầu thận mãn tính - tình trạng viêm và có sẹo tại cầu thận;
• Bệnh thận đa nang.

Những ai có nguy cơ phải ghép thận?

Những người bị bệnh thận giai đoạn cuối, phải lọc máu và đặc biệt có kèm các bệnh lý nền khác như tim mạch, đái tháo đường,...

Yếu tố làm tăng nguy cơ ghép thận

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ ghép thận, bao gồm:

Bệnh thận giai đoạn cuối.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán ghép thận

Các xét nghiệm để xác định xem một quả thận được hiến tặng có thể phù hợp hay không bao gồm:

• Xét nghiệm máu để xem có sự tương thích nhóm máu giữa người hiến tặng thận và người nhận thận hiến tặng. Cũng có thể cấy ghép không tương thích nhóm máu nhưng cần điều trị y tế bổ sung trước và sau khi cấy ghép để giảm nguy cơ đào thải nội tạng. Chúng được gọi là cấy ghép thận không tương thích ABO.

• Đánh giá tương thích mô gọi thông qua kháng nguyên bạch cầu người (HLA): Thử nghiệm này so sánh các dấu hiệu di truyền làm tăng khả năng quả thận được cấy ghép sẽ tồn tại trong thời gian dài. Kết hợp tốt có nghĩa là cơ thể người nhận thận ít có khả năng thải ghép nội tạng hơn.

• Kết hợp chéo: Thử nghiệm bằng việc trộn một mẫu máu nhỏ của người nhận thận với máu của người hiến tặng trong phòng thí nghiệm. Xét nghiệm xác định xem liệu các kháng thể trong máu của người nhận có phản ứng với các kháng nguyên trong máu của người hiến tặng hay không. Kết quả chéo âm tính có nghĩa là chúng tương thích và cơ thể người nhận không có nhiều khả năng thải ghép thận của người hiến tặng. Cũng có thể cấy ghép thận dương tính chéo nhưng yêu cầu điều trị y tế bổ sung trước và sau khi cấy ghép để giảm nguy cơ kháng thể của người nhận phản ứng với cơ quan hiến tặng.

• Các yếu tố bổ sung để xem xét để tìm thận hiến tặng thích hợp nhất bao gồm độ tuổi phù hợp, kích thước thận và mức độ phơi nhiễm nhiễm trùng.

Phương pháp điều trị ghép thận hiệu quả

Để quá trình ghép thận hiệu quả, cần phải:

• Chọn nơi thực hiện/trung tâm cấy ghép: Tìm hiểu về số ca cấy ghép hàng năm, tỷ lệ sống sót sau ghép thận của trung tâm cấy ghép, so sánh số liệu thống kê của trung tâm cấy ghép thông qua cơ sở dữ liệu do Cơ quan đăng ký khoa học về người nhận cấy ghép duy trì, tìm hiểu xem trung tâm có cung cấp các chương trình hiến tặng khác nhau có thể làm tăng cơ hội nhận được quả thận của người hiến sống hay không…

• Cân nhắc: Các chi phí sẽ phát sinh trước, trong và sau khi cấy ghép bao gồm các xét nghiệm, mua nội tạng, phẫu thuật, nằm viện, và vận chuyển đến và từ trung tâm để làm thủ tục và các cuộc hẹn tái khám.

Sau khi đã chọn một trung tâm cấy ghép, sẽ được đánh giá để xác định xem có đáp ứng các yêu cầu về tính đủ điều kiện của trung tâm để ghép thận hay không:

• Đủ sức khỏe để phẫu thuật và dung nạp thuốc sau cấy ghép suốt đời.

• Có bất kỳ điều kiện y tế nào có thể cản trở sự thành công của ca cấy ghép.

• Sẵn sàng và có thể dùng thuốc theo chỉ dẫn và tuân theo các đề xuất của nhóm cấy ghép.

• Khám sức khỏe tổng thể.

• Chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang, MRI hoặc CT.

• Xét nghiệm máu.

• Đánh giá tâm lý.

