Bệnh tiểu đường có nguy hiểm không? Cảnh báo biến chứng thường gặp

Bệnh tiểu đường đang trở thành một trong những bệnh mạn tính phổ biến và đáng lo ngại nhất toàn cầu. Không chỉ gây rối loạn đường huyết, bệnh còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng sống và tuổi thọ. Vậy, bệnh tiểu đường nguy hiểm như thế nào và người bệnh cần lưu ý gì để giảm thiểu rủi ro?

Bệnh tiểu đường có nguy hiểm không?

Bệnh tiểu đường (hay đái tháo đường) là một bệnh lý mạn tính rối loạn chuyển hóa, thuộc nhóm bệnh phổ biến hàng đầu hiện nay. Tình trạng tăng đường huyết kéo dài do rối loạn chuyển hóa insulin không chỉ gây rối loạn nội tiết, mà còn để lại hậu quả nghiêm trọng trên toàn bộ hệ thống mạch máu và cơ quan trong cơ thể.

Ở giai đoạn đầu, bệnh tiểu đường có thể diễn tiến âm thầm, ít biểu hiện rõ ràng. Tuy nhiên, về lâu dài, lượng đường trong máu cao không được kiểm soát sẽ làm hỏng lớp nội mạc mạch máu, gây xơ vữa động mạch, làm giảm lưu thông máu đến các cơ quan quan trọng. Hậu quả là nguy cơ tổn thương tim, thận, mắt, thần kinh và bàn chân tăng cao. Không ít trường hợp, bệnh dẫn đến mù lòa, suy thận mạn, hoại tử chi hoặc đột quỵ, thậm chí tử vong sớm.

Điều này cho thấy, bệnh tiểu đường rất nguy hiểm nếu không được kiểm soát tốt. Dù là tuýp 1, tuýp 2 hay tiểu đường thai kỳ, việc duy trì chỉ số đường huyết trong giới hạn an toàn là yếu tố quyết định giúp người bệnh hạn chế biến chứng, cải thiện chất lượng sống và kéo dài tuổi thọ.

Các biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường

Các biến chứng cấp tính là những rối loạn có thể xảy ra đột ngột, diễn tiến nhanh và có nguy cơ đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời. Những tình trạng này thường liên quan trực tiếp đến sự thay đổi quá mức của đường huyết trong máu.

• Tăng đường huyết: Xảy ra khi lượng glucose máu tăng cao vượt ngưỡng cho phép, thường do chế độ ăn mất kiểm soát, bỏ liều thuốc hạ đường huyết, căng thẳng hoặc nhiễm trùng. Người bệnh có thể nhận biết qua các triệu chứng như: Tiểu nhiều, khát nước, mệt mỏi, nhìn mờ, sụt cân không rõ nguyên nhân. Nếu tình trạng này kéo dài, nguy cơ tổn thương mạch máu và cơ quan càng lớn.
• Hạ đường huyết: Là biến chứng thường gặp ở bệnh nhân dùng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết. Nguyên nhân phổ biến là bỏ bữa, vận động thể chất quá mức, uống rượu hoặc sử dụng thuốc sai liều. Hạ đường huyết có thể khởi phát nhanh với biểu hiện: Vã mồ hôi, run rẩy, hoa mắt, tim đập nhanh, lú lẫn, thậm chí co giật và hôn mê nếu không xử trí kịp thời. Đây là một trong những tình huống cấp cứu y tế nghiêm trọng nhất của bệnh tiểu đường.
• Nhiễm toan ceton: Xảy ra chủ yếu ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 khi cơ thể thiếu insulin trầm trọng, buộc phải phân giải mỡ để tạo năng lượng, sinh ra ceton tích tụ trong máu. Dấu hiệu cảnh báo gồm: Buồn nôn, nôn, đau bụng, hơi thở có mùi trái cây, khát nước dữ dội, tiểu nhiều, lơ mơ, hôn mê. Nếu không được cấp cứu kịp thời, nhiễm toan ceton có thể dẫn đến tử vong.
• Hội chứng tăng áp lực thẩm thấu do tăng đường huyết: Thường gặp ở tiểu đường tuýp 2, với đặc trưng là đường huyết tăng rất cao (có thể >600 mg/dL), mất nước nghiêm trọng nhưng không kèm nhiễm toan. Triệu chứng bao gồm khát nhiều, khô da, tiểu nhiều, lơ mơ, mất thị lực tạm thời và nguy cơ hôn mê.

Biến chứng mạn tính do tiểu đường

Biến chứng mạn tính là hậu quả của việc đường huyết tăng cao kéo dài nhiều năm, gây tổn thương âm thầm nhưng nặng nề trên nhiều hệ cơ quan. Đây là nguyên nhân chính làm giảm tuổi thọ và chất lượng sống ở bệnh nhân tiểu đường.

