Bệnh sốt rét ở trẻ em: Những điều cần biết và cách phòng tránh

Khi trẻ bị muỗi Anophen cái chích lây truyền kí sinh trùng Plasmodium sẽ gây ra bệnh sốt rét. Bệnh có thể tiến triển thành sốt rét ác tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể. Khi cha mẹ nhận thấy trẻ bị sốt thành cơn có chu kỳ thì cần theo dõi và đưa trẻ đi khám bác sĩ sớm để tránh bệnh gây biến chứng nặng khiến trẻ nguy hiểm tính mạng, tử vong.

Triệu chứng sốt rét ở trẻ em

Sốt rét là bệnh truyền nhiễm lây truyền theo đường máu. Ký sinh trùng sốt rét Plasmodium lây truyền bệnh tại Việt Nam chủ yếu gồm hai loại là P. Falciparum và P. Vivax. Dưới đây là các triệu chứng lâm sàng điển hình giúp cha mẹ có thể nhận diện bệnh sốt rét ban đầu để kịp thời ngăn chặn, giảm thiểu biến chứng:

Trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi

Trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi đặc biệt có khả năng phục hồi đặc biệt trước bệnh sốt rét nhờ một số yếu tố sau đây:

• Sự hiện diện của huyết sắc tố F (huyết sắc tố thai nhi);
• Kháng thể di truyền từ mẹ;
• Trong thời gian bú mẹ, cơ thể trẻ thiếu chất PABA (axit para-amino benzoic) nên có thể cản trở quá trình tổng hợp axit folic của ký sinh trùng sốt rét.

Những khả năng phòng vệ tự nhiên kể trên giúp cho trẻ sơ sinh ít bị mắc bệnh sốt rét hơn, giúp trẻ được bảo vệ trong những tháng đầu đời.

Trẻ em trên 6 tháng tuổi

Khi trẻ qua cột mốc 6 tháng tuổi, khả năng bị bệnh sốt rét ở trẻ cũng tăng lên, đặc biệt là ở các vùng lưu hành bệnh. Các triệu chứng rất đa dạng và có thể đặc biệt rõ rệt ở trẻ từ 4 đến 5 tuổi:

• Co giật khi sốt cao với chu kỳ sốt không đều;
• Rối loạn tiêu hóa, bao gồm nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng và đầy hơi;
• Thiếu máu khởi phát nhanh, kèm theo sưng lách;
• Rối loạn dinh dưỡng nhanh;
• Biến động lượng đường trong máu;
• Biến chứng nặng ở gan, biểu hiện vàng da, men gan tăng cao, biến chứng ở thận, có khả năng dẫn đến suy thận cấp;
• Ho dai dẳng, viêm khí quản và viêm phế quản;
• Các dấu hiệu mất nước như khô môi, trũng mắt, sụt cân, khát nước, đi tiểu ít, natri niệu thấp và nồng độ urê trong máu tăng cao.
• Các triệu chứng liên quan đến thiếu máu, bao gồm mạch nhanh, khó thở, gan to, có tiếng thổi tâm thu và thậm chí là suy tim với nhịp phi mã. Thiếu máu trầm trọng có thể góp phần gây ra các biểu hiện của hội chứng não, chẳng hạn như co giật, hôn mê và rối loạn ý thức. Đây đều là những triệu chứng điển hình của bệnh sốt rét ác tính.

Sốt rét ở trẻ nhỏ có nguy hiểm?

Ở những khu vực có bệnh sốt rét lưu hành, trẻ nhỏ là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Bệnh sốt rét ở trẻ nhỏ nếu không được phát hiện và điều trị, có thể nhanh chóng tiến triển thành bệnh sốt rét ác tính, dẫn đến một loạt hậu quả nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe lẫn cuộc sống của trẻ.

Bệnh sốt rét khi xâm nhập vào cơ thể trẻ sẽ gây tác động tiêu cực đến sự tăng trưởng và phát triển nhận thức tự nhiên của trẻ. Trẻ em bị nhiễm bệnh có thể bị ảnh hưởng đến trí thông minh, chức năng nhận thức, thậm chí là có khả năng ảnh hưởng đến kết quả học tập cũng như sự phát triển trong tương lai.

