Bệnh thận tắc nghẽn là gì? Những vấn đề cần biết về bệnh thận tắc nghẽn

Bệnh thận tắc nghẽn là gì?

Bệnh thận tắc nghẽn có thể được định nghĩa rộng rãi là một bất thường về chức năng hoặc cấu trúc của hệ thống tiết niệu gây bít tắc dòng nước tiểu dẫn đến tổn thương thận. Với tỷ lệ mắc là 1,7 trên 1000 người, bệnh thận tắc nghẽn chiếm khoảng 10% tổng số trường hợp mắc bệnh suy thận cấp tính và mạn tính. Nguyên nhân tắc nghẽn sau thận (sự tắc nghẽn ở niệu quản, bàng quang, niệu đạo) của bệnh thận tắc nghẽn đặc biệt phổ biến ở nhóm trẻ em và người già.

Bệnh tiết niệu tắc nghẽn có thể được phân loại là theo thời gian mắc bệnh là cấp tính hoặc mãn tính, theo sự ảnh hưởng đến thận ở một bên hoặc hai bên, ảnh hưởng đến chức năng thận một phần hoặc toàn bộ, nguyên nhân gây tắc nghẽn từ bên trong hệ thống tiết niệu hoặc bị chèn ép từ bên ngoài. 

Có rất nhiều nguyên nhân ảnh hưởng đến cả đường tiết niệu, sự tắc nghẽn có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào từ đài thận đến lỗ niệu đạo. Nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh tắc nghẽn đường tiết niệu là phì đại tiền liệt tuyến lành tính, sau đó có thể là rối loạn bàng quang thần kinh. Ở phụ nữ, nguyên nhân thường gặp nhất là khối vùng chậu, trong khi sỏi niệu quản là nguyên nhân chính ở người lớn tuổi và bệnh nhân chỉ có một quả thận.

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh thận tắc nghẽn

Các triệu chứng và dấu hiệu khác nhau tùy theo vị trí, mức độ và tốc độ khởi phát của bệnh tắc nghẽn đường tiết niệu.

Đau thường gặp khi tắc nghẽn làm căng cấp tính bàng quang, hệ thống góp (tức là niệu quản, bể thận và đài thận) hoặc bao thận. Tổn thương niệu quản trên hoặc thận gây đau vùng hông lưng, trong khi tắc nghẽn niệu quản dưới gây đau bụng dưới và có thể lan đến tinh hoàn cùng bên hoặc môi âm hộ. Vị trí đau của đau thận và niệu quản thường dọc theo cột sống thắt lưng T11 đến T12. Tắc nghẽn hoàn toàn niệu quản cấp tính (ví dụ sỏi niệu quản làm tắc nghẽn) có thể gây đau dữ dội kèm theo buồn nôn và nôn.

Thận ứ nước đôi khi có thể gây ra khối u có thể sờ thấy ở sườn, đặc biệt ở thận ứ nước nặng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Vô niệu xảy ra khi tắc nghẽn hoàn toàn ở bàng quang hoặc niệu đạo. Tắc nghẽn một phần ở mức độ đó có thể gây khó khăn khi đi tiểu hoặc dòng nước tiểu bất thường. Trong tắc nghẽn một phần, lượng nước tiểu thường bình thường và hiếm khi tăng. Lượng nước tiểu tăng kèm theo đa niệu và tiểu đêm xảy ra nếu bệnh thận sau đó làm suy giảm khả năng cô đặc và tái hấp thu natri của thận. Bệnh thận kéo dài cũng có thể dẫn đến tăng huyết áp.

Nhiễm trùng tiểu có thể gây khó tiểu, tiểu mủ, tiểu gấp và tiểu nhiều lần, đau hông lưng, đau góc sườn cột sống, sốt và đôi khi nhiễm trùng máu.

Tác động của bệnh thận tắc nghẽn đối với sức khỏe

Các triệu chứng của bệnh khiến người mắc khó chịu, ảnh hưởng đến cuộc sống và công việc của họ.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh thận tắc nghẽn

Bệnh thận tắc nghẽn không điều trị có thể dẫn đến nhiễm trùng đường tiết niệu và tổn thương thận, tình trạng này có thể không thể hồi phục.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn có các dấu hiệu và triệu chứng khiến bạn lo lắng, hãy đến gặp bác sĩ ngay để được kiểm tra:

• Đau dữ dội đến mức bạn không thể ngồi yên hoặc tìm một tư thế thoải mái.
• Đau kèm theo buồn nôn và nôn.
• Đau kèm theo sốt và ớn lạnh.
• Khó đi tiểu,…

Nguyên nhân dẫn đến bệnh thận tắc nghẽn

Bệnh thận tắc nghẽn xảy ra khi nước tiểu không thể thoát qua đường tiết niệu. Nước tiểu chảy ngược vào thận và khiến thận bị sưng tấy. Tình trạng này được gọi là thận ứ nước. Bệnh thận tắc nghẽn có thể ảnh hưởng đến một hoặc cả hai quả thận. Nó có thể xảy ra đột ngột hoặc là kết quả của sự tắc nghẽn trong thời gian lâu dài. Nguyên nhân phổ biến của bệnh thận tắc nghẽn bao gồm:

• Sỏi bàng quang;
• Sỏi thận;
• Phì đại tuyến tiền liệt lành tính;
• Ung thư tuyến tiền liệt tiến triển;
• Ung thư bàng quang hoặc niệu quản;
• Ung thư ruột kết;
• Ung thư cổ tử cung hoặc tử cung;
• Bệnh ung thư buồng trứng;
• Mô sẹo xuất hiện bên trong hoặc bên ngoài niệu quản;
• Mô sẹo xảy ra bên trong niệu đạo;
• Rối loạn thần kinh bàng quang,...

