Ăn ốc có bị nhiễm sán không? Cách ăn ốc an toàn

Ốc là món ăn dân dã, quen thuộc trong ẩm thực Việt Nam, đặc biệt được ưa chuộng trong các quán ăn vỉa hè hay bữa tiệc gia đình. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn băn khoăn về nguy cơ nhiễm ký sinh trùng khi ăn ốc - đặc biệt là ốc chế biến chưa chín kỹ. Một số trường hợp đã được ghi nhận mắc bệnh sán lá gan nhỏ, sán đường ruột hoặc giun đầu gai sau khi ăn ốc chưa được nấu chín hoàn toàn.

Ăn ốc có bị nhiễm sán không?

Có thể, nếu ốc chứa ký sinh trùng và được chế biến không kỹ.

Ốc sống trong môi trường nước ngọt, bùn đất - nơi có điều kiện lý tưởng cho trứng và ấu trùng sán phát triển. Nhiều loại ốc nước ngọt như ốc bươu, ốc lác có thể mang sán lá gan nhỏ hoặc sán lá ruột nếu sống trong vùng nước bị ô nhiễm. Con người có thể bị nhiễm sán khi ăn ốc chưa chín kỹ, hoặc ăn các món có nước ốc chưa được đun sôi hoàn toàn.

Ngược lại, nếu ốc được nấu chín hoàn toàn ở nhiệt độ cao và đủ thời gian, các loại trứng và ấu trùng sán sẽ bị tiêu diệt, do đó nguy cơ nhiễm là rất thấp. Việc luộc kỹ ốc từ 10 - 15 phút sau khi sôi là cách đơn giản nhưng hiệu quả để đảm bảo an toàn.

Tuy nhiên, nếu ốc luộc hoặc nướng chưa chín, hoặc ốc đã chết trước khi chế biến - môi trường trong thịt ốc sẽ tạo điều kiện cho ký sinh trùng phát triển. Đây là sai lầm phổ biến trong thói quen ăn “ốc giòn, vừa chín tới” của nhiều người Việt. Vì vậy, ăn ốc không tự động gây nhiễm sán, nhưng nếu chế biến sai cách thì nguy cơ hoàn toàn có thể xảy ra.

Vì sao ốc có thể chứa sán? Cơ chế và yếu tố nguy cơ

Hiểu rõ cơ chế lây nhiễm là điều cần thiết để bạn vẫn có thể thưởng thức món ăn này một cách an toàn.

Ký sinh trùng ở ốc là loại nào?

Ốc là vật chủ trung gian của nhiều loại ký sinh trùng, đặc biệt là các loài sán lá (trematode), giun đầu gai và giun lươn. Trong đó, sán lá gan nhỏ (Clonorchis sinensis), sán lá ruột (Fasciolopsis buski) là những loại phổ biến nhất ở khu vực nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Các loài sán này có chu trình phát triển bắt buộc phải qua ốc nước ngọt làm vật chủ trung gian.

Một số trường hợp hiếm gặp cũng từng ghi nhận các loại sán dây hoặc giun đầu gai ký sinh trong mô não và mắt người, xuất phát từ việc ăn ốc hoặc thực phẩm nhiễm ký sinh trùng chưa được nấu chín.

Điều kiện làm tăng nguy cơ nhiễm sán từ ốc

Ăn ốc có bị sán không? Một số điều kiện làm tăng nguy cơ nhiễm sán từ ốc là:

• Nguồn nước và môi trường sống của ốc: Ốc sống trong vùng nước ô nhiễm, có chứa phân người hoặc động vật nhiễm sán, rất dễ bị nhiễm ký sinh trùng.
• Chế biến không đúng cách: Việc hấp hoặc nướng ốc chỉ chín bên ngoài nhưng còn sống bên trong khiến ấu trùng sán không bị tiêu diệt hoàn toàn.
• Ốc chết hoặc ươn trước chế biến: Ốc chết dễ bị phân hủy và là môi trường thuận lợi cho vi sinh vật, ký sinh trùng phát triển.
• Thói quen ăn “ốc giòn vừa chín”: Việc cố tình luộc ốc sơ qua để giữ độ giòn có thể khiến người ăn nhiễm sán mà không hề biết.
• Điều kiện vệ sinh kém: Nếu không ngâm, rửa kỹ, bùn đất và ấu trùng trong ruột ốc có thể tồn tại và đi vào cơ thể người khi ăn.

Cách ăn ốc an toàn và khuyến nghị phòng ngừa

Dưới đây là những lưu ý khi ăn ốc giúp bạn giảm thiểu nguy cơ nhiễm sán khi ăn ốc:

Trước khi chế biến:

• Ngâm ốc kỹ: Ngâm ốc trong nước sạch từ 2 - 4 giờ để ốc nhả bùn và tạp chất. Có thể thêm ớt hoặc giấm loãng để tăng hiệu quả làm sạch.
• Rửa nhiều lần: Thay nước và chà kỹ vỏ ngoài, loại bỏ những con nổi lên mặt nước vì có khả năng đã chết.
• Loại bỏ ốc chết: Không nên chế biến ốc chết, bởi các độc tố và vi khuẩn có thể đã phát triển trong thịt ốc.

Trong quá trình chế biến:

• Nấu chín kỹ: Đảm bảo luộc hoặc hấp ốc ít nhất 10 - 15 phút sau khi nước sôi để tiêu diệt trứng và ấu trùng sán.
• Tránh chế biến tái: Không nên áp dụng cách luộc “3 sôi 3 sấp” hay nướng sơ qua, vì ký sinh trùng vẫn có thể sống sót.
• Kiểm tra độ chín: Thịt ốc chín hoàn toàn thường có màu đục, không nhớt, không dính và có độ dai nhẹ.

Sau khi chế biến và thói quen ăn uống:

• Ăn ngay khi còn nóng: Không nên để ốc nguội lâu, vì vi khuẩn và ký sinh có thể tái phát triển trong môi trường ẩm.
• Không ăn quá thường xuyên: Hạn chế ăn ốc nhiều lần trong tuần, nhất là ở vùng có tỷ lệ nhiễm sán cao.
• Giữ vệ sinh khi chế biến: Dụng cụ, thớt, dao phải được rửa sạch, tránh dùng chung với thực phẩm sống khác.
• Khám và xét nghiệm định kỳ: Nếu có các triệu chứng như đau bụng kéo dài, tiêu chảy, vàng da hoặc ngứa sau khi ăn ốc, nên đến cơ sở y tế để kiểm tra ký sinh trùng.

Tóm lại, ăn ốc có bị nhiễm sán không? Câu trả lời là có thể, nếu ốc mang ký sinh trùng và không được chế biến đúng cách. Tuy nhiên, khi tuân thủ các nguyên tắc vệ sinh và nấu chín kỹ, nguy cơ nhiễm là rất thấp.

Thay vì lo ngại hoặc loại bỏ hoàn toàn món ốc khỏi thực đơn, bạn có thể ăn ốc một cách an toàn bằng cách chọn nguyên liệu tươi, ngâm rửa kỹ, nấu chín hoàn toàn và ăn ngay sau khi chế biến. Đồng thời, nếu có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm ký sinh trùng như đau bụng, vàng da, rối loạn tiêu hóa…, hãy chủ động đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.