• Hiến thận còn sống
• Tìm một người hiến thận còn sống là một giải pháp thay thế cho việc chờ đợi một quả thận của người hiến tặng đã qua đời tương thích có sẵn.
• Các thành viên trong gia đình thường là những người hiến thận tương thích nhất. Nhưng các ca ghép thận từ người hiến tặng còn sống thành công cũng phổ biến với thận được hiến tặng từ những người khác.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của ghép thận

Chế độ sinh hoạt:

• Ngay sau khi cấy ghép, nên đi bộ nhiều nhất có thể. Dần dần, hãy bắt đầu kết hợp nhiều hoạt động thể chất hơn vào cuộc sống hàng ngày bao gồm tham gia ít nhất 30 phút tập thể dục vừa phải năm ngày một tuần.

• Đi bộ, đi xe đạp, bơi lội, tập luyện sức bền ít tác động và các hoạt động thể chất khác.

• Thận mới sẽ tạo ra nước tiểu giống như thận của chính bệnh nhân. Thường thì điều này bắt đầu ngay lập tức. Trong những trường hợp khác, có thể mất vài ngày và có thể cần lọc máu tạm thời cho đến khi thận mới bắt đầu hoạt động bình thường. Có thể bị đau nhức xung quanh vết mổ khi đang lành. Hầu hết những người được ghép thận có thể trở lại làm việc và các hoạt động bình thường khác trong vòng tám tuần sau khi cấy ghép. Không nâng vật nặng hơn 10 pound (4.5kg) hoặc tập thể dục ngoài đi bộ cho đến khi vết thương lành (thường là khoảng sáu tuần sau khi phẫu thuật).

• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe khi hồi phục. Sau khi xuất viện, cần theo dõi chặt chẽ trong vài tuần để kiểm tra xem quả thận mới hoạt động tốt như thế nào và để đảm bảo rằng cơ thể không thải ghép. 

• Dùng thuốc trong suốt phần đời còn lại. Các loại thuốc được gọi là thuốc ức chế miễn dịch (thuốc chống đào thải) giúp giữ cho hệ thống miễn dịch không tấn công và thải ghép. Các loại thuốc bổ sung giúp giảm nguy cơ mắc các biến chứng khác, chẳng hạn như nhiễm trùng sau khi cấy ghép.

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị. 

• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

• Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng:

• Sau khi ghép thận, cần phải điều chỉnh chế độ ăn uống để giữ cho quả thận mới khỏe mạnh và hoạt động tốt. 

• Một số loại thuốc có thể làm tăng cảm giác thèm ăn và khiến dễ tăng cân hơn. Nhưng việc đạt và duy trì cân nặng hợp lý thông qua chế độ ăn uống và tập thể dục cũng quan trọng đối với những người được ghép tạng cũng như đối với những người khác để giảm nguy cơ mắc bệnh tim, huyết áp cao và tiểu đường.

• Cần theo dõi lượng calo tiêu thụ hoặc hạn chế thực phẩm nhiều đường và chất béo.

• Ăn ít nhất năm phần trái cây và rau mỗi ngày.

• Tránh bưởi chùm và nước ép bưởi chùm do ảnh hưởng của nó đối với một nhóm thuốc ức chế miễn dịch (chất ức chế calcineurin).

• Có đủ chất xơ trong chế độ ăn uống hàng ngày.

• Uống sữa ít béo hoặc ăn các sản phẩm từ sữa ít béo khác, điều này rất quan trọng để duy trì mức canxi và phốt pho tối ưu.

• Ăn thịt nạc, thịt gia cầm và cá.

• Duy trì chế độ ăn ít muối và ít chất béo.

• Tuân theo các hướng dẫn về an toàn thực phẩm.

• Uống đủ nước mỗi ngày.

Phương pháp phòng ngừa ghép thận hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Thực hiện theo hướng dẫn chế độ ăn uống và tập thể dục.

• Không hút thuốc. 

• Hãy tham gia vào các hoạt động lành mạnh, bao gồm thư giãn và dành thời gian cho gia đình và bạn bè.