Ngoài ra, sự xâm nhập của ký sinh trùng sốt rét vào máu còn gây ra một loạt tác động, dẫn đến tình trạng thiếu máu. Hậu quả là trẻ có làn da xanh xao, môi thâm, mệt mỏi dai dẳng và suy nhược. Tất cả những điều này đòi hỏi bệnh sốt rét ở trẻ cần được phát hiện sớm, chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời để ngăn chặn sự tiến triển thành bệnh sốt rét ác tính cũng như giảm thiểu những hậu quả đáng kể đối với sự tăng trưởng, phát triển và trí thông minh.

Trẻ sốt rét phải làm sao?

Khi phát hiện trẻ có các dấu hiệu đáng lo ngại của bệnh sốt rét, nhiều cha mẹ cảm thấy bối rối không biết phải làm gì. Dưới đây là những hướng dẫn giúp cha mẹ phản ứng nhanh trước bệnh sốt rét ở trẻ:

Khám bác sĩ

Việc đầu tiên mà cha mẹ trẻ cần phải thực hiện khi trẻ có dấu hiệu sốt rét là nhanh chóng đưa trẻ đi khám bác sĩ. Việc chẩn đoán kịp thời là mấu chốt ngăn chặn sự tiến triển thành bệnh sốt rét ác tính nguy hiểm. Các bác sĩ sẽ tiến hành xét nghiệm máu để phát hiện ký sinh trùng sốt rét, từ đó đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả phù hợp với tình trạng của trẻ.

Kiểm soát sốt

Việc kiểm soát triệu chứng sốt là điều rất quan trọng. Cha mẹ có thể cho trẻ uống Paracetamol để hạ sốt nhanh chóng, giúp trẻ thoải mái hơn cũng như hỗ trợ quá trình hồi phục.

Cha mẹ phải chú ý đến ngưỡng nhiệt độ khi xem xét các biện pháp hạ sốt. Tránh dùng thuốc hạ sốt khi nhiệt độ của trẻ dưới 38,5 độ C. Thay vào đó, đối với những cơn sốt nhẹ từ 37,5 - 38,5 độ C, hãy lựa chọn các biện pháp đơn giản hơn như cởi bỏ quần áo không cần thiết, tăng cường cho trẻ uống nước hoặc khuyến khích trẻ bú.

Tránh chườm đá hoặc chườm lạnh vì những cách này không những không hiệu quả mà còn có thể gây hại cho trẻ, dẫn đến bỏng do lạnh hoặc thậm chí suy hô hấp.

Giữ môi trường sạch sẽ, thông thoáng

Tránh đắp chăn cho bé, giữ phòng thông thoáng và cân nhắc sử dụng quạt để thúc đẩy lưu thông không khí.

Cách phòng ngừa bệnh sốt rét ở trẻ

Phòng bệnh tốt hơn chữa bệnh, do đó để bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ mắc bệnh sốt rét, cha mẹ cần lưu ý những điều sau đây:

Ngủ màn

Luôn đảm bảo cho trẻ ngủ trong màn để chống muỗi. Biện pháp này đơn giản nhưng rất hiệu quả giúp ngăn ngừa muỗi đốt và giảm nguy cơ nhiễm trùng.

Cho trẻ mặc quần áo dài tay vào buổi tối

Để tăng cường bảo vệ, hãy cho trẻ mặc quần áo dài tay vào buổi tối. Điều này làm giảm thiểu sự tiếp xúc với da, khiến muỗi khó đốt và truyền ký sinh trùng sốt rét hơn.

Các biện pháp tránh muỗi khác

Áp dụng nhiều biện pháp đuổi muỗi như vợt muỗi, đốt nhang muỗi và bôi kem đuổi muỗi.

Môi trường sống sạch sẽ, thông thoáng

Duy trì môi trường sống sạch sẽ để hạn chế muỗi sinh sản. Gấp quần áo trẻ em gọn gàng, tránh treo trên tường nơi muỗi có thể trú ẩn. Thường xuyên vệ sinh đồ chơi của trẻ và đảm bảo môi trường xung quanh không có bụi rậm, nước đọng.

Tóm lại, bệnh sốt rét ở trẻ tuy không phổ biến nhưng cha mẹ nên cảnh giác với các dấu hiệu sốt rét ở trẻ như ớn lạnh, sốt, sau đó đổ mồ hôi hoặc ớn lạnh tái phát. Nếu các triệu chứng này xuất hiện, điều quan trọng là phải lập tức đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Xem thêm: Sốt rét ác tính nguy hiểm như thế nào? Các dấu hiệu của bệnh