Các nguyên nhân có mức độ phổ biến khác nhau tùy theo độ tuổi:

• Trẻ em: Nguyên nhân thường gặp là các bất thường về giải phẫu (bao gồm hẹp van niệu đạo và hẹp ở chỗ nối niệu quản - bàng quang hoặc bể thận niệu quản)
• Thanh niên: Sỏi.
• Người lớn tuổi: Tăng sản tuyến tiền liệt lành tính (BPH) hoặc ung thư tuyến tiền liệt và sỏi là những nguyên nhân phổ biến.

Sự tắc nghẽn có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trên hệ thống tiết niệu từ đài bể thận đến lỗ niệu đạo. Tại chỗ tắc nghẽn có thể có các rối loạn bao gồm tăng áp lực trong lòng ống, ứ đọng nước tiểu, nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) hoặc hình thành sỏi. Sự tắc nghẽn phổ biến hơn nhiều ở nam giới (thường là do BPH), nhưng hẹp niệu đạo mắc phải/ bẩm sinh và hẹp lỗ niệu đạo xảy ra ở cả nam và nữ. 

Ở nữ giới, tắc nghẽn niệu đạo có thể xảy ra thứ phát do khối u nguyên phát hoặc di căn hoặc do sự hình thành hẹp sau khi xạ trị, phẫu thuật hoặc đặt dụng cụ tiết niệu.

Những ai có nguy cơ mắc phải bệnh thận tắc nghẽn?

Tắc nghẽn đường tiết niệu ảnh hưởng đến tất cả các nhóm tuổi, nhưng phần lớn các trường hợp xảy ra ở trẻ sơ sinh và người già. Bệnh thận tắc nghẽn do phì đại tiền liệt tuyến thường phổ biến ở nam giới tuổi trung niên.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh thận tắc nghẽn

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh này bao gồm: Bệnh đái tháo đường, tiền căn sỏi thận, người có một niệu quản,...

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán bệnh thận tắc nghẽn

Ngoài việc khai thác triệu chứng khó chịu của bạn, các bác sĩ còn có thể đề nghị thực hiện một số xét nghiệm đánh giá chức năng thận hoặc thực hiện một số hình ảnh học để phát hiện bệnh thận tắc nghẽn.

Xét nghiệm đánh giá chức năng thận:

• Tổng phân tích nước tiểu;
• BUN, Creatinine;
• Ion đồ;
• Soi cặn lắng nước tiểu.

Hình ảnh học:

• Siêu âm bụng;
• CT scan bụng;
• Chụp thận tĩnh mạch (IVP);
• MRI bụng;
• Nội soi bàng quang.

Phương pháp điều trị bệnh thận tắc nghẽn hiệu quả

Sự tắc nghẽn ở thận có thể được khắc phục, nhưng việc trì hoãn điều trị có thể dẫn đến tổn thương thận không hồi phục. Mất bao lâu để thận mất chức năng và mức độ hồi phục của thận khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, có sự hiện diện của nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) hay không, mức độ và thời gian tắc nghẽn. Nói chung, tổn thương thận cấp tính do sỏi niệu quản có thể hồi phục được khi chức năng thận phục hồi đầy đủ. 

Với bệnh thận tắc nghẽn tiến triển mãn tính có rối loạn chức năng thận kèm theo có thể thể hồi phục một phần hoặc không hồi phục. Tiên lượng bệnh thận tắc nghẽn sẽ xấu hơn nếu bệnh nhân có UTI mà không được điều trị.

Giải quyết sự tắc nghẽn kịp thời trong bệnh thận tắc nghẽn là rất quan trọng nhất. Có thể khai thông chỗ tắc bằng nhiều phương pháp khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và vị trí tắc nghẽn:

• Thuốc có thể được sử dụng nếu nguyên nhân là do phì đại tuyến tiền liệt, nhiễm trùng tiểu.
• Stent hoặc ống dẫn lưu được đặt trong niệu quản có thể giúp giảm triệu chứng trong thời gian ngắn.
• Ống thông Foley được đặt qua niệu đạo vào bàng quang cũng có thể giúp nước tiểu chảy ra ngoài trong trường hợp phì đại tiền liệt tuyến, khối u chèn ép cổ bàng quang,…
• Can thiệp thủ thuật như nội soi, tán sỏi,... cũng có thể mang lại hiệu quả.
• Nhiều trường hợp chỉ cần giảm bớt tình trạng tắc nghẽn trong thời gian ngắn mà không cần phẫu thuật ngay. Tuy nhiên, nguyên nhân gây tắc nghẽn cần được loại bỏ và sửa chữa hệ thống tiết niệu để chúng có thể hoạt động bình thường. Phẫu thuật cần thiết để giải quyết các nguyên nhân gây tắc nghẽn.
• Thận có thể cần phải được cắt bỏ nếu tắc nghẽn gây mất chức năng nghiêm trọng.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến bệnh thận tắc nghẽn

Chế độ sinh hoạt: Bệnh nhân nên được khuyên giảm cân, tập luyện thể dục thể thao, không hút thuốc, hạn chế uống rượu, uống nhiều nước, không nhịn tiểu, vệ sinh cơ quan sinh dục ngoài thường xuyên,... giúp hạn chế bệnh lý về đường tiết niệu.

Chế độ dinh dưỡng: Một chế độ ăn lành mạnh với nhiều rau củ quả, hạn chế sử dụng các dưỡng chất bổ sung canxi hay kiềm hóa nước tiểu quá mức giúp hạn chế hình thành sỏi.

Phương pháp phòng ngừa bệnh thận tắc nghẽn hiệu quả

Khám sức khỏe định kỳ thường xuyên giúp phòng ngừa bệnh thận tắc nghẽn mạn tính.