Chấn thương niệu đạo: Bị tổn thương bởi lực tác động

Chấn thương niệu đạo là gì? 

Chấn thương niệu đạo gặp khi niệu đạo bị tổn thương bởi lực tác động. Tổn thương niệu quản không do can thiệp chiếm chỉ 1 đến 3% các trường hợp chấn thương hệ tiết niệu sinh dục. Chấn thương niệu đạo được chia thành hai loại:

• Chấn thương niệu đạo trước thường do chấn thương do trượt chân: Loại chấn thương này dẫn đến sẹo ở niệu đạo (triệu chứng hẹp niệu đạo). Những vết sẹo này có thể làm chậm hoặc chặn dòng chảy của nước tiểu từ dương vật.

• Chấn thương niệu đạo sau là hậu quả sau một chấn thương nặng: Ở nam giới, chấn thương niệu đạo sau có thể làm rách hoàn toàn niệu đạo bên dưới tuyến tiền liệt. Những vết thương này có thể hình thành mô sẹo làm chậm hoặc chặn dòng chảy nước tiểu.

Đối với nữ giới, chấn thương niệu đạo rất hiếm. Nguyên nhân do gãy xương chậu hoặc vết cắt, vết rách hoặc chấn thương trực tiếp gần âm đạo gây ra.

Những dấu hiệu và triệu chứng của chấn thương niệu đạo

Niệu đạo trước

• Bệnh nhân cảm thấy đau nhói, đau dữ dội đến mức ngất đi hoặc không thể ngồi dậy, đi lại được.

• Đối với nam, chảy máu miệng sáo nhiều hoặc ít. Bìu căng to, có màu tụ tại tầng sinh môn, hình cánh bướm, lan rộng sang hai bên bẹn và ra phía trước.

• Người bệnh có thể bị bí đái, niệu đạo bị phù nề hoặc tắc cục máu đông.

Niệu đạo sau

• Bệnh nhân bị sốc, tim đập nhanh, hạ huyết áp.

• Tổn thương khung chậu, kèm chảy máu niệu đạo, bí đái, khối máu tụ,…

Biến chứng có thể gặp khi mắc chấn thương niệu đạo

Các biến chứng có thể chia nhỏ thành sớm và muộn. Các biến chứng ban đầu tập trung xung quanh nhiễm trùng thứ cấp, bao gồm hình thành áp xe và trong những trường hợp nghiêm trọng, hoại thư Fournier.

Các biến chứng muộn bao gồm thắt và hẹp niệu đạo, xơ hóa, tắc nghẽn lòng niệu đạo, hình thành lỗ rò niệu đạo, tiểu không tự chủ và rối loạn cương dương.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến chấn thương niệu đạo

Căn nguyên của chấn thương niệu đạo thường có thể được phân loại là chấn thương trước hoặc sau. Với một số trường hợp ngoại lệ, chấn thương phía trước liên quan đến cơ chế nghiền nát, trong khi chấn thương phía sau liên quan đến lực cắt.

Tổn thương niệu đạo trước thường gặp hơn là chấn thương do xe cơ giới, chấn thương do trượt chân và chấn thương đâm/đâm xuyên, trong khi gãy xương chậu và nguyên nhân gây bệnh phù hợp hơn với chấn thương niệu đạo sau.

Niệu đạo trước

• Chấn thương kín: Tai nạn giao thông, té kiểu cưỡi ngựa, đập vật cứng vào tầng sinh môn;

• Quan hệ tình dục;

• Vết thương;

• Dải co thắt niệu đạo trong điều trị tiểu không kiểm soát;

• Tổn thương niệu đạo do dụng cụ nội soi, đặt thông niệu đạo, nong niệu đạo.

Niệu đạo sau

• Vỡ khung chậu;

• Do điều trị: Dụng cụ nội soi, đặt thông niệu đạo, nong niệu đạo, cắt tuyến tiền liệt tận căn.

Niệu đạo nữ

• Quá trình chuyển dạ;

• Vỡ khung chậu nghiêm trọng kèm theo tổn thương cổ bàng quang và âm đạo;

• Do điều trị: Đặt thông niệu đạo, xạ trị vùng chậu, phẫu thuật,...

Biến chứng có thể gặp khi bị chấn thương niệu đạo

Viêm tấy do nước tiểu: Nước tiểu chảy qua chỗ bị giập ra tổ chức xung quanh, gây viêm tấy vùng bìu và tầng sinh môn. Thể trạng bệnh nhân bị suy sụp và nhiễm khuẩn nặng.

Hẹp niệu đạo: Do điều trị không tốt nên niệu đạo bị chit hẹp. Niệu đạo hẹp gây nên viêm quanh niệu đạo và dò ở tầng sinh môn. Về lâu dài bệnh nhân có thể bị suy thận.

Những ai có nguy cơ mắc phải (bị) chấn thương niệu đạo?

Nam giới từ 20 – 50 tuổi do đây là tuổi lao động và thường tham gia giao thông.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc (bị) chấn thương niệu đạo

• Tai nạn lao động và tai nạn giao thông.