• Biến chứng tim mạch: Đái tháo đường làm tăng đáng kể nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch nghiêm trọng, bao gồm bệnh mạch vành, cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Tình trạng xơ vữa động mạch tiến triển làm hẹp lòng mạch, cản trở lưu lượng máu, khiến tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch ở bệnh nhân tiểu đường luôn ở mức cao.
• Biến chứng thần kinh (bệnh thần kinh đái tháo đường): Lượng đường huyết cao lâu dài gây tổn thương hệ thần kinh ngoại biên và thần kinh tự chủ. Hậu quả là người bệnh thường có cảm giác tê bì, nóng rát, đau nhức ở bàn chân, bàn tay; rối loạn tiêu hóa, rối loạn nhịp tim, rối loạn tiểu tiện và rối loạn chức năng tình dục.
• Biến chứng thận (bệnh thận đái tháo đường): Thận bị tổn thương do tăng áp lực lọc tại cầu thận và xơ hóa tiểu cầu thận, lâu dần dẫn đến suy thận mạn. Nhiều bệnh nhân phải chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận để duy trì sự sống.
• Biến chứng mắt: Võng mạc tiểu đường là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa ở người trưởng thành. Ngoài ra, bệnh nhân còn dễ mắc đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, tất cả đều ảnh hưởng nặng nề đến thị lực.
• Biến chứng bàn chân tiểu đường: Do tổn thương thần kinh và giảm lưu thông máu, bệnh nhân dễ bị loét, nhiễm trùng, hoại tử bàn chân. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, nguy cơ phải cắt cụt chi là rất lớn.
• Các biến chứng khác: Bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ cao mắc các bệnh răng miệng, giảm thính lực, trầm cảm, Alzheimer, thậm chí một số loại ung thư.

Làm thế nào để phòng ngừa và hạn chế biến chứng tiểu đường?

Mặc dù tiểu đường là bệnh mạn tính, người bệnh hoàn toàn có thể hạn chế biến chứng nếu duy trì lối sống khoa học và tuân thủ điều trị y tế. Việc phòng ngừa không chỉ giúp kéo dài tuổi thọ mà còn cải thiện đáng kể chất lượng sống.

Kiểm soát đường huyết, huyết áp và mỡ máu

Theo dõi và duy trì đường huyết ổn định giúp giảm tổn thương mạch máu và bảo vệ các cơ quan quan trọng. Song song đó, việc kiểm soát huyết áp và lipid máu cũng rất cần thiết vì rối loạn mỡ máu và tăng huyết áp thường đi kèm với tiểu đường, làm gia tăng nguy cơ biến chứng tim mạch và thận.

Chế độ dinh dưỡng khoa học

Người bệnh cần ưu tiên các thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu để duy trì đường huyết ổn định. Ngược lại, tinh bột tinh chế, đồ ngọt, thức ăn nhanh và mỡ bão hòa cần được hạn chế tối đa. Chia nhỏ bữa ăn trong ngày giúp tránh tình trạng đường huyết dao động quá mức. Uống đủ nước và hạn chế đồ uống có cồn cũng là nguyên tắc quan trọng trong kiểm soát bệnh.

Tăng cường hoạt động thể chất

Tập luyện đều đặn không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn cải thiện độ nhạy insulin, từ đó hỗ trợ điều hòa đường huyết. Người bệnh nên duy trì ít nhất 150 phút vận động aerobic vừa phải mỗi tuần, như đi bộ nhanh, bơi lội hoặc đạp xe. Bên cạnh đó, rèn luyện cơ bắp 2 - 3 lần/tuần giúp cơ thể sử dụng glucose hiệu quả hơn, giảm nguy cơ biến chứng mạn tính.

Quản lý cân nặng hợp lý

Cân nặng dư thừa là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu của tiểu đường tuýp 2 và các biến chứng liên quan. Chỉ cần giảm 5 - 7% trọng lượng cơ thể đã có thể mang lại lợi ích rõ rệt trong việc cải thiện độ nhạy insulin và giảm áp lực lên tim, khớp và thận.

Tuân thủ phác đồ điều trị và tái khám định kỳ

Người bệnh cần sử dụng thuốc hạ đường huyết hoặc insulin đúng liều lượng, đúng thời gian theo hướng dẫn của bác sĩ. Việc tự ý bỏ thuốc hoặc thay đổi phác đồ có thể gây biến chứng nguy hiểm. Đồng thời, thăm khám định kỳ giúp phát hiện sớm các tổn thương ở mắt, thận, tim mạch, thần kinh và bàn chân, từ đó có hướng xử trí kịp thời.

Xây dựng lối sống lành mạnh

Giấc ngủ đủ và chất lượng, kết hợp với việc quản lý căng thẳng, đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát đường huyết. Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia giúp bảo vệ hệ mạch máu, giảm gánh nặng cho tim mạch. Ngoài ra, giữ tinh thần lạc quan, duy trì thái độ sống tích cực cũng là yếu tố hỗ trợ quan trọng trong quá trình điều trị và phòng ngừa biến chứng.

Như vậy, câu trả lời cho thắc mắc “Bệnh tiểu đường có nguy hiểm không?” chắc chắn là có. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe trước mắt mà còn gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng về lâu dài. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm, kiểm soát tốt đường huyết và duy trì lối sống lành mạnh, người bệnh hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh, giảm thiểu tối đa nguy cơ biến chứng. Hãy thăm khám định kỳ và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để bảo vệ sức khỏe cho chính mình và gia đình.