• Một nguyên nhân thường gặp khác của chấn thương niệu đạo, đặc biệt là ở nam giới, xảy ra khi bệnh nhân bối rối, mất phương hướng hoặc kích động rút ống thông Foley dẫn đến chấn thương niệu đạo.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán chấn thương niệu đạo

Có thể nghi ngờ bệnh nhân có chấn thương/vết thương niệu đạo khi căn cứ vào hoàn cảnh xảy ra chấn thương, kết hợp với những triệu chứng phối hợp của bệnh nhân như sau:

• Chảy máu ở miệng niệu đạo;

• Máu ở âm hộ (ở nữ);

• Tiểu máu;

• Tiểu đau;

• Tiểu khó hoặc bí tiểu;

• Phù nề hoặc máu tụ tầng sinh môn;

• Thăm trực tràng: Tuyến tiền liệt di chuyển lên cao hoặc không sờ thấy (ở nam).

Các phương pháp cận xét nghiệm trong chẩn đoán chấn thương niệu đạo gồm:

• Chụp niệu đạo ngược dòng (RUG): Tiêu chuẩn vàng.

• Siêu âm: Giúp đánh giá các thương tổn phối hợp chấn thương niệu đạo.

• CT scan và MRI: Không phải là một phần của đánh giá ban đầu.

• Nội soi niệu đạo: Dùng thay thế chụp niệu đạo ngược dòng ở nữ.

Phương pháp điều trị chấn thương niệu đạo hiệu quả

Khi đã xác định được chấn thương niệu đạo, cần tiến hành hội chẩn khẩn cấp về tiết niệu hoặc chuyển bệnh nhân đến trung tâm có các bác sĩ chuyên khoa tiết niệu có kinh nghiệm. Điều trị chấn thương niệu đạo thường có nhiều yếu tố và có phần tranh cãi. 

Can thiệp phẫu thuật, khi được chỉ định, nên thực hiện: 

• Càng sớm càng tốt trong trường hợp chấn thương xuyên thấu hoặc chấn thương hở.

• Sau chấn thương gãy dương vật: Các nguyên tắc của can thiệp phẫu thuật bao gồm việc loại bỏ vết thương xuyên thấu hoặc hở niệu đạo, vị trí biểu mô, thiết lập cơ năng cổ bàng quang và cung cấp máu đầy đủ cho lỗ thông. 

Có một số nguyên tắc điều trị chính mà các chuyên gia thường đồng ý. Đầu tiên là nếu bệnh nhân không thể đi tiểu hoặc nếu họ bị chấn thương bàng quang ở niệu đạo trước, bàng quang phải được giải nén để ngăn chặn sự dẫn lưu của nước tiểu vào mô mềm vùng chậu hoặc ổ bụng. Tiếp theo, tất cả các vết thương xuyên thấu và mở niệu đạo đều cần thăm dò phẫu thuật khẩn cấp và có thể cắt bỏ. Cuối cùng, khuyến cáo sử dụng kháng sinh để ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát sau đó.  

Có một số lựa chọn để xử trí ngay lập tức các chấn thương niệu đạo cấp tính sau chấn thương vùng chậu. Chỉnh hình lại nội soi là một lựa chọn phù hợp để sắp xếp lại niệu đạo sớm. Một ống soi bàng quang hoặc ống soi niệu quản mềm được đưa vào cơ thể qua bàng quang và vào niệu đạo tuyến tiền liệt. 

Đồng thời, một kính soi bàng quang tiêu chuẩn được đặt qua đường truyền và một nỗ lực được thực hiện để chuyển hướng dẫn giữa hai kính. Khi một ống dẫn đã được thông qua thành công, một ống thông Foley có thể được đặt qua dây dẫn qua dương vật và niệu đạo được nối lại. Ống thông này sẽ vẫn còn cho đến khi quá trình lành vết thương ở niệu đạo hoàn tất, từ bốn tuần đến ba tháng. Nếu những nỗ lực này không thành công, nên đặt một ống siêu âm và có thể tiến hành nong niệu đạo sau đó, thường vào khoảng 3 tháng sau chấn thương. 

Hiện tại, khi bị đứt niệu đạo, khuyến cáo tiêu chuẩn là phẫu thuật đặt một ống cắt nang sau. Ban đầu có thể thực hiện những nỗ lực khi sắp xếp lại niệu đạo bằng nội soi sớm hoặc không nội soi và đặt ống thông Foley nhưng những nỗ lực đó không được kéo dài quá mức để tránh nhiễm bẩn và thoát mạch. Nếu không thành công, một ống siêu âm nên được đặt với dự đoán rằng có khả năng sẽ phải tiến hành nong niệu đạo chậm. 

Lưu ý: Các loại thuốc khi dùng phải tuân thủ theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của chấn thương niệu đạo

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị. 

• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

Phương pháp phòng ngừa chấn thương niệu đạo hiệu quả

Nhân viên y tế và bệnh nhân tự đặt ống thông tiểu phải được giáo dục về những rủi ro liên quan đến kỹ thuật đặt ống thông tiểu không đúng cách và được đào tạo thích hợp để tránh chấn thương niệu đạo. 

Ngoài ra, giáo dục cộng đồng về cách ngăn ngừa chấn thương trên xe cơ giới và cách sử dụng dây an toàn đúng cách có thể làm giảm chấn thương niệu đạo.